بریده‌هایی از کتاب پیش‌بینی‌های سیاسی

انسان و در کل هر موجود زنده‌ای غریزه‌ای دارد. ژن‌ها به گونه‌ای زندگی می‌کنند که در نهایت منتقل شوند. باکتری‌ها همواره به دنبال میزبانند، سوسک‌ها از دمپایی فرار می‌کنند. و انسان همواره مراقب است چه چیزی برایش مفید است و بیش‌ترین سود را به همراه دارد و همیشه تلاش می‌کند از مواردی که برای او مضر است دوری کند که این امر به مدارا و همنشینی با دوستان و جنگیدن با دشمنان منجر می‌شود.

مردم وقتی در بارهٔ علم حرف می‌زنند موضوعاتی همچون فیزیک یا شیمی در ذهنشان متبادر می‌شود و علوم سیاسی قطعاً به ذهن آن‌ها خطور نمی‌کند. اما باید دانست علم تنها یک روش است و فی‌نفسه یک موضوع نیست. علم روشی است که بر پایه شواهد تجربی، مدارک و مباحث منطقی در صدد کشف این مقوله است که جهان و متعلقات آن از جمله انسان‌ها چگونه کار می‌کنند. بنابراین در علوم سیاسی نیز قطعاً روش‌های علمی به همان اندازه که در علم فیزیک جاری و ساری‌اند به کار گرفته می‌شوند.

برای آن‌که بتوانیم به بهترین نحو بفهمیم به احتمال قوی مردم چه واکنشی نشان می‌دهند باید در وهله اول دریابیم آن‌ها چه درکی از موقعیت خود دارند و قصد دارند از دل آن موقعیت به چه نتیجه‌ای برسند. چنانچه بتوان به دقت از خواسته‌ها، مطالبات و باور دیگران درک درستی حاصل کرد، هرکس قادر خواهد بود با دقت بالایی پیش‌بینی کند تک‌تک «دیگران» چه واکنشی از خود نشان خواهند داد. بنابراین اگر شما بتوانید پیش‌بینی کنید هرکس چه واکنشی نشان می‌دهد قدر مسلم می‌توانید پیش‌بینی کنید اگر باور و درک آن‌ها را نسبت به موقعیتی که دارند تغییر دهید رفتار آن‌ها چه تغییری خواهد کرد.

«نظریهٔ بازی‌ها» اسمی خیالی برای نام‌گذاری اندیشه‌ای بسیار ساده است. این نظریه به ما می‌گوید مردم همواره به گونه‌ای رفتار می‌کنند که به زعم خودشان بیش‌ترین نفع را برایشان به همراه دارد. به این معنا آن‌ها همواره به این نکته توجه دارند که دیگران به انتخاب آن‌ها و تصمیمی که می‌گیرند چه واکنشی نشان می‌دهند. این «دیگران» تمام کسانی را در بر می‌گیرد که در آینده می‌توانند حامیان یا رقبای احتمالی آن فرد باشند. در نظر گرفتن این‌که منافع دیگران چگونه و در چه حالتی با منافع فرد در تقابل قرار می‌گیرد اساسی‌ترین نکته در فرایند تصمیم‌گیری است.

آخر چطور می‌شود یک نفر در بارهٔ انتخاب‌های خود تصمیم خردمندانه‌ای بگیرد بدون آن‌که ابتدا به این مسئله اندیشیده باشد که دیگران انتخاب‌های آن‌ها را چطور تفسیر می‌کنند و چگونه به آن واکنش نشان می‌دهند؟ اما متأسفانه همین‌گونه است که تصمیمات بسیار بزرگ بدون در نظر گرفتن رفتار و انتخاب دیگران گرفته می‌شود. بی‌گدار به آب زدن چه در سیاست چه در عرصه اقتصاد بدون آن‌که در این باره بیندیشیم چه عاملی باعث تحریک رقیب می‌شود، مطمئن‌ترین راه برای به گند کشیدن امور است. اگر خیلی خوش‌اقبال باشیم در بهترین حالت در گل گیر می‌کنیم و آن هنگام تنها به تصمیمات آنی و کوتاه‌مدت می‌اندیشیم که فقط خلاصی پیدا کنیم.

ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که میلیاردها دلار برای آمادگی در جنگ‌ها هزینه می‌شود. با این حال حتا یک دلار هم برای بهبود فرایندهای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی نمی‌پردازیم تا دریابیم چه زمانی قرار است این همه سلاح و جنگ‌افزار را به کار بگیریم یا اصلاً قرار است جنگی روی دهد تا ما به این همه سلاح محتاج باشیم، چه رسد به این‌که بخواهیم یک دلار صرف بهبود روش‌ها و الگوی مذاکرات موفق کنیم. نتیجه آن می‌شود که آمریکا در دوردست‌ترین سرزمین‌های جهان و کیلومترها آن‌سوتر از کشور خود با هزاران گرفتاری دست به گریبان است بدون آن‌که از خود سؤال کند من این‌جا چه می‌کنم و هیچ درکی از این ندارد که چرا سربازان آمریکایی آن‌جا هستند. چطور می‌توانیم اهداف خود را ارتقا دهیم و از آن بدتر هیچ بینش و درک درستی از موانع و مشکلاتی که سر راهمان قرار دارد، نداریم.

یک پیش‌بینی موفق به هیچ روی به ویژگی‌های خاص و نبوغ فردی محقق و پژوهشگر نیاز ندارد. نمی‌توان قدم‌زنان به آینده رفت و از روی هوا پیش‌بینی کرد. برای پیش‌بینی رویدادهای سیاسی آینده نه نیاز به گرفتن فال قهوه است و نه نیاز است انسان به رمل و اسطرلاب روی آورد. مهم‌ترین کلید پیش‌بینی موفق به دست آوردن منطق دقیق و حاکم بر آن رویداد است. پیش‌بینی‌های دقیق کاملاً بر پایه‌های علمی استوارند و هیچ نیازی به شمّ هنری و ماورایی ندارد و یقیناً در این کار به ترفندهای شعبده‌بازان هم نیاز نیست. یک پیش‌بینی دقیق نتیجه و بازتاب‌دهنده یک منطق قوی و مبتنی بر دلایل و مستندات است. تنها راه پیشرفت در این عرصه اتفاقاً راززدایی کردن از دنیای پیرامون بشر است و باید دریابیم انسان چگونه فکر می‌کند و چگونه تصمیم می‌گیرد.

تنها چیزی که من را از سایر استادان بنام و پرآوازه متمایز می‌کند درسی بود که از آن لحظه طلایی و تصمیم جسورانه گرفتم: سیاست قابل پیش‌بینی است. برای انجام این کار به تنها چیزی که نیاز است یک ابزار است؛ ابزاری شبیه به مدل ریاضی‌ای که طراحی کردم. این ابزار اطلاعات اولیه و خام را می‌گیرد و بر اساس این قانون که هرکس کاری را انجام دهد که بیش‌ترین نفع را برای وی داشته باشد اطلاعات اولیه را پردازش می‌کند و تحلیل قابل دفاعی ارائه می‌دهد. این تحلیل مشخص می‌کند هر یک از بازیگران عرصه سیاست با توجه به آمار و اطلاعات اولیه و انتخاب‌هایی که پیش رو دارند به چه اقدامی دست خواهند زد و چرا چنین می‌کنند.

زلزله ۶.۷ ریشتری بم در ایران که بیست‌وسوم دسامبر ۲۰۰۶ روی داد به طور یقین خارج از اراده هر کسی بود. بیست‌وشش هزار نفر در این زلزله در عرض چند دقیقه جان خود را از دست دادند و این رقم بیست درصد جمعیت صدوچهل هزار نفری این شهر بود. جالب آن‌که درست روز قبل از آن، یک زلزله به قدرت ۶.۵ ریشتر شهر کامبریا در جنوب کالیفرنیا را لرزاند و از جمعیت دویست‌وپنجاه هزار نفری کامبریا تنها سه نفر جان خود را از دست دادند. زلزله لوماپریتا در سال ۱۹۸۹ شصت‌وهشت نفر از اهالی لوکلند_ سانفرانسیسکو را کشت. منطقه‌ای که بیش از پنج میلیون نفر جمعیت از سراسر جهان را در خود جای داده است. قدرت زلزله سال ۱۹۸۹ تقریباً برابر زلزله بم در ایران بود با این حال تنها کسر بسیار ناچیزی از جمعیت منطقه را به کشتن داد. هرچند همان نیز بسیار دردناک است. اما در بم تلفات انسانی سرسام‌آور بود. آیا تفاوت فاحش در میزان کشته‌شدگان زلزله بم و کالیفرنیا یک اتفاق تصادفی است؟ آیا یک اتفاق اجتناب‌ناپذیر است و تاریخ الزاماً باید از آن مسیر گذر می‌کرده است؟ یا می‌توان آن را نتیجه تصمیمات راهبردی دانست که به موقع اخذ نشده است.

یکی از طرفین دعوا به طرف دیگر امتیاز برگشت‌ناپذیری اعطا می‌کند به این امید که طرف مقابل روزی امتیاز اعطاشده را با امتیاز متقابلی جبران کند. اما اتفاقی که تقریباً در اکثر موارد روی می‌دهد آن است که طرفی که امتیاز برگشت‌ناپذیر را دریافت کرده است همیشه سوءاستفاده می‌کند و قبل از آن‌که به وعده خود عمل کند از آن به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند تا امتیازات بیش‌تری بگیرد.