بریده‌هایی از کتاب پیش‌بینی‌های سیاسی

این معیار در بارهٔ تروریست‌های انتحاری امروزی نیز صادق است. آن‌ها دیوانه یا مجنون نیستند، بلکه انسان‌هایی بسیار مصمم، حسابگر و عبوسند که در صدد یافتن راه‌هایی‌اند تا از آن طریق توجه مردم را به دشمنان واقعی یا دشمنانی که آن‌ها می‌پندارند دشمنان واقعی‌اند، جلب کنند. اگر آن‌ها را صرفاً با اتهام جنون یا دیوانگی قضاوت کنیم نکته اصلی را مغفول گذاشته‌ایم و برای مهار و کاهش تهدیدات آن‌ها تصمیمات بسیار اشتباه و مرگباری می‌گیریم. وقتی نمی‌توانیم اهداف و منافع دیگران را در کاری که انجام می‌دهند درک کنیم آن‌ها را مجنون می‌خوانیم، اما از این‌که آن‌ها را با چوب دیوانگی بنوازیم چیزی عایدمان نمی‌شود و هیچ کمکی به ما نمی‌کند.

منطقی نیست تا ابد برای انتخاب اقدام درست به جستجوی خود برای جمع‌آوری اطلاعات ادامه بدهیم. انسان‌های عاقل می‌دانند چه زمانی دست از جستجو بکشند. وقتی متوجه می‌شوند دیگر کافی است آن‌گاه متوقف می‌شوند. این نکته را همیشه وقتی به دانشجویانم گوشزد می‌کنم که از آن‌ها می‌خواهم مقالات و کارهای کلاسیشان را تحویل دهند و آن‌ها با این اندیشه که هنوز جا برای کار بهتر دارند از این کار سر باز می‌زنند و می‌خواهند مقاله آن‌ها بهترین بهترین‌ها باشد. من عاجزانه از آن‌ها می‌خواهم لازم نیست بهترین بهترین‌ها باشند. نوشتن مقاله‌ای که قرار باشد بهترین بهترین‌ها باشد هیچ‌گاه به اتمام نمی‌رسد.

مهم‌ترین و در واقع بنیادین‌ترین ویژگی یک پیش‌بینی‌کننده موفق آن است که در وهله اول به این نکته بیندیشد: مردم در بارهٔ مشکلاتی که پیش رویشان دارند چگونه تدبیر می‌کنند. از این مهم‌تر درک این نکته است که پیش‌بینی‌کننده بداند طرف مقابل در بارهٔ این‌که او در بارهٔ مشکل آنان چه نظری دارد چه می‌اندیشند. هر زمان که به طور راهبردی می‌اندیشید و قصد دارید رفتار دیگران را پیش‌بینی کنید، ناچارید این جمله خسته‌کننده را بارها و بی‌شمار برای خود تکرار کنید.

انسان و در کل هر موجود زنده‌ای غریزه‌ای دارد. ژن‌ها به گونه‌ای زندگی می‌کنند که در نهایت منتقل شوند. باکتری‌ها همواره به دنبال میزبانند، سوسک‌ها از دمپایی فرار می‌کنند. و انسان همواره مراقب است چه چیزی برایش مفید است و بیش‌ترین سود را به همراه دارد و همیشه تلاش می‌کند از مواردی که برای او مضر است دوری کند که این امر به مدارا و همنشینی با دوستان و جنگیدن با دشمنان منجر می‌شود.

مردم وقتی در بارهٔ علم حرف می‌زنند موضوعاتی همچون فیزیک یا شیمی در ذهنشان متبادر می‌شود و علوم سیاسی قطعاً به ذهن آن‌ها خطور نمی‌کند. اما باید دانست علم تنها یک روش است و فی‌نفسه یک موضوع نیست. علم روشی است که بر پایه شواهد تجربی، مدارک و مباحث منطقی در صدد کشف این مقوله است که جهان و متعلقات آن از جمله انسان‌ها چگونه کار می‌کنند. بنابراین در علوم سیاسی نیز قطعاً روش‌های علمی به همان اندازه که در علم فیزیک جاری و ساری‌اند به کار گرفته می‌شوند.

برای آن‌که بتوانیم به بهترین نحو بفهمیم به احتمال قوی مردم چه واکنشی نشان می‌دهند باید در وهله اول دریابیم آن‌ها چه درکی از موقعیت خود دارند و قصد دارند از دل آن موقعیت به چه نتیجه‌ای برسند. چنانچه بتوان به دقت از خواسته‌ها، مطالبات و باور دیگران درک درستی حاصل کرد، هرکس قادر خواهد بود با دقت بالایی پیش‌بینی کند تک‌تک «دیگران» چه واکنشی از خود نشان خواهند داد. بنابراین اگر شما بتوانید پیش‌بینی کنید هرکس چه واکنشی نشان می‌دهد قدر مسلم می‌توانید پیش‌بینی کنید اگر باور و درک آن‌ها را نسبت به موقعیتی که دارند تغییر دهید رفتار آن‌ها چه تغییری خواهد کرد.

«نظریهٔ بازی‌ها» اسمی خیالی برای نام‌گذاری اندیشه‌ای بسیار ساده است. این نظریه به ما می‌گوید مردم همواره به گونه‌ای رفتار می‌کنند که به زعم خودشان بیش‌ترین نفع را برایشان به همراه دارد. به این معنا آن‌ها همواره به این نکته توجه دارند که دیگران به انتخاب آن‌ها و تصمیمی که می‌گیرند چه واکنشی نشان می‌دهند. این «دیگران» تمام کسانی را در بر می‌گیرد که در آینده می‌توانند حامیان یا رقبای احتمالی آن فرد باشند. در نظر گرفتن این‌که منافع دیگران چگونه و در چه حالتی با منافع فرد در تقابل قرار می‌گیرد اساسی‌ترین نکته در فرایند تصمیم‌گیری است.

آخر چطور می‌شود یک نفر در بارهٔ انتخاب‌های خود تصمیم خردمندانه‌ای بگیرد بدون آن‌که ابتدا به این مسئله اندیشیده باشد که دیگران انتخاب‌های آن‌ها را چطور تفسیر می‌کنند و چگونه به آن واکنش نشان می‌دهند؟ اما متأسفانه همین‌گونه است که تصمیمات بسیار بزرگ بدون در نظر گرفتن رفتار و انتخاب دیگران گرفته می‌شود. بی‌گدار به آب زدن چه در سیاست چه در عرصه اقتصاد بدون آن‌که در این باره بیندیشیم چه عاملی باعث تحریک رقیب می‌شود، مطمئن‌ترین راه برای به گند کشیدن امور است. اگر خیلی خوش‌اقبال باشیم در بهترین حالت در گل گیر می‌کنیم و آن هنگام تنها به تصمیمات آنی و کوتاه‌مدت می‌اندیشیم که فقط خلاصی پیدا کنیم.

ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که میلیاردها دلار برای آمادگی در جنگ‌ها هزینه می‌شود. با این حال حتا یک دلار هم برای بهبود فرایندهای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی نمی‌پردازیم تا دریابیم چه زمانی قرار است این همه سلاح و جنگ‌افزار را به کار بگیریم یا اصلاً قرار است جنگی روی دهد تا ما به این همه سلاح محتاج باشیم، چه رسد به این‌که بخواهیم یک دلار صرف بهبود روش‌ها و الگوی مذاکرات موفق کنیم. نتیجه آن می‌شود که آمریکا در دوردست‌ترین سرزمین‌های جهان و کیلومترها آن‌سوتر از کشور خود با هزاران گرفتاری دست به گریبان است بدون آن‌که از خود سؤال کند من این‌جا چه می‌کنم و هیچ درکی از این ندارد که چرا سربازان آمریکایی آن‌جا هستند. چطور می‌توانیم اهداف خود را ارتقا دهیم و از آن بدتر هیچ بینش و درک درستی از موانع و مشکلاتی که سر راهمان قرار دارد، نداریم.

یک پیش‌بینی موفق به هیچ روی به ویژگی‌های خاص و نبوغ فردی محقق و پژوهشگر نیاز ندارد. نمی‌توان قدم‌زنان به آینده رفت و از روی هوا پیش‌بینی کرد. برای پیش‌بینی رویدادهای سیاسی آینده نه نیاز به گرفتن فال قهوه است و نه نیاز است انسان به رمل و اسطرلاب روی آورد. مهم‌ترین کلید پیش‌بینی موفق به دست آوردن منطق دقیق و حاکم بر آن رویداد است. پیش‌بینی‌های دقیق کاملاً بر پایه‌های علمی استوارند و هیچ نیازی به شمّ هنری و ماورایی ندارد و یقیناً در این کار به ترفندهای شعبده‌بازان هم نیاز نیست. یک پیش‌بینی دقیق نتیجه و بازتاب‌دهنده یک منطق قوی و مبتنی بر دلایل و مستندات است. تنها راه پیشرفت در این عرصه اتفاقاً راززدایی کردن از دنیای پیرامون بشر است و باید دریابیم انسان چگونه فکر می‌کند و چگونه تصمیم می‌گیرد.

تنها چیزی که من را از سایر استادان بنام و پرآوازه متمایز می‌کند درسی بود که از آن لحظه طلایی و تصمیم جسورانه گرفتم: سیاست قابل پیش‌بینی است. برای انجام این کار به تنها چیزی که نیاز است یک ابزار است؛ ابزاری شبیه به مدل ریاضی‌ای که طراحی کردم. این ابزار اطلاعات اولیه و خام را می‌گیرد و بر اساس این قانون که هرکس کاری را انجام دهد که بیش‌ترین نفع را برای وی داشته باشد اطلاعات اولیه را پردازش می‌کند و تحلیل قابل دفاعی ارائه می‌دهد. این تحلیل مشخص می‌کند هر یک از بازیگران عرصه سیاست با توجه به آمار و اطلاعات اولیه و انتخاب‌هایی که پیش رو دارند به چه اقدامی دست خواهند زد و چرا چنین می‌کنند.

زلزله ۶.۷ ریشتری بم در ایران که بیست‌وسوم دسامبر ۲۰۰۶ روی داد به طور یقین خارج از اراده هر کسی بود. بیست‌وشش هزار نفر در این زلزله در عرض چند دقیقه جان خود را از دست دادند و این رقم بیست درصد جمعیت صدوچهل هزار نفری این شهر بود. جالب آن‌که درست روز قبل از آن، یک زلزله به قدرت ۶.۵ ریشتر شهر کامبریا در جنوب کالیفرنیا را لرزاند و از جمعیت دویست‌وپنجاه هزار نفری کامبریا تنها سه نفر جان خود را از دست دادند. زلزله لوماپریتا در سال ۱۹۸۹ شصت‌وهشت نفر از اهالی لوکلند_ سانفرانسیسکو را کشت. منطقه‌ای که بیش از پنج میلیون نفر جمعیت از سراسر جهان را در خود جای داده است. قدرت زلزله سال ۱۹۸۹ تقریباً برابر زلزله بم در ایران بود با این حال تنها کسر بسیار ناچیزی از جمعیت منطقه را به کشتن داد. هرچند همان نیز بسیار دردناک است. اما در بم تلفات انسانی سرسام‌آور بود. آیا تفاوت فاحش در میزان کشته‌شدگان زلزله بم و کالیفرنیا یک اتفاق تصادفی است؟ آیا یک اتفاق اجتناب‌ناپذیر است و تاریخ الزاماً باید از آن مسیر گذر می‌کرده است؟ یا می‌توان آن را نتیجه تصمیمات راهبردی دانست که به موقع اخذ نشده است.

یکی از طرفین دعوا به طرف دیگر امتیاز برگشت‌ناپذیری اعطا می‌کند به این امید که طرف مقابل روزی امتیاز اعطاشده را با امتیاز متقابلی جبران کند. اما اتفاقی که تقریباً در اکثر موارد روی می‌دهد آن است که طرفی که امتیاز برگشت‌ناپذیر را دریافت کرده است همیشه سوءاستفاده می‌کند و قبل از آن‌که به وعده خود عمل کند از آن به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند تا امتیازات بیش‌تری بگیرد.

فرایند تصمیم‌گیری میان انسان‌ها تقریباً ثابت است.

دشوارترین بخش هر پیش‌بینی و مهندسی فرایندهای شکل‌دهی آینده برای حل مسئله، صورت‌بندی درست و دقیق مسئله است.

این راهبرد به ما نشان می‌داد باید دست از تهدید کیم جونگ ایل برداشت و در عوض راهی یافت که ضمن تأمین خواسته کیم جونگ ایل با منافع جامعه جهانی سازگار باشد. با اندیشیدن در بارهٔ منافع کیم جونگ ایل و همین‌طور غور کردن در منافع سایرین مشخص شد هر نوع سازش و مصالحه سازنده میان کره شمالی و شش کشور جهان مستلزم آن است جامعه جهانی مطمئن باشد مادام که کاری نکند قدرت سیاسی و نشستن کیم جونگ ایل بر مصدر قدرت به خطر افتد، او نیز دست به اقدامی نخواهد زد که به دنبال آن صلح و امنیت جهانی به خطر افتد. این امر در عمل به این معنا بود که ایالات متحد آمریکا به طور مستقیم یا از طریق یک کشور سوم باید ضمانت می‌داد. یک ضمانت واقعی، که به کره شمالی حمله نظامی نخواهد کرد و در آنِ واحد باید تضمین می‌داد تا جریان نقل و انتقال پول به این کشور تا حدی تسهیل شود. امری که بعدها از آن تحت عنوان کمک‌های خارجی یاد شد. به این ترتیب کیم جونگ ایل می‌توانست حامیان داخلی خود را مطمئن کند که از مواهب و برکات این دستاوردها به طور شخصی و مخفیانه برخوردار می‌شوند. پول‌هایی که از این طریق به عنوان پاداش به حساب‌های مخفی حامیان صاحب نفوذ کیم جونگ ایل می‌رفت وفاداری آن‌ها به رهبر سیاسی‌شان را به همراه داشت و کیم جونگ ایل با این کار می‌توانست وفاداری و حمایت آن‌ها را بخرد.

رهبران اقتدارگرا در عمل و کمابیش برای حفظ قدرت خود تنها به بخش کوچکی از جامعه نظیر جمعی از ژنرال‌های ارتش، مدیران عالیرتبه و همین‌طور فامیل و وابستگان خود متکی‌اند تا از حضور آن‌ها در قدرت حمایت کنند. از آن‌جا که رهبران اقتدارگرا برای ماندن در قدرت تنها به حمایت جمع کوچکی از افراد جامعه محتاجند به راحتی و گشاده‌دستی می‌توانند به آن‌ها باج دهند و در مقابل نیز آن جمع کوچک به واسطه مزایا و ثروتی که از این طریق به دست می‌آورند هیچ‌گاه حاضر نمی‌شوند رهبر اقتدارگرای آن‌ها از حکومت خلع شود زیرا در آن صورت آن‌ها نیز از آن مزایا محروم می‌شوند. آن‌ها هر کار از دستشان برآید انجام می‌دهند تا رئیس همچنان در قدرت بماند. به همین جهت شهروندان را به شدیدترین وجه ممکن سرکوب، مطبوعات آزاد را ساکت و معترضان را به شدت تنبیه می‌کنند.

اگر هیتلری در کار نبود جهان سرمایه‌داری دموکراتیک با جهان کمونیست تمامیت‌خواه به رهبری استالین به جای آن‌که منتظر جنگ سرد باشند ممکن بود در دهه ۱۹۳۰ باهم سرشاخ شوند. شاید جنگی خونین‌تر از جنگ جهانی دوم در می‌گرفت شاید هم جنگی در نمی‌گرفت.

این اندیشه که تاریخ نمایشنامه‌ای است که هر کس نقش خود را بر اساس نمایشنامه از پیش نوشته شده بازی می‌کند و آزادی انتخاب ندارد در بهترین حالت احمقانه و در بدترین حالت بسیار شیطان‌صفتانه است و هر کس با استناد به آن می‌تواند هر کاری در تاریخ انجام داده است را فارغ از این‌که تا چه اندازه جنایتکارانه بوده است توجیه کند.

مردم کره شمالی قحطی‌زده و گرسنه بودند، اما کیم جونگ ایل پولی را که از آن‌ها می‌گرفت به کار بست تا کره شمالی را به تهدیدی اتمی در سراسر جهان تبدیل کند.