بریده‌هایی از کتاب فارسی عمومی؛ دریچه‌ای بر شاهکارهای ادبیات فارسی

ابوالمجد مجدودبن‌آدم مشهور به سنایی در میانهٔ قرن پنجم هجری در غزنین به دنیا آمد. ورود رسمی مضامین عرفانی به شعر برای نخستین‌بار در اشعار وی صورت می‌گیرد.

فردوسی در بحبوحهٔ نفوذ زیرپوستی و ملایم زبان عربی، به سفارش و حمایت منصوربن محمد بن عبدالرزاق به اندیشهٔ جمع‌آوری و تدوین داستان‌ها و افسانه‌های ایران قبل از اسلام می‌افتد. وی در تصمیمی عاشقانه کار گردآوری و به نظم درآوردن داستان‌های مکتوب و شفاهی مهم ایران قبل از اسلام را آغاز می‌کند.

هر کجا بنگری، دمد نرگس هر کجا بگذری، برآید ماه روی و موی تو نامهٔ خوبی است چه بود نامه، جز سپید و سیاه

شنیده‌ام که بهشت آن کسی تواند یافت که آرزو برساند به آرزومندی

شاد زی با سیاه‌چشمان شاد که جهان نیست جز فسانه و باد ز آمده شادمان بباید بود وز گذشته نکرد باید یاد من و آن جعدموی غالیه‌بوی من و آن ماه‌روی حورنژاد باد و ابر است این جهان فسوس باده پیش آر هرچه باداباد

براساس آثار شعری مکتوب موجود از زبان فارسی، رودکی پدر شعر فارسی است. وی برای نخستین‌بار شعر فارسی را دارای قواعد و ضوابط معین و مشخصی نمود و آن را در موضوعات گوناگونی مانند داستان، تغزل، مدح، وعظ و رثا به‌کار برد.

طبق تقسیم‌بندی‌های موجودْ سبک خراسانی نخستین سبک در ادبیات فارسی است که از لحاظ نیمهٔ دوم قرن سوم تا پایان قرن پنجم هجری را دربرمی‌گیرد. در آثار باقی‌مانده از این سبک، واژگان فارسی بی‌شماری وجود دارد که شاهنامهٔ فردوسی سرآمد آن‌ها است؛ به‌طوری‌که ریشهٔ کمتر از پنج درصد واژگان آن به زبان عربی می‌رسد.

در میان زبان‌های متعدد موجود در ایران پیش از اسلام، زبان پهلوی نزدیک‌ترین زبان به فارسی دری است. در واقع مردم ایران در اوایل ورود اسلام به زبان پهلوی سخن می‌گفتند.