بریده‌هایی از کتاب اقتصاد به زبان ساده

حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت موجب رهایی از زورگوییِ قدرتمندان قانون‌شکن و دیکتاتورهای غارتگر می‌شود. این آزادی به مردم امکان می‌دهد هر انتخابی که مایلند بکنند مشروط به اینکه انتخاب آنها در چارچوب قانون و مقید به رعایت حق آزادی و حق مالکیت دیگران باشد. انتخاب‌های آزاد در چارچوب قانون و ملتزم به حقوق مالکیت دیگران، موجب دادوستدهایی میان افراد می‌شود که طرفین معامله از آن نفع می‌برند. اینکه هر یک از طرفین معامله در پی سود خود است، مشوق مبادله کالا و خدمات به قصد کسب پول می‌شود. منفعت شخصی است که انتخاب‌های افراد و معاملات آنان را رقم می‌زند.

پرسش‌ها و مثال‌هایی که مولف در همه بخش‌های کتاب آورده است، خواننده را با کلیات دانش اقتصادی به همان شیوه‌ای که در دانشکده‌های اقتصادی جهان تدریس می‌شود آشنا می‌کند. در پایان هر فصل،

خودکفا بودن از بعضی جهات بسیار رضایت‌بخش است، اما با وجود این رضایتمندی، موجب خلق ثروت فراوان نمی‌شود؛ زیرا خودکفایی لزوما موجب کارآمدی نمی‌شود. همه‌کاره بودن یعنی تبحر نداشتن در هیچ کاری. همه‌کاره بودن، اساسا نمی‌تواند کارآمدی بیاورد. پایانِ راه خودکفایی، تهیدستی است.

خلاصه اینکه کمبود منابع در سراسر جهان امری عادی است. کمبود منابع در کشورهای در حال توسعه بیداد می‌کند و در کشورهای ثروتمند هم، اگرچه به میزانی کمتر، وجود دارد.

سهیه‌بندی با روش جیره‌بندی کردن، ناکارآمد است، زیرا آزادی انتخاب افراد را محدود می‌کند و باعث فساد، جرم، بازار سیاه و راه‌های دیگر دوشیدن منابع دولت می‌شود. فرجام چنین وضعی، اقتصاد ناکارآمد و غیرمولدی است مانند آنچه در فروپاشی اتحاد شوروی سهم به‌سزایی داشت. تجربه اقتصاد اتحاد شوروی، نشان داد که آن اقتصاد توانایی تامین منابع کافی برای رقابت نظامی با آمریکا را نداشت. همین ناتوانی بود که به «جنگ سرد» پایان داد و اتحاد شوروی را به فروپاشی کشاند.

خودکفا بودن از بعضی جهات بسیار رضایت‌بخش است، اما با وجود این رضایتمندی، موجب خلق ثروت فراوان نمی‌شود؛ زیرا خودکفایی لزوما موجب کارآمدی نمی‌شود. همه‌کاره بودن یعنی تبحر نداشتن در هیچ کاری. همه‌کاره بودن، اساسا نمی‌تواند کارآمدی بیاورد. پایانِ راه خودکفایی، تهیدستی است.

تصور کنید کشور فرضی اِرهون در واشنگتن سفارتخانه دارد. روزی سفیر این کشور فرضی با خودرو خود در واشنگتن با سه برابر سقف سرعت مجاز در حال رانندگی است. ناگهان خودرو تغییر مسیر می‌دهد و در حاشیه خیابان با سه نفر برخورد می‌کند. دو نفر کشته می‌شوند و یک نفر به شدت زخمی می‌شود. افسری که شاهد این فاجعه بوده است، از صادر کردن احضاریه برای راننده خودداری می‌کند چون خودرو شماره دیپلماتیک و سفیر مصونیت دیپلماتیک دارد. آیا این نشان‌دهنده این است که حکومت قانون در آمریکا ضعیف است یا اینکه مصونیت دیپلماتیک در آمریکا با حکومت قانون سازگار است؟

اقتصاد مطالعه انتخاب‌های شخصی است که افراد برای پیگیری منافع شخصی به آنها دست می‌یازند

آمریکا ثروتمندترین کشور دنیاست. با وجود این، در این کشور هم تهیدستانی یافت می‌شوند

قیمت‌گذاری کار دولت‌هاست و این کار را غالبا به‌دلیل فشارهای سیاسی می‌کنند. قیمت‌گذاری دستوری نمی‌گذارد بازارها شفاف شوند و بدین ترتیب مانع کارکرد صحیح سازوکار قیمت‌ها می‌شود. پس قیمت‌گذاری لاجرم موجب کمبود یا مازاد عرضه می‌شود.

چیزی که برای یکی ارزش بیشتری دارد ممکن است برای دیگری ارزش کمتری داشته باشد. همین وضع است که اولی را تشویق به خرید می‌کند و دومی را تشویق به فروش. این تفاوت ارزش‌گذاری افراد است که موجب سر گرفتن داد و ستد می‌شود. تجارت، وضع هر دو طرف معامله را بهتر می‌کند. به عبارت دیگر، تجارت ثروت می‌آفریند. ثروت هر آن چیزی است که افراد برای آن ارزشی قائلند. بنابراین، ثروت اساسا مفهومی ذهنی است. ثروت چیزی است که در چشم خواهنده‌اش ارزشمند باشد.

اقتصاد مطالعه انتخاب‌های شخصی است که افراد برای پیگیری منافع شخصی به آنها دست می‌یازند.

چگونه بعضی کشورها خود را از تنگنای کمبود منابع و فقر شدید خلاص کرده و به کامیابی و رونق اقتصادی رسیده‌اند؟ پاسخ، حکومت قانون و از جمله حقوق مالکیت پرقدرت است. حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت، راه همیاری و مبادله سودمند و آزاد کالاها و خدمات را به روی مردم می‌گشاید. زیرا: ۱) چنین محیطی دارای نظم و تا حدود زیادی عاری از جرم و فساد است. ۲) قدرتمندان نمی‌توانند اموال ضعیفان را به‌راحتی تصاحب کنند. ۳) مردم چون خاطرجمع هستند که ثمره رنج و کارشان نصیب خودشان می‌شود و بیم این را ندارند که دیگران آن را به یغما ببرند، شوق کار کردن دارند. ۴) تعهدات و قراردادها ضمانت اجرا دارند و قابل‌اعتماد و اتکا هستند. ۵) دادوستد زمانی رونق می‌گیرد که حق مالکیت افراد بر کالاها روشن و قطعی باشد و صاحبانِ حق مالکیت بتوانند این حق را با فروش، معاوضه، هبه (بخشش) و اقسام دیگر معامله به دیگری منتقل کنند.

استدلال‌های مخالفان سیاسی جهانی شدن، غالبا از این نوع است: ۱- جهانی شدن بر ثروت کشورهای ثروتمند می‌افزاید و از ثروت کشورهای فقیر می‌کاهد؛ ۲- جهانی شدن موجب می‌شود شرکت‌های چندملیتی با کوچ به کشورها و مناطقی که یا قانون مبارزه با تخریب محیط زیست ندارند یا قوانین آنها سهل‌گیرانه است، با یکدیگر وارد مسابقه تمام‌عیار برای تخریب محیط زیست کشورهای در حال توسعه شوند. ۳- جهانی شدن موجب می‌شود شرکت‌های چندملیتی با کوچ به کشورهایی که دستمزد کارگران ناچیز است وارد مسابقه تمام‌عیار برای بهره‌کشی بی‌رحمانه از کار زحمتکشان و کودکان شوند. ۴- جهانی شدن، عامل اصلی از دست رفتن مشاغل و افزایش بیکاری است. این اتهامات، نادرستند و دقیقا عکس آنها درست است.

حتی به فرض اینکه یکی از طرفین مبادله در همه کالاها و خدمات هم مزیت نسبی داشته باشد، کارآمدی تقسیم کار تخصصی بیش از کار غیرتخصصی است. برای کشوری هم که در تولید همه کالاها مزیت نسبی دارد، باصرفه‌تر این است که از میان کالاهای مزیت‌دار خود، آنهایی را که مزیت نسبی بیشتری دارند محور تولید خود قرار دهد و کالاهایی را که مزیت نسبی آنها از همه کمتر است از کشورهایی که بازدهی اقتصادی‌شان پایین‌تر است، وارد کند. به عبارت دیگر، کشورها از جنبه مزیت نسبی در هر وضعی که باشند، تقسیم تخصصی کارها و تجارت، از جنبه اقتصادی کارآمدتر از خودکفایی است. بنابراین، جهانی شدن، بهینه پارتو است و تجارت آزاد همواره کارآمدتر از حمایتگرایی است.

کشورها هم به همین ترتیب و بر اساس مزیت‌های نسبی خود به کارهای تخصصی می‌پردازند و سپس محصول این کار تخصصی را کالاها و خدمات کشورهای دیگر مبادله می‌کنند. مثلا تخصص آمریکایی بیشتر در تولید هواپیماهای جت و فیلم‌های سینمایی و گندم است و این محصولات را بیشتر از نیاز خود تولید می‌کنند و مازاد آن را به کشورهای دیگر صادر می‌کنند. در عوض کالاهای مورد نیاز خود را از کشورهایی که در زمینه تولید آنها تخصص دارند وارد می‌کنند. اتومبیل و تلویزیون را از ژاپن و کره، قهوه را از بزریل و انواع و اقسام کالاهای دیگر را از چین. به تعبیری می‌توانیم بگوییم آمریکایی‌ها تویوتا و هوندا را در مزارع آیوا می‌کارند- یعنی گندم‌هایی را که در میدوسترن برداشت کرده‌اند به ژاپن می‌فرستند و ژاپنی‌ها به‌جای آن اتومبیل به آمریکا صادر می‌کنند. پس نتیجه می‌گیریم که تقسیم کار تخصصی بر پایه مزیت نسبی موجب رونق تجارت می‌شود و کمک می‌کند که همه طرف‌های مبادله، اعم از افراد و کشورها و فارغ از اینکه تجارت در سطح کشورها باشد یا در سطح جهانی، در چارچوب بهینه پارتو عمل کنند.

تا حقیقت بخواهد بند کفشش را ببندد، دروغ نیمی از جهان را گشته است.

مثلا اگر قیمت بنزین ۲۵ درصد افزایش پیدا کند، رفت و آمدهای غیرِضروری با خودروهای شخصی احتمالا کمتر می‌شود و خرید بنزین ۱۵ درصد کاهش می‌یابد. در این‌صورت، کشش قیمتی تقاضا عبارت است از ۱۵ درصد (درصد تغییرات در کل مقدار خریداری‌شده) تقسیم بر ۲۵ درصد (درصد تغییرات قیمت) که حاصل آن ۰.۶ درصد است. اگر این عدد بیش از یک باشد گفته می‌شود تقاضا باکشش است (یعنی اگر قیمت افزایش یابد، تقاضا کم می‌شود) و اگر این عدد کمتر از یک باشد گفته می‌شود تقاضا بی‌کشش است (یعنی اگر قیمت افزایش یابد، تقاضا ثابت می‌ماند یا تغییر ناچیزی می‌کند).

دولت‌ها همه‌چیز را زیر سیطره مقررات خود در آورده‌اند و موجب فقر مردم شده‌اند.

سیاستمداران دوست دارند کشورها به این توافق برسند که هرگاه کشوری امتیازی می‌دهد یا می‌گیرد، طرف مقابل هم همان کار را بکند، اما علم اقتصاد به‌روشنی نشان می‌دهد که اگر کشوری منتظر اقدام کشورهای دیگر نماند و به‌صورت یکجانبه موانع تجاری را بردارد، موجب افزایش کارآمدی اقتصادی و افزایش ثروت برای شهروندان خود خواهد شد.