بریده‌هایی از کتاب اقتصاد به زبان ساده

مردم در جایی سرمایه‌گذاری و کار و مصرف می‌کنند که موانع قانونی کسب‌وکار کمتر باشد، و مهم‌تر از آن، از حقوق مالکیت به‌خوبی پاسداری شود.

هر یک از این معاملات، که به‌صورت آزادانه و داوطلبانه انجام شده باشد، معامله‌ای کارآمد یا بهینه است و اگر طرفینِ همه معاملات با اختیار و آزادی وارد داد و ستد شده باشد، کل این اقتصاد، کارآمد یا بهینه است. علت اینکه گفته می‌شود اقتصاد آزاد، کارآمدترین نظام اقتصادی است، همین است.

معامله خوب از نظر پارتو، معامله‌ای است که در فضا و شرایطی انجام نشود که یکی از طرفین سود ببرد و دیگری ضرر کند.

ویلفردو پارِتو اقتصاددان و جامعه‌شناس ایتالیایی نظریه‌ای درباره معاملات و نتایج آنها وضع کرد و در آن توضیح داد که بهترین حالت معامله این است که در آن خریدار و فروشنده هر دو سود ببرند و کسی ضرر نکند. وقتی چنین معامله‌ای صورت می‌گیرد گفته می‌شود معامله مطابق فرمول «بهینه پارتو» یا «بهترین وضع معامله از نظر پارتو» رخ داده است.

فروشنده و خریدار هر دو در این معامله سود کرده‌اند و ارزش آنچه به‌دست آورده‌اند از نظر خودشان بیشتر از ارزش چیزی است که از دست داده‌اند. چنین معامله‌ای «کارآمد» خوانده می‌شود.

فقدان حکومت قانون و عدم اجرای حقوق مالکیت پرقدرت، به فقر و خشونت و بدبختی می‌انجامد.

حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت موجب رهایی از زورگوییِ قدرتمندان قانون‌شکن و دیکتاتورهای غارتگر می‌شود. این آزادی به مردم امکان می‌دهد هر انتخابی که مایلند بکنند مشروط به اینکه انتخاب آنها در چارچوب قانون و مقید به رعایت حق آزادی و حق مالکیت دیگران باشد.

دادوستد زمانی رونق می‌گیرد که حق مالکیت افراد بر کالاها روشن و قطعی باشد و صاحبانِ حق مالکیت بتوانند این حق را با فروش، معاوضه، هبه (بخشش) و اقسام دیگر معامله به دیگری منتقل کنند.

چگونه بعضی کشورها خود را از تنگنای کمبود منابع و فقر شدید خلاص کرده و به کامیابی و رونق اقتصادی رسیده‌اند؟ پاسخ، حکومت قانون و از جمله حقوق مالکیت پرقدرت است. حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت، راه همیاری و مبادله سودمند و آزاد کالاها و خدمات را به روی مردم می‌گشاید. زیرا: ۱) چنین محیطی دارای نظم و تا حدود زیادی عاری از جرم و فساد است. ۲) قدرتمندان نمی‌توانند اموال ضعیفان را به‌راحتی تصاحب کنند. ۳) مردم چون خاطرجمع هستند که ثمره رنج و کارشان نصیب خودشان می‌شود و بیم این را ندارند که دیگران آن را به یغما ببرند، شوق کار کردن دارند. ۴) تعهدات و قراردادها ضمانت اجرا دارند و قابل‌اعتماد و اتکا هستند.

چگونه بعضی کشورها خود را از تنگنای کمبود منابع و فقر شدید خلاص کرده و به کامیابی و رونق اقتصادی رسیده‌اند؟ پاسخ، حکومت قانون و از جمله حقوق مالکیت پرقدرت است. حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت، راه همیاری و مبادله سودمند و آزاد کالاها و خدمات را به روی مردم می‌گشاید.

کشورهای فقیرتر کمبود منابع و فقر گسترده توام با خشونت و بی‌رحمی است. قدرتمندان، ضعیفان را چپاول می‌کنند و گروه‌های جنایتکار با دزدی و تبهکاری روزگار می‌گذرانند.

دیکتاتورهای شرور اندوخته‌های ناچیزی را که اتباع بی‌پناهشان با رنج و زحمت بی‌پایان به دست آورده‌اند با بی‌رحمی از آنان می‌ربایند تا این غارتگران در رفاه و تنعم بیاسایند و در بانک‌های سوئیس پول تلنبار کنند.

درس اول اقتصاد کمیابی است: چیزی در جهان نمی‌توان یافت که فراوان باشد و نیاز همگان را برآورده کند. درس اول سیاست، نادیده گرفتن درس اول اقتصاد است.

جامعه‌ای که در نظام بازار آزاد آن دستکاری شود و نظام برنامه‌ریزی متمرکز آن تقویت شود، علامت قیمتی‌اش را از دست می‌دهد و در چنین جامعه‌ای هماهنگی عرضه و تقاضا به‌هم می‌خورد: گاه با پدیده مازاد عرضه مواجه می‌شود و گاه دیگر با پدیده کمبود عرضه.

عرضه‌کنندگان، کالاها و خدمات خود را به آن دسته از مشتریان که تقاضای بی‌کشش دارند، با قیمت بالاتر و به مشتریانی که تقاضای باکشش دارند با قیمت پایین‌تر می‌فروشند.

هزینه یعنی از دست دادن منابع. مثلا خرید انبوه بنگاه برای فروش مجدد کالاهای خریداری‌شده، مستلزم پرداخت پول است. چنین پولی، هزینه است. این از دست دادن منابع، هزینه کردن مستقیم و آشکار است که آن را «هزینه نقدی ضروری» هم می‌نامند.

هزینه یعنی از دست دادن منابع. مثلا خرید انبوه بنگاه برای فروش مجدد کالاهای خریداری‌شده، مستلزم پرداخت پول است. چنین پولی، هزینه است. این از دست دادن منابع، هزینه کردن مستقیم و آشکار است که آن را «هزینه نقدی ضروری» هم می‌نامند.

فراموش نکنید که کشش قیمتی تقاضا به‌طرز چشمگیری وابسته به کالاهای جایگزین است. به همین علت است که هرچه کالاهای جایگزین بیشتر باشند، قدرت عرضه‌کنندگان کالاهای جایگزین‌دار کمتر می‌شود. هرچه جایگزین‌ها بیشتر باشند قیمت‌پذیریِ عرضه‌کنندگان از قیمت‌گذاری آنها بیشتر می‌شود.

خریدارانی که تخفیف می‌گیرند، مشتریانی با بالاترین کشش قیمتی هستند (که اگر تخفیف نگیرند از خرید منصرف می‌شوند). در نتیجه هر قدر کشش قیمتی تقاضا بالاتر باشد، عرضه‌کننده ناگزیر است تخفیف بیشتری بدهد. جان کلام اینکه کشش قیمتی تقاضا، قدرت عرضه‌کنندگان بازار را محدود می‌کند. هرچه کشش قیمتی تقاضا بیشتر شود قدرت عرضه‌کنندگان کمتر می‌شود.

سرانجام اینکه بد نیست هر کسی از کشش قیمتی تقاضا در کسب‌وکار خودش خبر داشته باشد. کشش، صرفا یک تئوری اقتصادی مبهم نیست: کشش، اطلاعات با ارزش کاربردی است. خیلی از کسب و کارها کالاهای خود را با بهره‌گیری از فقدان اطلاعات یکپارچه در بازارها به مشتریان دارای تقاضای پرکشش با قیمت‌هایی پایین‌تر می‌فروشند و در عوض همان کالاها را با قیمت‌های بالاتر به مشتریان دارای تقاضای بی‌کشش ارائه می‌کنند. چند مثال مرسوم در این زمینه: - تخفیف به بازنشستگان و دانشجویان در سینماها و رستوران‌ها و شهربازی‌ها و فروشگاه‌ها.