بریده‌هایی از کتاب دانشگاه تا بازار؛ شرحی بر اقتصاد موضوعات عمومی

ناتوانایی دولت در متوقف کردن مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر بدین معنا نیست که چنین تلاش‌هایی بی‌اثر بوده است. آثار این تلاش‌ها در نتایج آن متجلی است؛ مواد مخدر و مشروبات الکلی آلوده. در حقیقت پیام این بحث نکوهش تلاش‌های دولتی نیست بلکه در عوض می‌خواهد بگوید هنگامی که دولت تلاش می‌کند تا از مبادلات متقابلا سودمند جلوگیری کند، حتی بهترین تلاش‌ها نیز موفقیت چندانی را در پی نخواهند داشت.

از نهار مجانی خبری نیست. هر انتخابی و لذا هر سیاستی مستلزم هزینه است و باید از برخی چیزها صرف‌نظر کرد. در دنیای کمیابی، ما نمی‌توانیم از همه چیز بیشتر داشته باشیم؛ برای بیشتر داشتن از برخی چیزها، باید از چیزهای دیگری چشم بپوشیم.

در سال ۱۹۶۰، ۲۰ درصد فقیرترین خانوارهای آمریکایی تقریبا کمی بیشتر از ۴ درصد کل درآمد را دریافت می‌کردند. در حال حاضر و پس از گذشت حدود پنج دهه از تلاش‌های دولت جهت کاهش فقر، ۲۰ درصد پایینی جمعیت، کمی کمتر از ۴ درصد کل درآمد را دریافت می‌کنند. در سال ۱۹۶۰ در حدود ۴۰ میلیون آمریکایی در فقر زندگی می‌کردند و در حال حاضر، علی‌رغم صرف میلیاردها دلار جهت کمک به فقرا، همچنان در حدود چهل میلیون شهروند آمریکا در فقر زندگی می‌کنند. به نظر می‌رسد فقر در ثروتمندترین کشور دنیا مثل فنر، حالت برگشت‌پذیری دارد.

تمایل فردی و جمعی (ملی) برای اهمیت قایل شدن در زمینه کیفیت محیط زیست و پرداخت هزینه بابت آن، وابستگی شدیدی به ثروت افراد دارد.

علت اصلی مخالفت با جهانی‌شدن آن است که مخالفان جهانی‌شدن از شرایط رقابتی که پس از تجارت آزاد حاصل می‌شود متنفرند. این مخالفت ناپسندیده و غیراخلاقی نیست اما مطمئنا نوع‌دوستانه و از سرِخیرخواهی هم نیست. این مخالفت، ساده و سرراست و بر پایه نفع شخصی است.

ایران، با بیست و سه اهداکننده عضو در هر یک میلیون نفر، رکورد بالاترین میزان اهداکننده زنده در دنیا را به خود اختصاص داده است. در سال ۱۹۸۸ جبران پولی اهدای عضو در ایران قانونی شد و در دهه بعد از آن، ایران توانست آمار بیماران منتظر پیوند کلیه را به صفر برساند، رکوردی که هیچ کشور دیگری به آن دست نیافته است. در سیستم ایرانی پیوند اعضا، فرد منتظر پیوند کلیه، می‌بایست نخست در میان اعضای خانواده خود به جستجوی اهداکننده‌ای مناسب و راضی به اهدا بپردازد. اگر چنین موردی یافت نشد، متقاضی دریافت کلیه باید تا شش ماه در انتظار اهداکننده‌ای فوت‌شده و مناسب خود بماند. پس از پایان این مهلت، متقاضی دریافت می‌تواند تقاضای خود مبنی بر خرید کلیه از اهداکننده حاضر به فروش را به انجمن ملی پیوند اعضا ارائه کند. اهداکننده از دولت مبلغ ۱۲۰۰ دلار به اضافه یک سال بیمه کامل درمانی دریافت می‌کند و همچنین مبلغ ۲۳۰۰ تا ۴۵۰۰ دلار از دریافت‌کننده کلیه

یکی از کارکردهای اساسی دولت، فراهم ساختن ساختارهای نهادی لازم برای خلق و حفظ ثروت است. با این حال، جوهره بسیاری از سیاست‌گذاری‌های دولتی این نیست که کیک اقتصاد را بزرگتر کند. در عوض، بسیاری از سیاست‌های دولتی، مربوط به تقسیم کیک به روش‌های جدید است، به طوری که یک گروه، به قیمت اینکه سایر گروه‌ها سهم کمتری از منابع ببرند، سهم بزرگتری از منابع ببرد. موفقیت در این امر مستلزم آن است که سیاستمداران در بهره‌گیری از جهل عقلایی رای‌دهندگان ماهر باشند و بتوانند منافع حاصل از سیاست را بین عده محدودی از افراد مد نظر تقسیم کرده و در عین حال هزینه‌های این سیاست را بین تعداد بزرگی از افراد دیگر توزیع کنند.

در سراسر تاریخ ثبت شده بشر، هر گاه کالا یا خدمتی برای افرادی که از آن بهره می‌بردند ارزان‌تر شده، بدون اهمیت دادن به این نکته که استدلال‌های سیاسی در موضع مقابل قرار می‌گیرند، بر حجم تقاضا افزوده شده است.

ناتوانایی دولت در متوقف کردن مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر بدین معنا نیست که چنین تلاش‌هایی بی‌اثر بوده است. آثار این تلاش‌ها در نتایج آن متجلی است؛ مواد مخدر و مشروبات الکلی آلوده. در حقیقت پیام این بحث نکوهش تلاش‌های دولتی نیست بلکه در عوض می‌خواهد بگوید هنگامی که دولت تلاش می‌کند تا از مبادلات متقابلا سودمند جلوگیری کند، حتی بهترین تلاش‌ها نیز موفقیت چندانی را در پی نخواهند داشت.

نمی‌توان از یک حقیقت ساده فرار کرد: شاید سیاستمداران قانون وضع کنند و ماموران دولتی هم به بهترین نحو آنها را اجرا کنند، اما آنچه بر اقتصاد فرمانروایی می‌کند قوانین عرضه و تقاضا است.