بریده‌هایی از کتاب مقدمه‌ای بر روانشناسی فروید

مقدمه‌ای بر روانشناسی فرويد ادوارد اروين ترجمه و تاليف: بهروز سلطانی انتشارات جامی

زندگانی بشر چيزی جز يک تحوّل طولانی نيست و هر مسأله فقط در بعضی از مراحل حيات مطرح می‌گردد مثلاً در يک سن مسأله زندگی عاشقانه، در سن ديگر زندگی اجتماعی و در سن بعدی حيات درونی، خاطر انسان را به خود مشغول می‌دارد.

شوپنهاور گويد: «من نمی‌توانم بفهمم يک دنيای آکنده از رنج و احتياج که قانون تنازع بقاء به شدت بر آن حکمفرماست و هر موجودی عاقبت تسليم مرگ می‌شود، چگونه می‌تواند تجليگاه خدا باشد. من فکر می‌کنم خدايی که به خود اجازه می‌دهد به صورت يک چنين سرنوشت شوم تن در داده در دست شيطان تحت شکنجه قرار گرفته است.»

ديوانگان و نوابغ هر دو يک دسته‌اند، منتها نوابغ ديوانگانی هستند که توانسته‌اند جنون خود را در راه‌های خوب به کار اندازند.

ماکسيم گورکی در رساله‌ی «شخصيت‌های بزرگ وقتی تنها می‌مانند چه می‌کنند» نمونه‌ای از اختلالات هنرمندان را نوشت که از نظر پی بردن به روحيات آن‌ها قابل توجه است وی نوشت: «آنتوان چخوف در حياط خود نشسته سعی می‌کرد که با کلاه، نور آسمان را گرفته و بر سر نهد. تولستوی روزی به آهستگی از مارمولکی پرسيد: احوالت خوب است؟» و نيز ديل کارنگی روانشناس شهير آمريکايی در کتاب مطالب مجهول درباره‌ی اشخاص معروف شمه‌ای از اشتباهات نوابغ و هنرمندان را نوشت که بينهايت جالب است. از جمله در شرح حال انشتاين نوشت: «وی ساعت خود را به جای تخم‌مرغ در آب جوش گذاشت و...»

فرويد گويد: «از خيالبافی به حقيقت راهی است و آن هنر است. هنرمند طبعی درون‌نگر دارد و از مبتلايان به اختلالات روانی چندان دور نيست. مشتاق تحصيل افتخار، قدرت، ثروت و مهر زنان است. برای تأمين کامروايی خود وسيله‌ای ندارد، پس مانند تمام ناکامان به واقعيت پشت می‌نمايد. در عالم خيال دنيای زيبايی می‌سازد که هر روح گرسنه‌ای برای آسايش و تسلی خود بدان نيازمند است. پس: مورد ستايش و سپاسگذاری مردمان واقع می‌شود و آنچه را ممکن بود در واقعيت به دست آورد از راه خيال به دست می‌آورد».

در کشورهای کم رشد و عقب مانده که اردو برای تابستان بچه‌ها، ورزشگاه برای بازی آن‌ها نيست، اميال آن‌ها سرکوفته شده همه خوار و زبون و وازده بار می‌آيند. بعضی خانواده‌ها برخلاف قوانين انسانی و نظام اجتماعی بچه‌های خود را در حال رشد به علت فقر مالی و برای کسب پول به کارگاه‌ها می‌فرستند و بدين‌وسيله به دست خود و اجتماع خرابشان گور بچه را می‌کنَند.

زن چون عضو بارز جنسی ندارد نسبت به مرد حسود است و به ويژه چون مرد پرده بکارت او را می‌درد و به خودشيفتگی او لطمه می‌زند و ارزش او را می‌کاهد نسبت به مرد کينه در دل می‌گيرد (ممکن است عروسی و رسوم پر پيچ و خم آن به واسطه‌ی پيشگيری از اين تنفر وضع شده باشد). انسان همواره کوشيده است اين دشمنی‌ها را به دوستی مبدل سازد و به کمک شعائر و آداب و رسوم آن را از ميان بردارد، با اين وجود زن و مرد همواره مانند دو قطب مثبت و منفی می‌باشند. دشمنی زن و مرد فطری است، از زمان‌های پيش بوده و خواهد بود.

ريشه دشمنی زن و مرد فرويد زن و مرد را با هم آشتی‌ناپذير می‌داند. او می‌گويد: «در زمان‌های پيش چون مردان از حالات ويژه‌ی زنان سردر نمی‌آوردند جز هنگام امور جنسی از آن‌ها دوری می‌جستند و نيز چون خون در نظر انسان‌های اوليه ترسناک بود هنگام خونريزی و زايمان از زنان فرار می‌کردند. و چون زن پسر می‌آورد بدين‌وسيله دشمنی برای مرد می‌تراشد، از زاييدن او ترس داشتند و نيز چون زن نمی‌تواند جای مادر را در زندگی شوهر بگيرد مرد دچار دوگونگی عاطفه می‌شود و از زن بدش می‌آيد.»

مرتاضان از جمله‌ی اين دسته از منحرفين هستند. زيرا همواره ميل دارند خود را بيازارند، خودآزاری در وجود آن‌ها موج می‌زند و برای نتيجه‌ای کوچک رنجی بزرگ را بر خود هموار می‌سازند. گويا تنزّه و رستگاری را در اين رياضت‌ها می‌جويند. بهتر است بگوييم رياضت کشيدن از اثرات منفی استعمار است که از زمان تسلط انگليسی‌ها در هندوستان رايج شد و آن‌ها با نويدهای دروغين نيروی مردم را در اين راه‌ها مصرف می‌ساختند و نمی‌گذاشتند اختناق و فشار و ستمگری‌ها را مردم درک کرده درصدد رفع آن‌ها برآيند. نفوذ اين افکار واهی در راهبر کبير هند مهاتما گاندی نيز اثر کرده بود و او چندين ساعت پشت سر هم روزه می‌گرفت و تنها از شير بز خويش اطعام می‌کرد.

بنا به گفته‌ی فرويد وجود انسان جولانگاه شهوت است و شهوت همواره دنبال هدفی می‌گردد و در نقطه‌ای بازداشت و بازگشت می‌نمايد. انسان متعارف کسی است که مراحل جنسی را بدون درنگ بپيمايد و بيهوده نايستد، اما چون شرايط برای به وجود آمدن انسان متعارف نادر است، انسان متعارف کمتر ديده می‌شود و هرکس به نحوی دچار بازداشت و بازگشت لی‌بيدو می‌گردد. پس بيشتر مردم غيرمتعارفند.

طبق تحقيقات روانشناسی جديد، تربيت، محيط و توارث هر سه در تشکيل شخصيت کردار فرد مؤثرند. روانشناسی جديد از عامل ديگری به نام «عوامل مجهول شخصيت» و يا «عامل خودساز شخصيت» نام برده است و گفته است: افراد تنها مخلوطی از توارث و تربيت نيستند، بلکه عامل مجهول و مرموز ديگری از عنصر اساسی «فرديت» و شخصيت آن‌ها است. گاه می‌توان مجرای تربيت و توارث و اثر محيط را تا حدود زيادی دگرگون ساخت و موجودی برخلاف انتظار به وجود آورد.

فرويد گويد: «ناسيوناليسم واکنش اجتماعی خود شيفتگی است.»

«فتی‌شيسم‌ها چون عضو مشخص جنسی در دختر نمی‌بينند از کودکی يکی از اعضای او را که به مناسبتی با عضو جنسی مربوط است به جای آن انتخاب کرده بدان دل می‌بازند. اين حالت پس از تکامل صورت لی‌بيدو نيز در آن‌ها باقی‌مانده و به صورت شهوت بت‌پرستی درمی‌آيد. از اين رو اين انحراف بيشتر در پسرها و مردان هست.»

سائقه‌های اصلی دو تا هستند: يکی سائقه اروس که منظور از آن شور زندگی است و ديگری سائقه تاناتوس که مراد از آن شور مرگ می‌باشد. اين دو سائقه پيوسته بايکديگر در جدالند. يکی آباد و ديگری خراب می‌کند و در روان يعنی، دستگاه انتظامی کارهای بدن جولان می‌نمايند.

عقده اوديپ کودک پس از تولد به مادر علاقه زيادی پيدا می‌کند. چون مادر پستان به دهان او می‌گذارد، بدو غذا می‌دهد، شب‌ها برای سير کردن و خواباندن او خواب را بر خود حرام می‌کند. اين علاقه گسستنی است و کودک رفته رفته غير از مادر به پدر نيز علاقمند می‌شود، منتها علاقه او به پدر همواره با بيم و هراس همراه است. زيرا پدر خشن‌تر از مادر است و رفتار خشونت‌آميز پدر با مادر در کودک اثر می‌گذارد.