بریده‌هایی از کتاب تربیت بچه‌ها، تربیت خود ماست

پیوسته بچه را بغل کنید تا مهارت‌های برقراری ارتباط آرام را تجربه کند. با بچه خوابیدن این امکان را برای نوزاد یا نوپا فراهم می‌کند که علامت‌هایی، بدون نیاز به گریه‌کردن یا احساس ناکامی، به شما بدهد.

اگر شما وقتی بچه بر سر چیزی غیرقابل جایگزین خشمگین می‌شود دلواپس شوید، ممکن است به هر کاری دست بزنید تا او را ساکت کنید: هرچه می‌خواهد به او بدهید، جبران کنید، واقعیت را تغییر بدهید و حتی کارهای غیرمنطقی بکنید. به این ترتیب شما به پیام او گوش نمی‌دهید و مانع فرایند التیام‌بخشی او می‌شوید. این نوع واکنش به‌تدریج به بچه یاد می‌دهد که از راه‌انداختن قشقرق و اشک‌ریختن، نه به منظور التیام خود، بلکه برای به‌دست آوردن چیزهای مادی استفاده بکند.

وقتی بچه را کنترل کردید و موجب خشم او شدید، همان وارسی گفت‌وگو با خود را انجام بدهید و از صمیم قلب از خود بپرسید که می‌خواهید در رابطه با بچه خود چگونه آدمی باشید.

بچه‌ای را که در حال گریه‌کردن است تأیید کن اما باعث گریه‌کردن او نشو.

رویکرد اجتناب بر آن است که به اظهار ناخواسته بچه توجه نکنید، به این امید که خودبه‌خود برطرف بشود. والدین امید دارند که با توجه‌نکردن به بیان حال بچه «احساساتش باز ـ تقویت» نشود و بنابراین با گذشت زمان از میان برود.

بچه محرکی برای تولید خشم شماست نه علت آن؛ او مسئول احساسات و عواطف شما نیست. یک کاری می‌کند و این کار او آن برنامه‌های کهنه و قدیمی را در رایانه ذهن شما فعال می‌سازد و آن‌گاه شما از آن برنامه‌ها تبعیت می‌کنید. شما هیچ کنترلی بر این فرایند خودکار ندارید؛ اما می‌توانید از آن تبعیت بکنید یا نکنید.

تا آن‌جا که امکان دارد به بچه آزادی بده خودش تصمیم بگیرد. اما، وقتی لازم است که آزادی او را محدود کنید، این کار را با احترام و مهربانی انجام بده و دلایل انتخاب خود را برای او کاملاً روشن کن. حتی اگر تصمیم بچه یا پرس‌وجوی او به‌نظر شما ناپسند و ناخوشایند باشد، اگر آسیبی نمی‌رساند، واکنش غریزی و نسنجیده در مقابل آن نشان نده.

حتی وقتی بچه تصمیم بالقوه خطرناکی گرفته است، خیلی مهم است که آن عواطف بی‌پروای او را درک بکنیم. مثلاً وقتی بچه به دنبال یک گربه وارد خیابان شلوغی می‌شود و ما او را همراه با یک جیغ بلند به‌سرعت می‌گیریم می‌توانیم بپرسیم: «می‌ترسیدی آن گربه فرار کند؟» هم‌چنین مهم است عواطف ناشی از مداخله سریع و همراه با جیغ خود را نیز بسنجیم: «وقتی تو را همراه با جیغ بلند و با آن سرعت گرفتم ترسیدی؟» و بعد از پاسخ او، می‌توانید او را بغل کنید و با احساساتش شریک بشوید: «من ترسیدم وقتی دیدم وارد خیابان شدی. وقتی تو را سالم گرفتم نفس راحتی کشیدم.»

وقتی والدین بیاموزند که اجازه بدهند قشقرق یا احساس غمگینی در بچه‌ها به‌صورت طبیعی و آزادانه خارج شود، با کمال تعجب خواهند دید که چگونه بچه از آن حالت به سرعت خارج می‌شود.

بیشتر ما از خندیدن، خلاقیت و دیگر روش‌های مطبوع ابراز وجود بچه‌ها لذت می‌بریم و حتی آن‌ها را به این کار تشویق می‌کنیم. اما، وقتی بچه می‌خواهد خشم، حسادت، احساس تنهایی، ناامیدی یا غم و اندوه خود را بیرون بریزد، با تمام وجود مانع جریان سالم این احساسات می‌شویم و از همین طریق رشد او را متوقف می‌سازیم و در سلامت عاطفی‌اش مداخله می‌کنیم

اغلب از من می‌پرسند: «آیا بچه‌ها این‌قدر حساس هستند که باید برای حفظ سلامت عاطفی آن‌ها به‌اصطلاح دست به عصا` رفتار کنیم؟» پاسخ من این است: نه، ما فقط باید «دست به عشق و محبت» راه برویم.

وقتی او را سرزنش و ملامت می‌کنم، وقتی اصرار می‌ورزم که اتاقش را تمیز کند، مشق‌اش را تمام کند، یا همه غذایش را بخورد، رابطه‌ای توأم با عشق و محبت با بچه دارم؟ اگر بچه از شما تبعیت و اتاقش را تمیز کند در حالی‌که احساس خشم و بی‌ارزشی می‌کند، آیا آن اتاق تمیزشده ارزش این کار را دارد؟ اگر مشق‌اش را بنویسد یا دیگر کارهای مدرسه را انجام بدهد، نمره بیست بگیرد، اما در مورد عشق شما احساس امنیت نکند، آیا موفقیت‌های تحصیلی‌اش ارزش دارند؟ آیا چیزی مهم‌تر از دوست‌داشتن یک انسان دیگر وجود دارد، در حالی‌که در مورد این دوست‌داشتن کوچک‌ترین تردیدی نداشته باشد؟

نیامده است که به شما عشق بورزد یا از شما تقدیر کند و رؤیاها و آرزوهای شما را برآورده سازد. وجود او به‌طور طبیعی به زندگی شما غنا می‌بخشد و عشق، معنی و همین‌طور جهت به آن می‌افزاید ــ اما شما نمی‌توانید رابطه خود را با بچه براساس این انتظارات بنا کنید؛ همان‌طور که اشاره کردم، این‌ها نتیجه طبیعی وجود بچه در زندگی شماست.

برای این‌که عشق به زندگی و آرامش درون را به بچه منتقل بکنیم باید روش زندگی‌ای را بپذیریم که با آن‌چه آرزوی ما بوده است متفاوت است؛ نیازهای بچه را آن‌گونه که در پاسخ به این جامعه ایجاد می‌شوند برآورده کنید، ویژگی‌ها و شخصیت بچه را آن‌گونه که هست گرامی بدارید. شادی وقتی حاصل می‌شود که ما آن‌چه را که هست انتخاب کنیم.

آن‌ها این واقعیت را قبول دارند که هر بچه با دیگر افراد و بچه‌ها در ارتباط است و در این صورت نیازش برای فعالیت جمعی و معاشرت با دیگران به‌خوبی برآورده می‌شود. اگر شما یک‌چنین محیط پرورشی‌ای را ترجیح می‌دهید و با پیوستن به موقعیت‌های زندگی جمعی یا هم‌خانه شدن با دیگران آن را مهیا می‌سازید

هرچه شما به وابستگی بچه خود بیشتر پاسخ بدهید او در نوجوانی و بزرگسالی مستقل‌تر خواهد شد.

به‌جای این‌که از او انتظار رفتار احترام‌آمیز داشته باشید با او محترمانه برخورد کنید؛

ظرف‌ها را می‌توان بعدا شست، یعنی شستن ظرف‌ها را می‌توان عقب انداخت، اما نیازهای روحی ـ روانی را نمی‌توان. تلفن‌زدن یا جواب‌دادن را می‌توان قطع کرد، اما جریان سیال و روان عشق را نمی‌توان. یک بشقاب شکسته را می‌توان با یک بشقاب نو جایگزین کرد، اما قلب شکسته یا روح آسیب‌دیده را نمی‌توان.

عشق ورزیدن به بچه، مشاهده شکوه و جلال وجود او و درک ارزش‌های او از دیدگاه خودش است. این‌گونه نیست که شما به‌هم‌ریختن‌ها و خرابکاری‌های او یا اذیت‌کردن خواهرش را دوست داشته باشید و به آن‌ها عشق بورزید، بلکه این‌گونه است که وقتی شما با این موقعیت‌ها از دیدگاه مهر و محبت برخورد می‌کنید، آن هم در این‌جا و اکنون (نه با گذاشتن نوارهای کهنه و قدیمی داخل ذهن خود) شما نیاز او را می‌بینید و می‌گویید: «اوه، چه‌خبره، لوبیاها را روی تمام میز پخش کرده‌ای» یا «می‌بینم از دست خواهرت خیلی عصبانی هستی. به من نشان می‌دهی (یا می‌گویی) چه احساسی داری؟»

برای این‌که مطمئن شویم که بچه احساس دوست‌داشته‌شدن می‌کند، باید از به‌کار بردن عشق و محبت هم‌چون یک کالا برای داد و ستد در مقابل یک رفتار یا یک عمل، خودداری کنیم.