بریده‌هایی از کتاب تربیت کودک برای مغزی یکپارچه

وقتی فرزندتان بی‌ادبی می‌کند و برمی‌گردد و جوابِ شما را می‌دهد، وقتی مدیر مدرسه دنبالتان فرستاده تا گفت‌وگویی با شما داشته باشد، وقتی همه‌ی دیوارهای خانه‌تان با مداد شمعی خط‌خطی شده‌اند: این‌ها همان موقعیت‌هایی هستند که می‌خواهید فقط جوری "از سر بگذرانیدشان". هیچ بحثی در این‌باره نیست. اما در عین حال، همین موقعیت‌ها را می‌توان فرصت‌هایی مناسب هم دانست. حتی می‌شود گفت "موهبت"‌ هستند، زیرا "یک لحظه‌ی از سر گذراندن"، "یک لحظه‌ی شکوفا شدن" هم هست. و در چنین لحظه‌هایی است که وظیفه‌ی مهم و هدفمندِ "تربیت فرزند" را می‌توان به انجام رساند.

وقتی برای کودک لحظه‌هایی دردناک، ناامید کننده، یا ترس‌آور پیش می‌آید، چنین لحظه‌هایی، بر اثر هیجاناتِ زیاد، و حس‌های بسیاری که در بدنش ایجاد می‌کنند، و موجب طغیان مغز راست می‌شوند، می‌توانند برایش طاقت‌فرسا باشند. وقتی چنین می‌شود، ما پدر و مادرها می‌توانیم کمک کنیم تا بچه با کارِ نیمکره‌ی چپ مغزش عملاً آشنا شود و بتواند کم‌کم درک کند که جریان از چه قرار است. یکی از بهترین راه‌ها، برای به قوام رساندنِ این گونه از یکپارچگی، این است که به فرزندمان کمک کنیم، تا ماجرای آن تجربه‌ی ترسناک یا دردناک را بازگو کند.

نکته‌ای ارزشمند درباره‌ی نگرشِ "گذران کردن" و "شکوفا شدن" این است که لازم نیست برای شکوفا شدن فرزندتان، به دنبال جور کردن وقت و شرایط خاص باشید. می‌توانید از هر آنچه میانتان می‌گذرد ـ از برخوردهای پر از تنش و خشم گرفته، تا رفتارهای فوق‌العاده خوب و تحسین‌برانگیز ـ به عنوان فرصت‌هایی برای کمک به فرزندانتان استفاده کنید، تا همان افراد مسئولیت‌پذیر، باعاطفه، و توانمندی بشوند که آرزویش را دارید. موضوع این کتاب همین است؛

مغز چپ، منطقی، زبان‌شناختی، و جزءنگر است، در حالی که مغز راست، عاطفی  احساسی، غیرکلامی، تجربه‌گرا، و شرح‌حال‌گونه است

همچنان که کودکان رشد و تکامل می‌یابند، مغزشان همچون "آینه"، مغز والدینشان را در خود منعکس می‌کند. به بیان دیگر، این‌که والدین خودشان روندی از رشد و تکامل را در پیش گرفته باشند یا نه، بر مغز کودکشان هم تأثیر می‌گذارد. والدین هرقدر آگاه‌تر، و به لحاظ عاطفی ـ احساسی سالم‌تر باشند، کودکانشان هم از ثمره‌ی آن بهره‌مند خواهند شد و به سوی سلامتی پیش خواهند رفت. این بدان معناست که: اگر مغز خودتان را یکپارچه کنید و با تمرین، به آن تکامل ببخشید، یکی از پرمهرترین و سخاوتمندانه‌ترین هدیه‌ها را به فرزندتان داده‌اید.

برایتان خبرهای خوشی داریم: همان وقت‌هایی که دارید تلاش می‌کنید تا اوضاع فعلی را "از سر بگذرانید"، عملاً فرصت‌هایی هستند برای کمک به پرورش و شکوفایی کودکانتان.

اما آن وقت‌هایی که شتابزده و سراسیمه هستیم، تنشِ زیادی داریم، یا مثلاً وقتی می‌خواهیم خودمان را هرچه سریع‌تر به بازی فوتبال برسانیم و حاضریم بابتش به بچه‌ی کوچولویمان باج بدهیم که در صندلی‌اش بگیرد بنشیند و بگذارد رانندگی‌مان را بکنیم، یک هوار کشیدن را کم داریم، اما به سختی جلوی خودمان را می‌گیریم، مبادا کسی (با دیدن رفتارمان) بگوید: "واقعاً که خبیثی!"

ما اسیر تقدیری نیستیم که در سال‌های ابتدایی زندگی‌مان رقم خورده بوده است. اگر گذشته‌تان را خوب درک کنید، خودتان را از بند اسارتی رها می‌کنید که می‌توانست میراثی از رنج و ناامنی را از نسلی به نسل دیگر منتقل کند؛ (اکنون) در عوض، میراثی از عطوفت و عشق را برای فرزندانتان فراهم می‌کنید.

تحقیقات نشان داده است که حتی بزرگسالانی که کودکی‌شان را در شرایطی پایین‌تر از حد مطلوب گذرانده‌اند، می‌توانند بچه‌هایشان را از هر نظر به کارآمدی کسانی تربیت کنند که خانواده‌ای باثبات‌تر و با محبت‌تر داشته‌اند؛ بچه‌هایی که حس کنند پدر و مادرشان دوستشان دارند، و با آرامشِ خاطرْ وابسته‌ی والدینشان باشند.

موقع‌هایی که بردبارتر، آرام‌تر، و معقول‌تر هستیم، پروراندن کودکانمان و تربیت کردن ذهنشان، افزودن بر حس کنجکاوی و شگفتی‌جویی‌شان، و کمک کردن به آن‌ها برای به فعل درآوردن توانایی‌هایی بالقوه‌شان در همه‌ی جنبه‌های زندگی، برایمان مهم می‌شود.

کودکانی که پدر و مادرشان با آن‌ها درباره‌ی تجربه‌های خودشان صحبت می‌کنند، معمولاً (در رویارویی با رویدادهایی مشابه)، می‌توانند تجربه‌های پدر و مادرشان را به یاد بیاورند و از آن‌ها به خوبی استفاده کنند. والدینی که با فرزندانشان درباره‌ی احساسات خودشان صحبت می‌کنند، فرزندانی با هوشِ عاطفی پرورش‌یافته‌تری دارند که می‌توانند از احساسات خودشان، و احساسات دیگران، درک کامل‌تری داشته باشند.

البته که بچه‌ها به چهارچوب و حد و حدود نیاز دارند و به این‌که پاسخگوی رفتارهایشان باشند؛ اما همچنان که قدرت تسلطتان را حفظ می‌کنید، فراموش نکنید با بچه‌هایتان تفریح و سرگرمی داشته باشید؛ بازی کنید، لطیفه تعریف کنید، سرخوشانه بازی دربیاورید، به چیزهایی که برای آن‌ها مهم است علاقه نشان بدهید. هر قدر آن‌ها از زمانِ بودن با شما و بقیه‌ی افراد خانواده بیشتر لذت ببرند، قدر رابطه‌ها را بیشتر می‌دانند و در آینده به داشتنِ رابطه‌هایی هرچه مثبت‌تر و سالم‌تر با دیگران، تمایل خواهند داشت.

"تربیتِ سرزنده و بازی‌گونه‌ی فرزندان" یکی از بهترین روش‌ها برای آماده کردن فرزندانتان جهت برقراری ارتباط و تشویق کردنشان به پیوستن به دیگران است

نکته این است که "تربیت" چنان اهمیتی دارد که (حتی می‌تواند) بر سرشتِ ذاتی و ژنتیکی ما هم اثر بگذارد

هر بار که می‌گوییم: "کاری کن که متقاعد بشم"، یا "راه‌حلی مطرح کن که به درد هر دومون بخوره"، این فرصت را به کودکانمان می‌دهیم که حل کردن مشکل و تصمیم‌گیری را تمرین کنند

وقتی بچه‌ها یاد بگیرند که به آنچه بر دیگران گذشته است توجه کنند، و آنچه بر خودشان گذشته است را با دیگری در میان بگذارند، می‌توانند در برابر هر رویدادی، به شیوه‌ای سالم، واکنش نشان بدهند

طبقه‌ی پایینی خانه‌ای را تصور کنید که تکمیل است و کاملاً مبله، اما وقتی نگاهی به طبقه‌ی دوم می‌اندازید، می‌بینید ناتمام است و ابزار و مصالح ساختمانی همه جا ریخته و پاشیده هستند، حتی می‌توانید از بخش‌هایی از سقف که هنوز کامل نشده‌اند، تکه‌هایی از آسمان را ببینید. این طبقه‌ی بالایی مغز بچه‌ی شماست؛ سازه‌ای در دستِ ساخت. واقعاً مهم است که والدین از این اطلاعات بهره‌مند باشند، زیرا (این اطلاعات) به این معناست که همه‌ی توانایی‌هایی که فهرست کردیم ـ یعنی رفتارها و مهارت‌هایی که می‌خواهیم و انتظار داریم که بچه‌هایمان از خودشان نشان بدهند، از جمله تصمیم‌گیری درست، داشتن تسلط بر جسم، عواطف، و احساسات، همدلی، خودشناسی، و اخلاقیات  وابسته به بخشی از مغزشان است که هنوز کاملاً رشد و تکامل نیافته است. از آن‌جا که مغزِ طبقه‌ی بالایی هنوز در دست ساخت و ساز است، نمی‌تواند مدام در حال انجام وظیفه باشد، بدین معنا که نمی‌تواند به طور دایم با مغزِ طبقه‌ی پایینی یکپارچه باشد و به بهترین وجهِ خودش کار کند.

کلید "شکوفا شدن" این است که به این بخش‌های (گوناگون) مغز کمک کنیم تا به خوبی با یکدیگر همکاری کنند. "یکپارچگی"، به بخش‌های متمایز مغز کمک می‌کند، تا با همراهی هم، به صورت یک "واحد" عمل کنند.

سمت چپ مغزتان به شما کمک می‌کند تفکر منطقی داشته باشید و افکار را، به شکل جمله‌ها، سازماندهی کنید، و بخش راست مغزتان به شما کمک می‌کند عواطف و احساسات را تجربه کنید و نشانه‌های غیرکلامی را درک و تعبیر کنید.

یکی از رویدادهای غیرمترقبه‌ای که بنیاد علوم اعصاب را از اساس لرزانده است، کشف این حقیقت است که مغز به واقع "شکل‌پذیر" یا "قالب‌پذیر" است. این بدان معناست که برخلافِ آنچه قبلاً تصور می‌کردیم، که تغییر مغز، فقط مختص زمان کودکی است، ساختار مادی مغزِ (ما) در کل طولِ زندگی‌مان تغییر می‌پذیرد.