بریده‌هایی از کتاب اسرار‌ ماه شعبان؛ ادب حضور (دفتر دوم)

من در شب نیمهٔ شعبان در خواب بودم که جبرائیل نزدم آمد و عرض کرد: ای محمد (ص)، آیا چنین شب ارجمندی را در خوابی؟ پس گفتم: ای جبرائیل، مگر این چه شبی است؟ گفت: شب نیمهٔ شعبان است؛ برخیز ای محمد (ص)؛ پس مرا از بستر بلند کرد و به بقیع برد و گفت: بالا را نگاه کن؛ که این شبی است که در آن درهای آسمان باز می‌شود، پس درهای رحمت و رضوان الهی و مغفرت و فضل و توبه و نعمت و جود و احسان باز می‌شود...»

«حلال روشن است و حرام نیز مشخص است و شبهاتی بین حلال و حرام وجود دارد؛ پس هر کس از شبهات پرهیز کند، از محرمات سالم می‌ماند و هر کس مرتکب شبهات شود، داخل در محرمات می‌شود و از راهی که نمی‌داند هلاک می‌گردد.» امور مشتبه، یعنی موضوعاتی که حکم آن‌ها از نظر حلّیت و حرمت معلوم نیست؛ ولی انسان را در آستانهٔ گناه و یا ترک واجبات قرار می‌دهد و در نتیجه، زمینه برای گناه فراهم می‌شود.

تفاوت اصلی مؤمنین در اعمال عبادی، در تفاوت کمّی افعال آن‌ها نیست؛ بلکه در تفاوت نیت‌ها و کیفیت عبادت آن‌ها است

رسول خدا (ص) دربارهٔ سرّ نام‌گذاری این ماه به شعبان فرمودند: «این ماه را شعبان نامند؛ زیرا روزی‌های مؤمنان در آن تقسیم می‌گردد.»

سعی ناکرده در این راه به جایی نرسی مزد اگر می‌طلبی طاعت استاد ببر

«آن ماهی است که حسنه در آن هفتاد برابر است و خطا ملغی گردد و گناه آمرزیده است و حسنه پذیرفته و حضرت جبار -جلّ جلاله- در آن به بندگانش مباهات و به روزه‌داران و شب‌زنده‌دارانش نگاه کند؛ پس به آن‌ها در برابر حاملان عرش می‌بالد.»

که این شبی است که در آن درهای آسمان باز می‌شود، پس درهای رحمت و رضوان الهی و مغفرت و فضل و توبه و نعمت و جود و احسان باز می‌شود...»

صدقه در فرهنگ دینی، با آنچه در عرف اجتماعی به عنوان صدقه شناخته می‌شود، متفاوت است. هر گونه خدمات و کمک‌های مالی، علمی، اجتماعی و فرهنگی که به نیازمندان آن ارائه شود، می‌تواند صدقه محسوب گردد

رسول اکرم (ص) در این باره فرمودند: «حلال روشن است و حرام نیز مشخص است و شبهاتی بین حلال و حرام وجود دارد؛ پس هر کس از شبهات پرهیز کند، از محرمات سالم می‌ماند و هر کس مرتکب شبهات شود، داخل در محرمات می‌شود و از راهی که نمی‌داند هلاک می‌گردد.»

رسول خدا (ص) در نصایح خود به امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «ای علی (ع)، هرگاه دیدی که مردم به زیادی عمل می‌پردازند، تو به خالص کردن عمل بپرداز.»

«مباهات» یعنی زیبایی فوق‌العاده و بهجت‌برانگیز چیزی را در نزد کسی ستودن. پس مباهات الهی به عبادت‌کنندگان در ماه شعبان، بیانگر مقام و مرتبهٔ فوق‌العادهٔ کسانی است که حریم ماه شعبان را به احترام رسول اکرم (ص) حفط می‌نمایند. مباهات الهی، به معنای دستگیری کامل از این گروه در ماه شعبان است.

مرحوم استاد سعادت‌پرور در باب روزه‌های ماه رجب می‌فرمود که اگر کسی توفیق روزه‌های ماه رجب را پیدا نکند، تسبیحات خاصی وارد شده که می‌توان با ذکر آن، روزه را جبران کرد؛ ولی روزه‌های ماه شعبان جایگزین ندارد و ذکر و یا تسبیحی عملی در این باره وارد نشده. این امر بیانگر ارزش فوق‌العادهٔ روزه‌های ماه شعبان است؛ بی‌جهت نیست که در دعاهای ماه شعبان آمده که عادت رسول خدا (ص) در اوقات این ماه شریف، روزه و شب‌بیداری بود: «کانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) یدْأَبُ فِی صِیامِهِ وَ قِیامِهِ...» راوی می‌گوید که از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: «هر کس روز اول ماه شعبان را روزه بدارد، بهشت بر او واجب می‌شود و کسی که فقط دو روز از ماه شعبان را روزه بگیرد، خداوند در همین دنیا هر روز و هر شب به او نگاه می‌کند و همین نگاه پروردگار در بهشت به او ادامه پیدا می‌کند. و هر کس که سه روز ماه شعبان را روزه بگیرد، خداوند او را هر روز در عرش خود و در بهشتش ملاقات می‌کند.»

«معبودا، مرا هم‌شمارِ کسانی ساز که آنان را خواندی و پاسخت دادند و به آنان نگریستی و در برابر شکوه تو مدهوش گشتند و با آنان به خفا راز گفته‌ای و آنان در آشکارا برایت عمل کرده‌اند.» مژده ای دل که مسیحا نفسی می‌آید که ز انفاس خوشش بوی کسی می‌آید از غم هجر مکن ناله و فریاد که دوش زده‌ام فالی و فریادرسی می‌آید یار دارد سر آزردن حافظ یاران شاهبازی به شکار مگسی می‌آید

شدت مراقبات و اذکار و عبادات سالک در این ماه باید در مرتبه‌ای باشد که قابلیت ورود به قرق‌گاه خاص‌الخاص الهی در ماه مبارک رمضان را کسب نماید

دستورات ماه شعبان، در درجهٔ اوّل به مراقبات باطنی و کنترل نیات و جوارح قلبی باز می‌گردد و در درجهٔ دوم، به اوراد و اذکاری که در کتب ادعیه به طور خاص دربارهٔ ماه شعبان وارد شده، می‌پردازد.

ثانیاً، رسول اکرم (ص) صریحاً ماه شعبان را افضل ماه‌ها بعد از ماه رمضان نامیدند و دائماً بر این نکته بعد از ماه رجب تاکید می‌فرمودند: «شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خداوند است؛ پس کسی که یک روز در ماه من روزه بگیرد، من در روز قیامت شفیع او خواهم بود.»

رسول خدا (ص) در نصایح خود به امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «ای علی (ع)، هرگاه دیدی که مردم به زیادی عمل می‌پردازند، تو به خالص کردن عمل بپرداز.»

امام صادق (ع) در این باره فرمودند: «هرکس در ماه شعبان صدقه‌ای بدهد، خداوند متعال آن را می‌پرورد؛ همان گونه که شما بچه شتر را پرورش می‌دهید؛ تا اینکه در روز قیامت آن را به او باز می‌گرداند؛ در حالی که به اندازهٔ کوه احد گردیده است.»

«ای علی (ع)، هرگاه دیدی که مردم به زیادی عمل می‌پردازند، تو به خالص کردن عمل بپرداز.»

«از امام صادق (ع) پیرامون افضل اعمال ماه شعبان سؤال کردم؛ حضرت فرمودند: صدقه و استغفار است.»