بریده‌هایی از کتاب کم عمق‌ ها

فناوری‌ای تجلی خواست انسان است. ما از طریق ابزارهای‌مان به دنبال گسترش قدرت و کنترل خود بر محیط‌مان (اعم از طبیعت، زمان، مسافت و یکدیگر) هستیم. فناوری‌ها را، بر اساس شیوه‌ای که ظرفیت‌های فطری‌مان را تکمیل یا تشدید می‌کنند، می‌توان به چهار دسته کلی تقسیم کرد. دسته اول، که گاوآهن، سوزن بخیه و جت جنگنده را شامل می‌شود، توان فیزیکی، چالاکی یا مقاومت ما را افزایش می‌دهد. دسته دوم، که میکروسکوپ، تقویت کننده و شمارشگر گایگر را در بر می‌گیرد، به دامنه یا حساسیت حس‌هایمان می‌افزاید. دسته سوم، که از فناوری‌هایی مانند مخزن‌ (آب و مانند آن) تا قرص ضدبارداری و ذرت بهبودیافته ژنتیکی را می‌توان در آن جای داد، به ما امکان می‌دهند که طبیعت را چنان تغییر شکل بدهیم که با نیازها و خواسته‌های‌مان سازگار شود. نقشه و ساعت به دسته فناوری‌ها تعلق دارند. شاید بتوان اصطلاح «فناوری‌های فکری» را که جک گودی انسان‌شناس اجتماعی و دانیل بلِ جامعه‌شناس، در معنای اندکی متفاوت به کار گرفته‌اند، به این رده هم اطلاق کرد

مردم هم کمتر می‌خوانند و هم کمتر به آن‌چه که می‌خوانند فکر می‌کنند. به نظرم چنین آمد که مطالعه در شرایطی اینترنتی، عمدتا به این صورت است که گویی پاراگراف اول خوانده می‌شود، تنها نیمی از پاراگراف دوم می‌تواند توجه خواننده را جلب و حفظ کند و به باقی مطلب نگاهی گذرا انداخته می‌شود. نقدها و نظرهایی هم که زیر مطالب نوشته می‌شوند، عمدتا کوتاه و به قولی توییتری و پیامکی هستند. در بسیاری از این بازخوردها مشخص بود که نویسنده یا کل مطلب را نخوانده و یا دست‌کم حوصله‌ای برای عمیق‌تر فکر کردن یا اندکی تحقیق به خرج نداده و بلافاصله دست به صفحه کلید برده است. گویی، در دنیای پیامک و وبلاگ و موتور جستجو، اعلام نظر فوری یک ضرورت است!

بشر از این که به جای ساخته شدن، زاده می‌شود، شرمگین است.

وقتی برخط می‌شویم، وارد محیطی شده‌ایم که تشویق به مطالعه سرسری، تفکر عجولانه و بی‌حواس و یادگیری سطحی می‌کند. هر چند، در گشت‌وگذار در اینترنت هم می‌توان ژرف‌خوانی کرد، همان طور که کتاب را هم می‌توان سطحی خواند، اما، ژرف‌اندیشی شیوه‌ای نیست که این فناوری کسی را به آن ترغیب کند.

چرا عموم مردمِ قرن بیست و یکم، سطحی‌تر از گذشته مطالعه می‌کنند و با این که حجم بیشتری از اطلاعات در دسترس‌شان است، کم‌عمق‌تر شده‌اند.

گویا تندخوانی و تندنویسی روندی کلی است. مردم هم کمتر می‌خوانند و هم کمتر به آن‌چه که می‌خوانند فکر می‌کنند.

گویی، در دنیای پیامک و وبلاگ و موتور جستجو، اعلام نظر فوری یک ضرورت است!

آزمایش‌ها نشان می‌دهند که اگر کسی در اثر حادثه‌ای کور شود، آن بخش از مغز که به پردازش محرک‌های دیداری را به عهده داشته قشر دیداری مغز تاریک و بی‌مصرف نمی‌شود، بلکه به سرعت توسط مدارهای پردازش صدا مورد استفاده قرار می‌گیرد. حال اگر فرد خط بریل یاد بگیرد، این بخش از مغز مجددا برای پردازش اطلاعات منتقل شده از طریق لامسه، به کار گرفته می‌شود.

مطالعه در شرایطی اینترنتی، عمدتا به این صورت است که گویی پاراگراف اول خوانده می‌شود، تنها نیمی از پاراگراف دوم می‌تواند توجه خواننده را جلب و حفظ کند و به باقی مطلب نگاهی گذرا انداخته می‌شود.

پیشرفت یک ذهن تمام و کمال، هم مستلزم توانایی یافتن و تجزیه و تحلیل سریع دامنه وسیعی از اطلاعات است و هم به ظرفیت کافی برای تعمق بی‌انتها نیاز دارد. هم به زمانی برای جمع‌آوری پرشتاب داده‌ها و هم به زمانی برای تعمق بی‌شتاب بر آن‌ها نیاز هست؛ زمانی برای به‌کارگیری ماشین و زمانی برای آرام نشستن در باغ. هم به کار کردن در دنیای اعداد گوگل نیازمندیم و هم به توانایی گوشه‌نشینی در گودال خواب‌آلود.