بریده‌هایی از کتاب روان شناسی رشد (نظریه ها، پژوهش ها و آزمون ها)

ما در به‌دست آوردن عشق و تأیید والدینمان موفق نخواهیم بود، مگر آنکه با معیارهای خشک والدین و اجتماع همنوایی کنیم. به ما می‌گویند که چه باید بکنیم و چگونه فکر کنیم و وقتی با معیارهای دیگران کنار نمی‌آییم، از ما انتقاد می‌کنند، اَنگ می‌زنند و طرد یا تنبیهمان می‌کنند و تردیدی نیست که در بسیاری از موارد شکست می‌خوریم که حاصل آن از دست دادن عزت‌نفس و بی‌مقدار شمردن خود واقعی و توانایی ما در تشخیص آنچه واقعاً هستیم، خواهد بود. درحالی‌که اعتقاد راجرز این است که این توجه مثبت مشروط، مانع رشد بهنجار ما خواهد شد و در ادامه می‌گوید وقتی که خودپنداره بسیار ضعیفی داریم یا رفتار بدی در پیش گرفته‌ایم، به عشق، تأیید، دوستی و حمایت دیگران حتی بیشتر از گذشته نیاز داریم؛ نه به دلیل آنکه سزاوار آن هستیم، بلکه به دلیل ارزش و منزلتمان به مثابه یک انسان. با برخورداری از این نوع توجه می‌توانیم پی به ارزش انسانی خود ببریم و خویشتن آرمانیمان را محقق سازیم. بدون برخورداری از این توجه نمی‌توانیم بر نقاط ضعف خود غلبه نموده و به قابلیت کارکردی کامل خود دست یابیم

جزء دوم ساختار شخصیت، «خود» خوانده می‌شود که تکوین آن از سال اول زندگی آغاز می‌گردد. خود از فرایندهای ذهنی، نیروی استدلال و عقل سلیم تشکیل می‌شود که می‌خواهد به نهاد کمک کند تا بدون ایجاد دردسر راه ابرازش را پیدا کند. خود بر مبنای اصل واقعیت عمل می‌کند

دیگر، دیدار با پروردگار- از راه قلب- بالاترین حد کمال است که استعداد آن در انسان‌ها نهاده شده است.

که کودکان پسر برای اینکه عقده ادیپ و کودکان دختر عقده الکترا (علاقه زیاد به جنس مخالف و تنفر از جنس همسان) را حل کنند، رقابت خود را با والد همجنس متوقف کرده و به جای آن شخصیت آنها را در خودشان درونی می‌کنند. در هر دو مورد، حل این عقده‌ها باعث شکل‌گیری فراخود می‌شود. پس از آن فراخود می‌تواند به‌عنوان نماینده والدین عمل کند. در این زمان است که بایدها و نبایدهای فرهنگی در سر کودکان به‌عنوان صداهای سختگیرانه والدین عمل می‌کند

برای مثال، زمانی‌که خود می‌خواهد با کتک زدن یک همبازی، اسباب‌بازی جالب او را بگیرد تا به این طریق تکانه نهاد را ارضا کند، فراخود هشدار می‌دهد که این رفتار غلط است. خود باید تصمیم بگیرد کدام‌یک از این دو نیرو (نهاد یا فراخود) این مبارزه درونی را ببرد و یا اینکه باید نوعی سازش معقول برقرار کند، مثلاً از همبازی بخواهد به نوبت با آن اسباب‌بازی بازی کنند. طبق نظر فروید، روابطی که بین نهاد، خود و فراخود در سال‌های پیش‌دبستانی برقرار می‌شود، شخصیت بنیادی فرد را تعیین می‌کند

زیگموند فروید (۱۹۳۹-۱۸۵۶) بنیانگذار نظریه روانکاوی بود

جمعیت نوجوان (۱۵ تا ۲۹ سال)، ۳۱.۵ درصد جمعیت ایران را به خود اختصاص می‌دهد

مارسیا (۱۹۶۶) در ردیف نخستین محققانی بود که مطالعه تجربی مرحله هویت در برابر سردرگمی هویت اریکسون را عملیاتی کرد

همبستگی روابط بین متغیرها مورد بررسی قرار می‌گیرد و پژوهشگران رشد با استفاده از مطالعات موردی به بررسی عمیق یک یا چند فرد در یک دوره زمانی معین می‌پردازند. این نوع روش مطالعه، انعطاف‌پذیرترین شیوه پژوهش است که برای شناخت رشد خصوصاً در کودکان در اختیار پژوهشگران است.

یعنی دیدن چهره دیگری در موقعیت

روان‌شناسی تحولی به دنبال این است که دریابد فرایندهای روانی و توانایی‌های شناختی، عاطفی و هیجانی چگونه پدیدار می‌شوند، تحول می‌یابند و سرانجام به کجا منتهی می‌شوند.

روانشناسی رشد (تحولی)، شاخه‌ای از روان‌شناسی است که تحولات و تغییرات جسمی، شناختی، هیجانی و اجتماعی فرد را در طول عمر از زمان تشکیل سلول تخم تا هنگام مرگ مطالعه می‌کند.

یکپارچگی در برابر ناامیدی (سالمندی، ۶۰ سال و بیشتر): سالمندان یا زندگی خود را ارزیابی می‌کنند و آن را همان‌طور که بوده می‌پذیرند و یا معنایی برای زندگی خود پیدا نمی‌کنند و ناامید می‌شوند (رایس، ترجمه فروغان، ۱۳۸۷). شکل ۱-۱ خلاصه مراحل هشت‌گانه رشد روانی- اجتماعی ارائه شده توسط اریکسون را به همراه سنین پیشنهادی وی به نمایش می‌گذارد.

لورنز (۱۹۳۵) در یک مورد ابراز اعقیده کرد که نقش‌پذیری والدی همیشه فرافرد است، به این معنی که نوزاد از نوع خاص والد و نه از یک والد معین و منفرد نقش می‌گیرد.

مفاهیم پایه در نظریه پیاژه پیاژه بر آن است که رشد شناختی از ترکیب رسش مغز و دستگاه عصبی و انطباق ما با محیط حاصل می‌شود. او برای توصیف پویایی‌های رشد از پنج اصطلاح استفاده کرد که عبارتند از: الگوی تأثیر متقابل زیستی، طرحواره، ساخت شناختی، سازگاری با واقعیت و تعادل‌جویی. پیاژه معتقد است که روان کودک آن‌طور که جان لاک گفته است، صفحه سفیدی نیست که تنها آثار عوامل محیط خارجی بر آن نگاشته شود؛ روان کودک در همان حال که از درون شکل می‌گیرد، از محیط فیزیکی و فرهنگی بیرون نیز تأثیر می‌پذیرد (سیف، کدیور، کرمی

چهار نظریه که کل دوره بزرگسالی اعم از جوانی، میانسالی و سالمندی را دربرمی‌گیرند، اشاره می‌شود. این نظریه‌ها عبارتند از: نظریه اریکسون، نظریه لوینسون، نظریه وایلانت و نظریه گولد که پس از بحث درباره آنها به سه نظریه دیگر که بیشتر مربوط به دوره سالمندی هستند اشاره می‌کنیم. این نظریه‌ها شامل نظریه لابووی- ویف، نظریه باتلر و نظریه پک می‌باشند.

یکی از بهترین نظریه‌ها در خصوص رشد اجتماعی در دوره بزرگسالی نظریه نیوگارتن است، البته نظریه‌های اریکسون، لوینسون و وایلانت نیز در این حوزه قرار دارند؛

اریکسون (۱۹۵۰، ۱۹۶۸) اولین کسی بود که هویت را به‌عنوان پیشرفت مهم شخصیت نوجوان، گامی مهم به سمت تبدیل شدن به بزرگسال ثمربخش و خوشحال تشخیص داد.

گرچه لورنز نخستین کسی نبود که نقش‌پذیری را مشاهده کرد، اما اولین فردی بود که اظهار داشت نقش‌پذیری در یک دوره حساس روی می‌دهد. این بدان معنی است که جانور جوان تنها در صورتی که فردی را حین یک زمان ویژه در ابتدای زندگی خود ببیند و او را تعقیب کند، با آن فرد دلبستگی خواهد یافت. اگر او فردی را قبل یا پس از دوره حساس ببیند، دلبستگی شکل نخواهد گرفت و به محض اینکه دوره حساس سپری شود، واداشتن جانور به دلبستگی با فرد دیگر میسر نیست (لورنز، ۱۹۳۵).

بینه (۱۹۱۶) که به بررسی سن عقلی در برابر سن تقویمی پرداخت