بریده‌هایی از کتاب داستان‌هایی از شاهنامه

ز گفتار نیکو و کردار زشت ستایش نیابی نه خرم بهشت

کسی که به دنیا و لذت‌های آن امیدوار است و تصور کند که دنیا پایان‌ناپذیر است، مثل کسی است که از درخت بید انتظار خرما را داشته باشد! و به چیزهای بیهوده دلش را امیدوار سازد. هر آن کس که دارد ز گیتی امید چو جوینده خرماست از شاخ بید

که گر خر نیاید به نزدیک بار تو بار گران، سوی پشت خر آر

«ای سپاهیان؛ بدانید و آگاه باشید، کسی که می‌خواهد پهلوان شود، باید هنر و اصل و نسب داشته باشد و در سرش عقل و خرد باشد و علم و دانش راهنمای او باشد. هر کس این چهار خصلت که نشانهٔ چهار گوهر باارزش هستند را دارا باشد، قادر است با دلیری و شهامت، جهان را تحت سلطهٔ خودش قرار دهد».

به جویی که یکبار بگذشت آب نسازد خردمند او جای خواب

چنین است رسم جهنده جهان همی راز خویش از تو دارد نهان نسازد، تو ناچار با او بساز که روزی نشیب است و روزی فراز

مکن کاری که بر پا سنگت آید جهان با این فراخی تنگت آید چو فردا نامه‌خوانان نامه خوانند تو را از نامه خواندن ننگت آید

هر آنگه که گویی رسیدم به جای نباید ز گیتی مرا رهنمای چنان دان که نادان ترین کس تویی اگر پند دانندگان نشنوی

به هرکار هنگام جستن نکوست زدن رای با مرد هشیار و دوست چو کاهل شود مرد هنگام کار از آن پس نیابد چنان روزگار

«انسان عاقل و شایسته، کسی است که در هر کاری با دوستان دانا و افراد عاقل مشورت کند اما اگر مرد در هنگام عمل تنبلی و سستی کند، روزگار برخلاف میل او می‌گردد و هیچ لذتی از خوشی‌های دنیا نمی‌برد.

نباید که گردد به گرد تو بد که از بد ترا بی‌گمان بد رسد

چو عیب تن خویش داند کسی ز عیب کسان یاد نارد بسی

بزرگی سراسر به گفتار نیست دو صد گفته چون نیم کردار نیست

همیشه در نیک و بد هست باز تو سوی در دیگری شو فراز

«این غصه و ماتم حاصل خلق و خوی بد توست و این غم و ناراحتی که به ایرانیان رسیده است، از بی‌عقلی توست. عشق سودابه بی‌دین، تو را اسیر خود کرد. به حدی که فرزند خود را هم فدای هوسرانی‌های او کردی. ای پادشاه؛ چشمانت را باز کن و با دقت ببین، این همه بلا و مصیبت حاصل کارهای نسنجیدهٔ توست. تو زیان بزرگی به ایرانیان وارد ساختی. پادشاهی که فرمانروای سرزمین بزرگ است، اگر به دستور یک زن، مملکت را ادراه کند، بهتر است که بمیرد، زیرا چنین فرمانروایی برای او ننگ است».

فریدون فرُخ فرشته نبود ز عود و ز عنبر سِرِشته نبود به داد و دِهِش یافت این نیکویی تو داد و دِهِش کن، فریدون تویی

فردوسی به افراد ساده‌دل هشدار می‌دهد و می‌گوید: «ای انسان؛ همواره خودت را برای روبه‌رو شدن با نامردی‌های زندگی آماده کن و گمان نکن که همیشه تیر کمانت به هدف اصابت می‌کند. دنیا پستی و بلندی‌های زیادی دارد که تو باید شهامت آن را داشته باشی که با آن‌ها مقابل کنی. آری روزگار همیشه بر وفق مراد تو نیست. اگر با زمانه دشمنی کنی او با تو دوست می‌شود و اگر او را دوست خود قرار دهی، روی خود را از تو برمی‌گرداند!!! پس با او مدارا کن و پند من را بپذیر و به دنیا و ظواهرات آن دلبسته نشو، زیرا خوشی‌های آن پایدار نیست...». مبر خود به مهر زمانه گمان نه نیکو بود راستی از کمان بدین گونه گردد به ما بر سپهر بخواهد ربودن چو بنمود چهر چو دشمنش گیری نمایدت مهر و گر دوست خوانی نبینیش چهر یکی پند گویم ترا من دُرست دل از مهر گیتی ببایدت شُست

شایسته نیست در زمان پیری، همانند جوانان به عیش و نوش و خوشگذرانی مشغول شویم. به پیری به مستی میازید دست نه نیکو بود پیر باده پرست

زبان را نگه دار باید بُدَن روان را نباید به زهر آزُدن که بر انجمن مرد بسیار گوی بکاهد ز گفتار خویش آبروی

جواب خوبی و بدی را با عدالت پاسخ بده. گر از دشمنت بدرسد یا ز دوست بد و نیک را داد دادن نکوست