بریده‌هایی از کتاب ذن در هنر عکاسی خیابانی

بعضی‌اوقات عکاسی (و هنر) بیش‌ازحد تئوری می‌شود و بسیاری از چیزهایی که در آن گفته می‌شود کاملاً بدون کاربرد است

ما از خاک رس کوزه می‌سازیم اما فضای خالی درون آن است که آب را در خود نگه می‌دارد؛ ما برای خانه‌سازی از چوب استفاده می‌کنیم اما فضای داخل خانه است که آن را قابل سکونت می‌کند؛ ما مشغول هستی‌ایم، اما این نیستی است که به کار می‌آید.

بوکه (قابلیت اتوفوکوس که در زمان خرید آن نمی‌دانستم چیست)

اگر کار و زندگی حقیقتاً خلاقانه باشد جهت آن از درون به بیرون خواهد بود؛ زیرا بیان طبیعی خود از درون ناشی می‌شود. آنگاه انسان می‌تواند به شکلی طبیعی زندگی کند و با معنویت عمیق درون خود در تماس باشد.

«کاری که ذِن می‌کند این است که خود را به روی بوم بی‌انتهای زمان و مکان می‌انگارد؛ شیوه‌ای که غازهای وحشی در پرواز، بی‌هیچ تصورِی از انجام چنین کاری، سایه‌هایشان را بر آب می‌اندازند، درحالی‌که آب به‌طور طبیعی و بدون هیچ قصدی عکس غازها را نشان می‌دهد.» دکتر د. ت. سوزوکی

برای انطباق و بالابردن آگاهی جامعه در برابر فشارهای روحی و روانی می‌توان منابع روان‌شناختی و فلسفی بسیار قوی را پشتیبان قرار داد و برای گریز از این آشفتگی‌های درونی و بیرونی نیاز به فلسفه‌ای برای زندگی داریم. فلسفهٔ اریک کیم فارغ از موضوع عکاسی ما را به آرامش دعوت می‌کند و توصیه‌هایی هم برای دست‌یابی و حفظ آن دارد.

اریک کیم در این کتاب با ارائهٔ راهکارهایی به ما یادآور می‌شود، بیش از تجسم هر هدفی، چه در قالب عکاسی، هنر یا هر نوع فعالیتی، می‌توان خود زندگی را گرامی داشت. در این کتاب علاوه‌بر آشنایی بیشتر با افکار و فلسفهٔ اریک کیم و تکمیل روش‌های عکاسی خیابانی، نکته‌های قابل تأملی را می‌خوانیم که می‌تواند نگرش ما را به زندگی و فعالیتمان یعنی عکاسی به‌عنوان وجهی از کار و زندگی و هنر تکمیل کند.

پابلیلوس سایرس، فیلسوف بزرگ رومی جملهٔ زیبایی دارد: «کسی که فقط برای خودش زندگی کند، برای دیگران مرده است.»

بیشتر پروژه‌های خوبی که دیده‌ام حدود ده سال زمان برده‌اند اما از کیفیت بالایی برخوردار بوده‌اند («کولی‌ها» اثر ژوزف کودلکا ـ «سرزمین عجایب» اثر جیسون اسکنازی و «روح تقسیم‌شده» اثر دیوید آلن هاروی).

یکی از تمرین‌های خوب عکاسی این است: محیط دنجی را در خیابان پیدا کنید؛ جایی که زیاد رفت‌وآمد باشد. در آن نقطه بمانید، اصلاً مکانتان را عوض نکنید و از هر چیزی که به نظرتان جالب رسید عکس بگیرید. من خودم این تمرین را انجام داده‌ام. واقعاً شگفت‌آور است؛ در نقطه‌ای ثابت می‌مانید و موقعیت‌های عکاسی خودشان به سراغتان می‌آیند.

«در ذهن افراد تازه‌کار و غیرحرفه‌ای امیدهای فراوانی وجود دارد که در ذهن اساتید کمتر بروز می‌کند» سوزوکی راشی یکی از قوانین ذِن بودیسم این است که «تفکر غیرحرفه‌ای» ها را دنبال کنید؛ فرض کنید همیشه بار اولی است که دنیا را می‌بینید، دقیقاً مانند کودکان.

آرام‌بودن در عکاسی خیابانی بسیار مهم است.

سعی کنید چیزهایی را در عکس‌هایتان نشان بدهید که بیانگر تفاوت جهان‌بینی شما با سایر انسان‌ها باشند.

عکاسی مانند سفری است که در طی آن خودتان را بیشتر می‌شناسید. عکاسی فقط نگاه‌کردن به دیگران از طریق دوربین نیست، بلکه نگاه‌کردن به خودتان در آینه است.

هنرمند ذِن سعی می‌کند با هنرش بی‌واسطه برخورد کند و هنرش نیز بدون واسطه با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند و بدون به‌رخ‌کشیدن خالق اثر در ما تأثیر می‌گذارد؛ درحالی‌که هنر غربی سعی دارد از طریق شخصیت خالقش در ما تأثیر بگذارد. اینکه اثری از خالق هنر در آفریدهٔ وی به چشم نمی‌خورد، ریشهٔ طبیعی تأثیرگذاری هنرمند ذِن است. این عامل مؤثر، همان بی‌خویشی هنرمند است که در آفریده‌اش نیز به چشم می‌خورد. بی‌خویشی، انسانی فروتن را می‌پرورد که دیده نمی‌شود یا سعی دارد دیده نشود.

راز این کار این است که در زمان حال زندگی کنید و بگذارید موقعیت‌های عکاسی به‌صورت طبیعی خودشان را به شما نشان دهند:

بزرگ‌ترین توصیه‌ای که می‌توانم به شما بگویم این است: عوامل حواس‌پرتیتان را از بین ببرید، روی عکاسی و چیزهایی که شما را خوشحال می‌کند تمرکز کنید و قدر چیزهایی که دارید را بدانید. برایتان مهم نباشد که مردم دربارهٔ شما چه فکری می‌کنند بلکه دنبال رضایت درونی باشید. هر روز هنگامی‌که در خیابان‌ها قدم می‌زنید این نکته را به خودتان گوشزد کنید که «زندگی زیباست» ـ وانمود کنید تازه می‌خواهید عکاسی را شروع کنید، خواهید دید زندگی چقدر زیباست.

«آنگاه که مطالعهٔ ذِن را آغاز کردم، کوه، کوه بود؛ چون اندیشیدم که به آن رسیده‌ام، کوه دیگر کوه نبود ولی آن هنگام که به شناخت کاملش دست یافتم، کوه باز همان کوه بود!»