بریده‌هایی از کتاب استاد و خدمتکار

متوجه شدم چه‌قدر به این حقیقت ازلی که استاد توضیح داده بود نیاز دارم. نیاز به این درک که این دنیای غیرقابل‌رویت یک‌جورهایی آن دنیای قابل رویت را سرِ پا نگه می‌‌دارد، که این یکی، خط واقعیِ نامحدودامتدادیافته، بدون‌ ضخامت یا مساحت، جسورانه در میان تاریکی‌ها نفوذ می‌‌کند. این خط یک‌جورهایی کمکم می‌‌کند آرامش پیدا کنم.

من از مسائلی که خیلی قبل‌تر از به‌دنیاآمدن ما آن بیرون وجود داشت، پرده برمی‌داشتم‌‌. این مثل کپی‌کردن حقایق از کتابچه‌ی‌ خداوند است، گرچه همیشه مطمئن نیستیم این کتابچه را کجا پیدا کنیم یا کِی باز خواهد شد.

حل‌کردن مسئله‌ای که می‌‌دانی جوابی برایش وجود دارد مثل بالا رفتن از کوه است با یک راهنما، دنبال‌کردن ردِ پای کسی دیگر. در ریاضیات حقیقت، آن بیرون در جایی است که هیچ‌کس نمی‌‌شناسد، فراسوی تمام راه‌های پاخورده. و همیشه هم در قله‌ی‌کوه نیست. ممکن است در شکافی روی هموارترین صخره یا جایی عمیق در یک دره باشد.»

«حقایق ازلی اساساً غیرقابل ‌رویت‌اند، و نمی‌‌توان آن‌ها را در چیزهای مادی یا پدیده‌های طبیعی پیدا کرد، یا حتا در احساسات بشری. ریاضیات، اما می‌‌تواند به آن‌ها وضوح و نمود ببخشد ــ درواقع هیچ‌چیز نمی‌‌تواند جلوی این کار را بگیرد.»

در خیال‌ام خالق جهان را دیدم که در گوشه‌ای دور در آسمان نشسته، نقشی از تور ظریف می‌‌بافد، آن‌قدر ظریف که حتا ضعیف‌ترین نور هم از خلال‌اش تابیده می‌‌شد. تور در تمام جهات به‌طورنامحدود گسترده بود و به‌نرمی در نسیم کیهانی موج می‌‌زد. شدیداً دلت می‌‌خواست لمسش کنی، جلوی نور نگه‌اش داری و به گونه‌ات بمالی. اما تنها چیزی که ما می‌‌خواهیم این است که بتوانیم آن نقش را دوباره خلق کنیم، دوباره آن را با اعداد ببافیم، یک‌جورهایی به زبان خودمان؛ حتا ریزترین جزئیات آن نقش ‌را هم در بافته‌ی‌ خودمان بسازیم و آن را به زمین بازگردانیم.

«اثبات کاملاً درست اثباتی است که یک توازن هماهنگ بین قدرت و انعطاف‌پذیری ایجاد کند. اثبات‌های زیادی هستند که در چهارچوب قوانین درست‌اند اما به‌هم ریخته‌ و نازیبا هستند یا مغایر شِم، اما طوری نیستند که در قالب کلمات بشود گفت- توضیحِ این که چرا یک فرمول زیباست مثل این است که بخواهی توضیح دهی چرا ستاره‌ها زیبایند.»

از آنجا که استاد از شلوغی متنفر بود، به خالی‌ترین رستوران در بازارِ سرپوشیده‌ی‌نزدیک ایستگاه رفتیم و یک کاسه خوراکِ کاری و برنج خوردیم. تقریباً هیج مشتری دیگری آنجا نبود، بنابراین حدس زدیم خوراکِ کاری‌اش نباید خیلی خوب باشد؛ اما روت که تقریباً هیچ‌وقت بیرون غذا نخورده بود، ذوق‌زده بود. به نظر می‌‌رسید از داشتن چنین پانسمان دراماتیکی هم (برای یک زخم تقریباً جزئی) خوشحال باشد، انگار قهرمان یک جنگ بزرگ بود.

طرز نوشتن عددهایش را با ته‌مانده‌ی‌کوچک مدادش دوست داشتم. 4 آن‌قدر گرد بود که شبیه گره‌ی یک روبان به نظر می‌‌رسید. و 5 آن‌قدر به جلو خم شده بود که انگار داشت چپه می‌‌شد. آن‌ها خیلی مرتب در یک خط نبودند، اما همگی شخصیت خاصی داشتند. عشق مادام‌العمر استاد به اعداد در هر رقمی که می‌‌نوشت دیده می‌‌شد.

برای من جاذبه‌ی‌اعداد اول در این حقیقت بود که هیچ‌وقت نمی‌‌شد پیش‌بینی کرد چه‌وقت یکی از آن‌ها ظاهر می‌‌شود. انگار در صف اعداد هر جا دلشان خواسته بود پخش بودند. هرچه از صفر دور می‌‌شدی، کمتر پیدایشان می‌‌شد، و هیچ تئوری یا قانونی نمی‌‌توانست پیش‌بینی کند که بعدی کجا ظاهر می‌‌شود. این معمای وسوسه‌کننده بود که استاد را شیفته نگه می‌‌داشت.

«اثبات کاملاً درست اثباتی است که یک توازن هماهنگ بین قدرت و انعطاف‌پذیری ایجاد کند. اثبات‌های زیادی هستند که در چهارچوب قوانین درست‌اند اما به‌هم ریخته‌ و نازیبا هستند یا مغایر شِم، اما طوری نیستند که در قالب کلمات بشود گفت- توضیحِ این که چرا یک فرمول زیباست مثل این است که بخواهی توضیح دهی چرا ستاره‌ها زیبایند

«کسی که مسئله را طرح کرده از قبل جوابش را می‌‌دانسته. حل‌کردن مسئله‌ای که می‌‌دانی جوابی برایش وجود دارد مثل بالا رفتن از کوه است با یک راهنما، دنبال‌کردن ردِ پای کسی دیگر. در ریاضیات حقیقت، آن بیرون در جایی است که هیچ‌کس نمی‌‌شناسد، فراسوی تمام راه‌های پاخورده. و همیشه هم در قله‌ی‌کوه نیست. ممکن است در شکافی روی هموارترین صخره یا جایی عمیق در یک دره باشد

«بنابراین شاید بخواهی بدانی کجا می‌شود یک خط واقعی پیدا کرد ــ و جواب این خواهد بود، فقط اینجا.» دوباره به سینه‌اش اشاره کرد درست مثل همان وقتی که اعداد فرضی را یادمان داده بود. «حقایق ازلی اساساً غیرقابل ‌رویت‌اند، و نمی‌‌توان آن‌ها را در چیزهای مادی یا پدیده‌های طبیعی پیدا کرد، یا حتا در احساسات بشری. ریاضیات، اما می‌‌تواند به آن‌ها وضوح و نمود ببخشد ــ درواقع هیچ‌چیز نمی‌‌تواند جلوی این کار را بگیرد.»