بریده‌هایی از کتاب تغافل و نقش تربیتی آن

خداوند اولین مربّی است که با بخشش اولین متربّیان خویش، یعنی آدم و حوّا «عفو» نامیده شد، و از این رو، عفو و گذشت در مقام تربیت، قدمتی همسان با خلقت انسان دارد.

گذشت از تقصیر دیگران یکی از مکارم اخلاق و آداب معاشرت است. اگر همه انسان‌ها در استیفای حقوقشان سخت‌گیر باشند، روح صفا و صمیمیت در جامعه یافت نخواهدشد. در قرآن‌کریم به عفو امر شده‌است: "خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ... " یعنی: عفو را پیشه کن و به نیکی فرمان ده ....

بارالها، اگر بخواهی ما را عفو کنی، این از فضل و بخشش توست، و اگر بخواهی ما را کیفر نمایی، براساس عدالت است.

مصلحت همزیستی سالم و معاشرت با مردم در پیمانه‌ای است که دوسوم آن هوشیاری و یک سوم آن تغافل باشد. جالب است که حدیث فوق به همین نحو از حضرت امام علی (علیه‌السلام)، حضرت امام سجاد (علیه‌السلام)، حضرت امام باقر (علیه‌السلام) و حضرت امام صادق (علیه‌السلام) و برخی دیگر از معصومین (علیه‌السلام) نقل گردیده‌است که این امر اهمیّت تغافل در روابط اجتماعی و تغافل با دیگران را تداعی می‌کند.

به توصیه مولای متقیان علی (ع) به مالک اشتر، نماینده خویش اشاره می‌کنیم که می‌فرمایند: «ای مالک، با بخشش و بزرگواری، لغزش‌ها و نادرستی‌های قابل جبران را ببخش، هم‌چنان که دوست می‌داری خداوند از خطا و لغزش تو درگذرد، زیرا تو در مقام مدیریت که مقام بالاتری می‌باشد، قرار داری

در مقابل تغافل مثبت، تغافل منفی وجود دارد که در امور مهم زندگی ایجاد می‌شود و حتی بیش از حالت غفلت، می‌تواند سبب بدبختی و سقوط انسان گردد. چنان‌که انسان باید واقعیت‌های زندگی خویش را بداند و بپذیرد که زندگی او در دنیا ناپایدار و موقّتی است و جهان مادّی تنها گذرگاه و معبری است که می‌بایست انسان در زمان محدودی از آن عبور کند،

غفلت خصلت ناپسندی است که از آن به شدت نهی شده‌است. غفلت در واقع یک نوع بی تفاوتی و سستی محسوب می‌شود که نتیجه آن دوری از یاد خداوند است. امیرالمؤمنین (ع) فرموده‌اند: «الغفله أخیر الاعداء». یعنی: غفلت زیان بخش ترین دشمنان است.

إن تَعفوا وَ تَصفَحوا وَ تَغفِروا فَإنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحیِم. " یعنی: اگر عفو کنید و صرف‌نظر (چشم‌پوشی) نمایید و ببخشید، خداوند شما را می‌بخشد، چرا که خداوند آفریننده و مهربان است.

در واژگان قرآن‌کریم، واژه «صفح» نزدیک‌ترین واژه‌ای است که مفهوم «تغافل» را به صورت کامل و جامع تداعی می‌کند،

«توای خدای من که فضل بیپایان و بردباری عظیم تو برتر از آن است که مرا با گناهم مقایسه نمایی، از من درگذر، از من درگذر، از من درگذر.»

عفو و اغماض در صورتی ارزش‌مند است و مصداق می‌یابد که انسان قدرت انتقام داشته‌باشد. درغیر اینصورت، سکوت انسان نه از مصادیق عفو، بلکه از مصادیق «کظم غیظ» خواهد بود و کظم غیظ در صورتی که انسان از روی ناچاری سکوت کند منجر به حقد و کینه و باعث سوءظن، حسد، غیبت و تهمت می‌شود.

در زمینه محیط خانواده و زندگی مشترک نیز تغافل به عنوان عاملی که موجب تحکیم و دوام خانواده می‌شود و شادکامی و زندگی همراه آرامش و به دور از تنش و دغدغه را به ثمر می‌رساند، نام برده است. واژه‌های کلیدی: تغافل، غفلت، صفح، مدارا، تربیت، عفو

تغافل به عنوان یک اصل و روش تربیتی در تمامی زمینه‌های روابط فردی و اجتماعی توصیه و تاکید گردیده‌است و به عنوان عاملی سازنده در راستای اصلاح جامعه و تصحیح عملکرد اشخاصی که از روی اشتباه و یا سهل‌انگاری مرتکب خطا گردیده‌اند، مطرح شده‌است.

غیاث‌المستغیثین، آخرین بهار و بارانش، قطب عالم امکان، عجل‌الله تعالی فرجه، قائم آل‌محمد (ص)، حجه ابن الحسن العسگری صلوات‌الله علیه و علی آبائه و ابنائه و اصحابه و اعوانه؛ که تنها اوست قامت آرای یاس پژمرده و ریسمان گشای بازوان علی علیه‌السلام ...