بریده‌هایی از کتاب تغافل و نقش تربیتی آن

«یکی از با ارزش‌ترین کارهای کریمان، تغافل و چشم‌پوشی از چیزهایی است که از آن آگاهند، و سرپوش گذاشتن بر آن لازم است».

بندگان خاص خداوند رحمان آن کسانند که چون جهالت پیشگان خطابشان کنند –با سخنان زشت و جاهلانه- پاسخی سالم می‌دهند و به سخنی سلام و خالی از هرگونه لغو و گناه پاسخ می‌دهند.

در برخی روایات حرمت آبروی یک انسان از حرمت جان او بالاتر دانسته شده‌است

هیچ بردباری هم‌چون تغافل و نادیده گرفتن عیوب دیگران نیست، و هیچ خردی مانند وانمود کردن به نادانی و بی اطّلاعی –در عین آگاه و مطلع بودن- نیست

باید عفو کنید و لغزش‌های دیگران را نادیده بگیرید. آیا دوست نمی‌دارید که خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند آمرزنده و رحیم است

بهترین و شریف‌ترین صفات و اخلاق انسان بزرگوار، تغافل و بی خبر وانمود کردن خویش است از آن‌چه که می‌داند نسبت به خطاها و بدی‌های مردم.

آن‌کس که از بسیاری امور تغافل نکند، آرامش و آسایش خویش را متزلزل کرده‌است.

بارالها، اگر بخواهی ما را عفو کنی، این از فضل و بخشش توست، و اگر بخواهی ما را کیفر نمایی، براساس عدالت است.

ای خداوندی که خود را بخشاینده نامیده‌ای، مرا عفو کن ...

عفو به معنی پوشاندن، گذشت کردن و بخشودن است، امّا صفح به معنی روی گرداندن و نادیده گرفتن می‌باشد. در نتیجه در عفو با فرض گناه و اثبات آن روی گناه سرپوش می‌گذارند، لیکن در صفح به‌طور کلّی گناه را نادیده می‌انگارند و در مورد اثبات آن تلاش نمی‌کنند.

تنها اوست قامت آرای یاس پژمرده و ریسمان گشای بازوان علی علیه‌السلام ...

عفو را پیشه کن و به نیکی فرمان ده ....

مفهوم تغافل آنست که انسان علی‌رغم این‌که از خطای شخص دیگر آگاهی یافته است، عمداً خود را به غفلت بزند و وانمود کند که عیب دیگری را مشاهده نکرده و از آن مطّلع نگردیده‌است.

«انّ العاقل نصفه احتمال و نصفه تغافل.» یعنی: خردمند نصفش تحمل و بردباری است و نصف دیگرش تغافل و نادیده گیری.

عفو موجب پایین آمدن فشارهای روحی می‌شود. کینه جویی و عفو نکردن موجب عدم تعادل عاطفی و شناختی می‌شود

ایجاد فضای آرام در خانواده عاملی که می‌تواند در زندگی مشترک، حضور مؤثر و نافذی داشته‌باشد، بزرگواری و کرامت زوجین است و یکی از نشانه‌های مهمّ بزرگ منشی و کرامت، عفو و گذشت طرفین نسبت به یگدیگر است.

برخی تصور می‌کنند توصیه به تغافل و عیب‌پوشی از خطای دیگران سبب تعطیل شدن اصل مهمّ امر به معروف و نهی از منکر و یا انتقاد سازنده خواهدشد. حال آن‌که باید توجه داشت که امر به معروف و نهی از منکر مربوط به واجبات و محرمات است که آشکارا زیر پا گذاشته می‌شود و بدیهی است که این موضوع از قلمروی تغافل خارج است. انتقاد سازنده نیز معمولاً مربوط به اموری است که در سرنوشت فرد و جامعه اثر قابل ملاحظه‌ای دارد، در حالی که تغافل و عیب‌پوشی مربوط به اموری است که جزئی و کم ارزش محسوب می‌شود و یا مربوط به عیوبی است که مصلحت در آنست که پنهان بماند. بنابراین اصل تغافل و چشم‌پوشی و اصل امر به معروف و نهی از منکر (که تضمین کننده نظارت همگانی در جامعه می‌باشد) هریک قلمروی خاصی دارند که وجود هیچ‌کدام با دیگری تعارض و منافاتی ندارد.

ویژگی‌های تغافل مثبت، که از صفات نیکو و حمیده محسوب می‌شود و یکی از مکارم اخلاق بشمارمی‌آید، عبارتند از: • انسان چیزهایی را از دیگری بداند که پنهان کردن آن‌ها ضروری و پسندیده باشد. •فرد خود را نسبت به مسأله ای که اظهارش عواقب و نتایج نا مطلوب دارد، به بی اطلاعی و ناآگاهی بزند. •با هدف حفظ آبرو و شئون دیگران با بزرگواری و کرامت از کنار خطا و عیب ایشان عبور کند و آن‌را برای اشخاص دیگر و حتّی خود شخص افشا نکند.

هنگامی که پیامبر (ص) رازی را به یکی از همسرانش گفت و او آن راز را نزد همسر دیگر فاش نمود، خداوند پیامبرش را از افشای آن آگاه فرمود، پیامبر بخشی از آن راز افشا شده را به آن زن گوشزد کرد و از گفتن بخشی دیگر برای آن‌که نکوهش کننده بیشتر شرمنده نشود، خودداری نمود.

به‌عنوان نمونه حضرت امیر مؤمنان (علیه‌السلام) در بیان اهمّیت تغافل فرموده‌اند: «نصف العاقل احتمال و نصفه تغافل». یعنی: نیمی از ساختار انسان خردمند براساس احتمال و بردباری و تحمّل است و نیمی دیگر به تغافل و چشم‌پوشی بستگی دارد.