بریده‌هایی از کتاب آزارشان به مورچه هم نمی‌رسید

روبرگرداندن یا سکوت در رویارویی با بی‌عدالتی و جنایت به معنی هم‌دستی با سیاستی است که مرگ و تباهی را در دستور کار دارد و اینکه آیا به این هم‌دستی تمایل دارد یا خیر، واقعاً اهمیت ندارد، زیرا نتیجه همان است

«انسان با فراموش کردن زنده می‌ماند.»

بهره‌برداری از حافظهٔ هیجانی مردم و کاشتن تخم کینه علیه دشمنان کار سختی نیست. چرا که در جوامع دیکتاتوری، که تاریخشان بویی از حقیقت نبرده، هر فرد در حافظهٔ خود دارای مجموعه‌ای از چنین تصاویری است و اگر جز آن چیزی نداشته باشد، برایش خطرآفرین می‌شود. رهبران سیاسی می‌توانند توجه مردم را به این تصاویر جلب کنند، آنها را با اساطیر توده‌ها بیامیزند و به طور دائم با تکرار تبلیغات از تلویزیون شور بیافرینند. چنانچه تاریخ مشترکی که همه بتوانند آن را باور کنند، در دست نباشد، افراد به ندرت می‌توانند در مقابل چنین تبلیغاتی مقاومت کنند. تاریخی که به ما آموختند و در واقع تاریخ نبود، دوری از خردورزی به نفع احساسات محض را برای ما آسان‌تر ساخت.

جرم نیازمند فردگرایی است، که دقیقاً آن چیزی است که دادگاه خواهان آن است. تمام آحاد ملت، کرواسیایی‌ها یا هر ملت دیگر، نمی‌توانند مجرم جنایات جنگی فرض شوند. اما تمام ملت، هم به لحاظ سیاسی و هم اخلاقی، به‌راستی می‌تواند مسئول جنایات جنگی قلمداد شود.

اگر انسان‌های معمولی مرتکب جنایات جنگی شده باشند، بدین معنی است که هر یک از ما می‌تواند مرتکب آن شود. حال می‌فهمید که چرا خیلی آسان و راحت است که بپذیریم مجرمان جنگی هیولا هستند تا اینکه با اروین اشتاوب در این مورد هم‌عقیده شویم که «شرّی که از تفکر معمولی نشأت می‌گیرد و به دست افراد معمولی عملی می‌شود، هنجار است نه استثنا.»

ما با صلح و آرامش در کنار همسایگان بسر می‌بردیم: ایتالیایی‌ها، اتریشی‌ها، مجارها، رومانیایی‌ها، بلغارها و آلبانیایی‌ها. اما روزی پی بردیم که برای آغاز جنگ نیازی به داشتن دشمن خارجی نیست. دشمن می‌توانست درون مرزها باشد (و درواقع هم بود).

این کتاب قصد دارد خواب شما را آشفته سازد، نسبت به خوبی خود مرددتان کند، به اندیشیدن و پرسیدن سؤالات دشوار وادارتان سازد به طوری‌که تسلیم ایدئولوژی جمعی نشوید. همان ایدئولوژی که به جادهٔ اختلافات خصمانه و تهاجم منتهی می‌شود.

انسان‌ها هم در نیکوکاری و هم در بدی کردن استعداد دارند.

اگر آلمانی‌ها به سبب حمایت از هیتلر مسئول بودند، چرا صرب‌ها نباید برای حمایت از میلوشویج و کروات‌ها به سبب حمایت از تودیمان مسئول باشند؟ قدرت هیچ‌یک از آنها بی‌حمایت مردمی نمی‌توانست دوام بیاورد.

ما در کنار هم بزرگ می‌شدیم، به مدرسه می‌رفتیم (صرب و کروات و مسلمان)، با هم دوست می‌شدیم، ازدواج می‌کردیم، صاحب فرزند می‌شدیم و هرگز فکر نمی‌کردیم که ملیت چیزی باشد که بتواند ما را از هم جدا کند.