بریده‌هایی از کتاب چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟

فدایت شوم، نمی‌شود در همۀ زندگی‌ات آقاداماد باشی؟! یعنی هر کسی هر کاری کرد، تو مثل او نباشی. بگویی: دارند مرا می‌پسندند، به بقیه کاری ندارند. خداوند نشسته و دائم دارد به من نگاه می‌کند. همان خدایی که: «لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ» یعنی حتی یک لحظه هم چرت نمی‌زند. خداوند مدام دارد به این بندۀ خودش نگاه می‌کند تا ببیند «آیا او بنده نازِ من می‌شود یا نه؟ آیا او سرباز مهدی من می‌شود یا نه؟»

ـ من چگونه سیر و سلوک کنم و آدم خوبی بشوم؟ ـ آدم حسابی‌ها که می‌گویند: نماز اول وقت بخوان، همان نماز تو را درست می‌کند. ـ نماز اول وقت چطوری می‌تواند مرا درست کند؟ ـ هر موقع اذان گفتند، مشغول هر کاری که بودی، کارت را تعطیل کن و برو نمازت را بخوان. چون موقع اذان هر کسی در یک وضعیت یا حالت خاصی قرار دارد که خدا آن شرایط را قبل از اذان برای او طراحی کرده است. وقتی در آن شرایط قرار گرفت، ملائکه را صدا می‌زند که «اذان بگویید. این بنده، اگر الان برای نماز بلند شود، آدم می‌شود.» کافی است موقع اذان کارهایت را رها کنی و برای نماز بلند شوی، همین سبب می‌شود بدی‌هایت یکی‌یکی از بین بروند.

وقتی به زیارت حرم مطهر ائمۀ اطهار (ع) می‌روید، یکی از آداب زیارت این است که وقتی زیارت کردید زود برگردید و زیاد توقف نکنید. وقتی می‌بینی که اگر زیاد در حرم بمانی، حال و هوای معنوی‌اش برایت کم می‌شود، به محل اقامت خودت برگرد. بعد هم چند روز برای زیارت بمان و به شهر خودت برگرد. بگذار ابهت، عظمت، حلاوت و شیرینی حرم برایت از بین نرود. بگذار همیشه جایی داشته باشی که وقتی آمدی دلت آباد شود. در و دیوار حرم، ضریح منور و گنبد نورانی حضرت، برایت از تازگی نیفتد. اینجا خانۀ امید معنوی تو باشد. به گونه‌ای که وقتی آمدی، در و دیوارش تو را به حال خوش معنوی بکشاند.

فعلاً دنبال لذت بردن از نماز نباش! نماز عبادتی نیست که لازم باشد انسان آن را حتماً با حال معنوی و همراه با اشک و گریه و سوز و گداز بخواند و لزوماً از آن لذت ببرد. چون حتی اگر کسی خیلی اهل سوز و گریه و اشک باشد، این‌طور نیست که همیشه حال عبادت داشته باشد. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «إِنَّ لِلْقُلُوبِ إِقْبَالًا وَ إِدْبَاراً» یعنی دل‌های ما انسان‌ها حالت اقبال و ادبار دارد. به همین دلیل گاهی انسان حال عبادت دارد، گاهی هم ندارد و این در حالی است که نمازهای واجب را همیشه باید بخوانیم، چه حال داشته باشیم، چه حال نداشته باشیم.

امام باقر (ع) فرمود: «مَنْ کسِلَ عَنْ أَمْرِ دُنْیاهُ فَهُوَ عَنْ أَمْرِ آخِرَتِهِ أَکسَل؛ هرکس در امور زندگی‌اش بی‌حال باشد و سرزنده نباشد در امور اخروی و معنوی‌اش بی‌حال‌تر و کسل‌تر است»

سجده خیلی قشنگ است. انسان در سجده، نهایت کوچک شدن پیش خدا را تمرین می‌کند. البته این تمرین از اول در دل غوغا نمی‌کند، اما وقتی مدتی این کار را قشنگ انجام می‌دهم، خدا می‌داند که از عشق و عرفان و این مسائل، در دل من خبری نیست، ولی می‌بیند که من خودم را نگه داشته‌ام و می‌گویم «سُبْحانَ رَبّی الاَعلی وَ بِحَمدِه» و دوباره می‌گویم: «سُبْحانَ رَبّی الاَعلی وَ بِحَمدِه» دلم می‌گوید بلند شو دیگر بس است. اما وقتی من یک‌بار بیشتر بگویم، از یک طرف حال خودم را گرفته‌ام، از طرف دیگر هم خدا دارد نگاهم می‌کند. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «اگر نمازگزار بفهمد هنگام سجده چه رحمتی از جانب خداوند او را در برگرفته، دیگر سر از سجده برنمی‌دارد.»

اگر بنده‌ای عجله کند و (از درِ خانۀ خدا زود بلند شود) تا به دنبال حاجتش برود، خداوند می‌گوید: آیا بنده‌ام نمی‌داند که من باید حوایج را بر آورده کنم؟!»

نماز زمانی چرک روح آدم را می‌گیرد، که لبۀ زبر نماز روح تو را بسابد.

حالا دوباره به معنای این آیه توجه کنید. خداوند ابتدا می‌فرماید: «اُدْعُونی أَسْتَجِبْ لَکمْ؛ مرا بخوانید، من جوابتان را می‌دهم.» بعد بلافاصله می‌فرماید: «کسانی که تکبر کنند و درِ خانه من نیایند و از من چیزی نخواهند، اگر دیگران را عادی به جهنم می‌برم، آنها را به خاطر تکبرشان، با خواری و ذلّت به جهنم خواهم برد.» در واقع معنایش این است: «من خدای تو هستم که دارم به تو می‌گویم مرا صدا بزن تا جوابت را بدهم، آن‌وقت تو سرت را پایین انداخته‌ای و لال شده‌ای! یا اینکه اصلاً اعتنا نمی‌کنی و می‌روی؟» این نوع برخود، نشانۀ تکبر انسان نسبت به خداوند است.

خوشا آنان که دائم در نمازند

نماز، دستگاه تنظیم‌کنندۀ روح آدمی است. انسان، روزی پنج مرتبه باید روح خودش را تنظیم کند. وقتی تنظیم روح انسان به هم می‌خورد، باید زود برود و روح خودش را با نماز تنظیم کند.

حرم خدا نماز است و هر وقت که می‌خواهی وارد حرم خدا شوی، یک کفشدار آنجا ایستاده است که صدا می‌زند «فَاخْلَعْ نَعْلَیک إِنَّک بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوی؛ کفشهای خود را در بیاور، که تو در سرزمین مقدس طوی هستی» به تعبیری معنایش این است که «کفشهایت را دربیاور، بده به من، برو با خدا صحبت کن!» حالا منظور از کفش چیست؟ فکر و خیال مشکلات و گرفتاری‌های دنیا و تعلقات دنیوی.

«شاکرانه بندگی کردن» زیباترین نوع عبادت است.

أَمْرِ دُنْیاهُ فَهُوَ عَنْ أَمْرِ آخِرَتِهِ أَکسَل؛ هرکس در امور زندگی‌اش بی‌حال باشد و سرزنده نباشد در امور اخروی و معنوی‌اش بی‌حال‌تر و کسل‌تر است»

رسول گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: «انسان مؤمن تا هنگامی که نمازهای پنجگانه‌اش را سر وقت می‌خواند، شیطان از او می‌ترسد (و نمی‌تواند او را وسوسه کند) اما زمانی که نمازش را ضایع کرد (و اول وقت نخواند) بر او جرأت پیدا می‌کند و او را در گناهان بزرگ وارد می‌کند.»

امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: «شما به عمل به آنچه می‌دانید محتاج‌ترید تا به دانستن آنچه که نمی‌دانید.

از اینکه خداوند نماز را عمود خیمۀ دین قرار داده است، معلوم می‌شود در این نماز اسرار زیادی وجود دارد. اگر ما نمازمان را درست کنیم، به چیز دیگری احتیاج نداریم، چرا که خود نماز بقیه کارها را درست می‌کند.

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «طَلَبْتُ الْعَیشَ فَمَاوَجَدْتُ إِلَّا بِتَرْک الْهَوَی فَاتْرُکوا الْهَوَی لِیطِیبَ عَیشُکم؛ زندگی خوش را جستم اما آن را جز در فرو گذاشتن هوا و هوس نیافتم. پس، از هوا و هوس دست بر دارید، تا زندگیتان خوش و خرّم شود.»

با نماز توأم با کسالت، نمی‌شود کسالت روح را برطرف کرد. پس نیاز به یک نماز خوب داریم.

. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «طَلَبْتُ الْعَیشَ فَمَاوَجَدْتُ إِلَّا بِتَرْک الْهَوَی فَاتْرُکوا الْهَوَی لِیطِیبَ عَیشُکم؛ زندگی خوش را جستم اما آن را جز در فرو گذاشتن هوا و هوس نیافتم. پس، از هوا و هوس دست بر دارید، تا زندگیتان خوش و خرّم شود.»