بریده‌هایی از کتاب ملیکه‌ی بطحاء

به راستی خدیجه به چه جهت یتیم ابوطالب را که بهره‌ای از مال نداشت، انتخاب کرد؟

ازدواج خدیجه (س) با رسول خدا (ص)‌ و انفاق‌هایش پس از ازدواج، ریشه در ایمان و عشق او به الله و به رسول الله (ص) دارد، نه در جاذبه‌های انسانی محمّد (ص) و کشش‌های زنانهٔ خدیجه (س)! خدیجه (س) این‌گونه به ما می‌آموزد که اگر زن به خاطر خدا و ایمان به او، برای همسرش کاری انجام دهد، خدا خود، در روز نیاز، پاسخ خواهد داد و جبران خواهد کرد. این نگاه، در انجام امور خانه و احسان‌ها و محبت‌های زن به شوهرش، به او و عملش رفعت می‌دهد. خدیجه (س) علاوه بر اطاعت و اجرای امر، تکالیف خود را با ظرافت و دقت و شیرینی انجام داد و در تلخ ترین حالات نیز به رسول خدا (ص) شکوه و گلایه ای نکرد. چه نیکو فرمود رسول خدا (ص) که: «کجاست مثل خدیجه؟!...» و براستی؛ کجاست مثل خدیجه؟!

خدیجه ای که سال‌ها در جستجوی رسول، و در تلاش برای کسب کفویت و همتایی او بوده. و آن‌گونه زیسته که افق نگاه رسول را پر کرده و تنهای تنها، در قلب مهربان محمّد (ص)، خانه‌ای برای ابد ساخته و در هیاهوی تکذیب‌ها و سنگباران کفرها و شرک‌ها، پا بر غرور زنانهٔ خویش گذاشته و همهٔ ثروت و شوکت و جوانی و آمال زنانه‌اش را به تار گیسوی نگین خلقت، فدا و فنا کرده

إنَّ الله هو السلام، و منه السلام و إلیه السلام.

علی است که کودکی خویش را در خانه خدیجه (س) گذرانده، آن‌گاه که ابوطالب سرپرستی او را به محمّد (ص) سپرد. خدیجه، پناهگاه نبوّت و ولایت بود. یار نبیّ و نگه‌دار وصیّ؛ و این نیز فضیلتی دیگر برای بانوی بطحاء است.

اعتراف خدیجه (س) هنگام وفات، به تقصیر و کوتاهی در حق رسول خدا (ص)، همان جلوهٔ سعی و تقصیر یک حاجی است. همان‌گونه که حاجی پس از سعی، تقصیر دارد، خدیجه نیز پس از عمری سعی و وفا، تقصیر خود را اقرار می‌کند، که توانش در حدّ خود بوده نه در حدّ رسول (ص)!

یا محمّداه یا رَسُولَ اللَّهِ نَفْسِی لَک الْفِدَاءُ فِی أَی وَادٍ أَنْتَ مُلْقًی؟

کسی که عمری در ثروت و ناز و نعمت زیسته، باید بسیار بر او دشوار باشد که از همهٔ هستی خویش، از آسایش و رفاهش در راه محبوب بگذرد و حتی خم به ابرو نیاورد. تحمل فقر و گرسنگی بر فقرا آسان‌تر است تا بر کسانی که تجربه‌ای از ناداری و تنگ‌دستی نداشته‌اند. اما خدیجه، شرح صدر و وسعت دلی دارد که همهٔ هستی را در برابر رسول خدا (ص) هیچ می داند و حتی خود را بدهکار و شرمسار می بیند و این مدعا از سخنانش هنگام وفات او اثبات می شود.

سیّد هر قومی، خادم ایشان است.

راستی، خدیجهٔ مادر، چه پرورش می‌دهد؟ و اصلاً مؤمنین چه نیازی به مادری چون خدیجه دارند؟ مادری هم‌چون خدیجه (س) چه ویژگی‌ها و چه تعالیمی برای فرزندان خود دارد؟

وفا و صفا و فنا

روزی پیرزنی نزد رسول خدا (ص) آمد. حضرت پرسیدند: کیستی؟ پیرزن گفت: جثامه مزنیه هستم. (جثامه به معنای زمین گیر یا خواب آلود) و حضرت (به شیرینی) فرمود: بلکه تو حنانه مزنیه هستی! (حنانه یعنی شکوفه یا مهربان). چطور هستید؟ حالتان چطور است؟ بعد از ما چگونه بودید؟ (اشاره به این که بعد از رفتن ما از مکه چگونه سر کردید؟) پیرزن گفت: بأبی أنت و أمی! خوبم یا رسول‌الله! هنگامی که پیرزن خارج شد، گفتم: یا رسول‌الله! چنین اکرام و اقبالی با این «پیرزن»؟! حضرت فرمود: ای عایشه! همانا آن پیرزن زمان خدیجه نزد ما می‌آمد، و همانا حُسن عهد از ایمان است

روبه‌روی آن حضرت ایستاد و او را به وسیلهٔ جامه اش پنهان کرد. مشرکان آمدند و به سوی جایگاه پیامبر سنگ‌اندازی کردند. از هر سو سنگ می‌بارید. دیوارها و سقف سنگی، سپری در برابر سنگ ها بود و خدیجه نیز از مقابل، خود را سپر رسول خدا (ص) کرده بود و فریاد می زد: «آیا زن آزاد را در خانهٔ خود سنگ‌باران می‌کنید؟!» وقتی مشرکان این کلام را شنیدند، منصرف شدند و از آن‌جا رفتند...

سوم آن که، آیا رسول خدا (ص) که خود توصیه کرده‌اند برای فرزندان خود مادران بکر انتخاب کنید و با زنان باکره ازدواج کنید، خود، برای یگانه دخترش، که باید سلسله جنبان امامت باشد، مادری ثیبه و غیر باکره برمی‌گز

ابن عباس سنّ خدیجه (س) را هنگام ازدواج، ۲۸ سال ذکر کرده است. بلاذری از علمای اهل سنت نیز در کتابش، بنا بر قولی، سنّ خدیجه کبری (س) را هنگام ازدواج با پیامبر (ص) بیست‌وهشت سال نوشته است. یکی دیگر از علمای اهل سنّت به نام ابن‌عماد حنبلی نیز عجوزه و پیر بودن حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر اکرم (ص) را نپذیرفته و بر بیست‌وهشت ساله بودن حضرت خدیجه تأکید می‌کند و می‌نویسد: «بسیاری از علما معتقدند حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر اکرم بیست‌وهشت سال داشته‌اند».

اسد، جدّ خدیجه و پدر خویلد نیز از نام‌داران عصر خود بود و به همراه گروهی از دوستان و هم‌فکران خود در مکه و در کنار خانه خدا انجمن معروف «حلف الفضول» (پیمان جوانمردان) را بنا نهاد که بعدها نیز پیامبر عضویت در آن را از افتخارات خود بر می‌شمردند. طبق این پیمان اگر در مکه و اطراف آن ستم‌دیده‌ای دادخواهی می‌کرد، با همه قدرت و امکان به یاری او شتافته و او را پناه می‌دادند.

اسد، جدّ خدیجه و پدر خویلد نیز از نام‌داران عصر خود بود و به همراه گروهی از دوستان و هم‌فکران خود در مکه و در کنار خانه خدا انجمن معروف «حلف الفضول» (پیمان جوانمردان) را بنا نهاد که بعدها نیز پیامبر عضویت در آن را از افتخارات خود بر می‌شمردند. طبق این پیمان اگر در مکه و اطراف آن ستم‌دیده‌ای دادخواهی می‌کرد، با همه قدرت و امکان به یاری او شتافته و او را پناه می‌دادند.

«حضرت رسول (ص) هر وقت از تکذیب قریش و اذیت‌های ایشان محزون و آزرده می‌شد، هیچ‌چیز آن حضرت را مسرور نمی‌کرد مگر ذکر خدیجه (س) و هرگاه خدیجه (س) را می‌دید، مسرور می شد و مبتهج می‌گردید و خدیجه (س) آن بزرگوار را در بر می‌گرفت و می‌بوسید و امر قریش را توهین [آسان] می‌نمود و صدقه می‌داد برای سلامتی آن حضرت.»

ازدواج خدیجه (س) با رسول خدا (ص)‌ و انفاق‌هایش پس از ازدواج، ریشه در ایمان و عشق او به الله و به رسول الله (ص) دارد، نه در جاذبه‌های انسانی محمّد (ص) و کشش‌های زنانهٔ خدیجه (س)! خدیجه (س) این‌گونه به ما می‌آموزد که اگر زن به خاطر خدا و ایمان به او، برای همسرش کاری انجام دهد، خدا خود، در روز نیاز، پاسخ خواهد داد و جبران خواهد کرد. این نگاه، در انجام امور خانه و احسان‌ها و محبت‌های زن به شوهرش، به او و عملش رفعت می‌دهد. خدیجه (س) علاوه بر اطاعت و اجرای امر، تکالیف خود را با ظرافت و دقت و شیرینی انجام داد و در تلخ ترین حالات نیز به رسول خدا (ص) شکوه و گلایه ای نکرد. چه نیکو فرمود رسول خدا (ص) که: «کجاست مثل خدیجه؟!...» و براستی؛ کجاست مثل خدیجه؟!

می‌توان در میان فریادهای گوش‌خراش دعوت ِ پدر خوانده‌ها و مادرخوانده‌ها، امتداد نگاه مهربان و پدرانهٔ رسول را، در مادری ِ خدیجه، یافت و می‌توان از این ریشه، روزی گرفت و از این جام سیراب شد.