بریده‌هایی از کتاب صلح کردند که جنگ بماند (جلد دوم)

اگرچه در بخش‌های مختلف ترکستان مردم بومی مسلمان در برابر ساکنان روس‌نژاد و در فلسطین نیز مسلمانان نسبت به سکونت یهودیان واکنش نشان می‌دادند، ولی هر گروه از مسلمانان فقط به‌طور محلی و فقط از جانب خود واکنش نشان می‌داد. مسلمانان در سراسر خاورمیانه بیشتر همانند یکدیگر و نه همراه با یکدیگر اقدام می‌کردند.

تایمز در سرمقاله ۱۸ ژوئیه ۱۹۲۱ حکومت را در این رابطه نکوهش کرد و نوشت: «در حالی‌که آنها از هنگام امضای توافق ترک مخاصمه با قبایل نیمه‌بیابانگرد بین‌النهرین، حدود ۱۵۰ میلیون پوند هزینه کرده‌اند، سالانه فقط ۲۰۰ هزار پوند برای بازسازی مناطق فقرزده در داخل هزینه می‌کنند و همه هزینه‌های موضوع قانون تحصیلات مصوب سال ۱۹۱۸ را منع کرده‌اند.» ولی در حالی‌که تایمز معتقد بود خطر موجود علیه بریتانیا از سوی مقامات داخلی متوجه این کشور می‌شود، بیشتر مقامات بریتانیا همچنان بر تهدید شوروی علیه خاورمیانه و مسئله چگونگی برخورد با آن متمرکز شده بودند.

چالش اصلی متوجه کشور، چالش داخلی و اقتصادی بود. بریتانیا به سرمایه‌گذاری منابع مالی برای احیای اقتصادی و اجتماعی خود نیاز داشت و موجودیت خود را با این خطر تهدید می‌کرد که در عوض، مبالغ هنگفتی را در ماجراجویی‌های خاورمیانه سرمایه‌گذاری می‌کند.

تو برای منسجم کردن آنها باید وقت زیادی صرف کنی. این کار باید به تدریج انجام شود. آنها هنوز هیچ درکی از ملیت ندارند.»

ماینرتزهاگن بعدها به ژنرل آلن‌بی گزارش داد که جاسوسی را در تشکیلات نظامی مستقر کرده و مطلع شده است که سرهنگ بریتانیایی مسئول ستاد تشکیلات فلسطین با مفتی عرب بیت‌المقدس تبانی کرده‌اند تا شورش‌های ضدیهودی به‌راه اندازند.

دادگاه تفحص بریتانیا جلسات استماع را در بیت‌المقدس برگزار کرد که طی آن مقامات نظامی مدعی شدند یهودیان مقصر بوده و باعث تحریک مسلمانان شده‌اند. ولی شاهدان یهود تشکیلات نظامی بریتانیا را متهم به تحریک شورشیان کردند.

خشونتی که وقوع آن در بیت‌المقدس پیش‌بینی می‌شد در ۴ آوریل ۱۹۲۰ درگرفت. در خلال مراسم جشن بهاره موسای نبی، سخنرانان آتشین‌کلام به تحریک مردم عرب پرداختند که به سه روز شورش علیه یهودیان و کشته و زخمی شدن صدها نفر منجر شد.

هنگامی که قبایل چادرنشین بیابانگرد در اواخر سال ۱۹۱۹ به شهرک‌های مسکونی یهودیان در الجلیل علیا، واقع در منطقه بی‌طرف میان تشکیلات نظامی بریتانیا و فرانسه، حمله کردند، خشونت بالا گرفت. اعراب در اوایل سال ۱۹۲۰ وارد شهرک‌های مسکونی صهیونیستی شدند و در جنگ مسلحانه متعاقب آن، چندین نفر از یهودیان شهرک‌نشین از جمله یک یهودی روسی که از قهرمانان جنگ بود - به نام ناخدا جوزف ترامپلدر - به قتل رسیدند. سپس در بهار همان سال شایعاتی حاکی از بروز خشونت در بیت‌المقدس منتشر شد.

دکتر وایزمن و همکارانش در کادر رهبری صهیونیسم بر علاقه خود به همکاری با جوامع عربی تاکید می‌کردند. آنها بر این نکته اصرار می‌ورزیدند که مهاجران تازه‌وارد یهودی چیزی را از دست ساکنان کنونی منطقه بیرون نخواهند کشید بلکه به خرید، آبادانی و کشت و زرع در زمین‌هایی خواهند پرداخت که تا آن زمان مورد استفاده نبوده است. آنها تکرار می‌کردند که عمران و آبادانی یهود منافع اقتصادی قابل‌توجهی برای همگان و در واقع برای همه اعراب خاورمیانه به همراه خواهد داشت. در میان جوامع عرب‌زبان فلسطین اختلاف نظرات قابل‌توجهی در بیشتر مسائل حتی بر سر صهیونیسم وجود داشت.

دیگر مقامات بریتانیایی در حال خدمت در فلسطین نسبت به صهیونیسم، حتی محدودترین شکل آن، همدلی نداشتند و از اعراب جانبداری می‌کردند که به‌طور کلی مخالف صهیونیسم بودند. آنها معتقد بودند که سیاست لندن در قبال صهیونیسم شاید فقط برای ایجاد آشوب طراحی و شاید به‌وسیله برخی از مقامات سابق ابداع شده بود که نیازی به همزیستی یا تماس با شرایط محلی نداشتند.

حسین سنی متعصبی بود. از نظر او، وهابیون دشمنان عقیدتی و سیاسی او محسوب می‌شدند.

ابن سعود پیرو افراطی تعالیم محمد ابن عبدالوهاب بود که رهبر مذهبی قرن هجدهمی بود و ائتلاف او با خاندان سعود در سال ۱۷۴۵ به‌واسطه ازدواج‌های درونی و مکرر میان هر دو خانواده مستحکم شده بود. وهابیون (نامی که مخالفان به آنها داده بودند) مصلحین دینی به‌شدت سلفی بودند که رقبایشان آنها را متحجر قلمداد می‌کردند. این ذکاوت و هوش ابن سعود بود که تشخیص داد چگونه می‌تواند توان وهابیون را برای مقاصد سیاسی خود مهار کند و به کار گیرد.

وزیر خارجه فرانسه یک سال بعد هنگام بحث در مورد خاورمیانه جمله‌ای به وزیر خارجه بریتانیا گفت که او نیز با آن موافق بود. او گفت: «تنها دو قدرت باقی مانده‌اند که منافع آنها با یکدیگر همسو و مورد پذیرش است و این دو قدرت بریتانیای کبیر و فرانسه هستند». [۲۹] و این دو کشور به اتفاق در مورد سرزمین‌های عثمانی تصمیم‌گیری کردند.

دیپلماتی ایتالیایی چنین نوشت: «تصور رایج در کنفرانس صلح پاریس این بود که یکی از سیاستمداران جهان در برابر نقشه‌ای ایستاده و با خود زمرمه می‌کرد: آن لعنتی کجاست؟ و با انگشت اشاره خود به شهر یا رودخانه‌ای اشاره می‌کرد که تا کنون در مورد آن چیزی نشنیده بود.» [۲۸] لویدجرج که همچنان معتقد بود بریتانیا باید بر فلسطین از منطقه (طبق عبارت انجیل) دان تا بئرشبع حکومت کند، نمی‌دانست منطقه دان کجا واقع است. او آن را در اطلس انجیلی قرن نوزدهم جستجو می‌کرد، ولی تنها یک سال بعد از توافق ترک مخاصمه بود که ژنرال آلن‌بی توانست به او گزارش دهد که دان کجا واقع شده است و از آنجا که منطقه دان جایی نبود که نخست‌وزیر انتظارش را داشت، در نتیجه بریتانیا خواهان امتداد هرچه بیشتر مرزها به طرف شمال شد.

فیصل با فلیکس فرانکفورتر، نماینده لوئیس براندیس رهبر صهیونیست‌های آمریکا، دیدار کرد. فرانکفورتر بعد از این دیدار، به براندیس گزارش داد که «مساله عرب دیگر مشکلی برای تحقق برنامه ما در کنفرانس صلح نیست.» [۱۳] در واقع، فیصل به‌عنوان نماینده اعراب در کنفرانس صلح، خطاب به این کنفرانس اظهار داشت که او فلسطین را از آن منطقه‌ای که برای استقلال اعراب در نظر داشت، حذف کرده است.

در حالی‌که ارتش آلن‌بی آماده حرکت به سوی دمشق می‌شد، پرچم ملی‌گرایی عرب که در بریتانیا طراحی و تولید شده بود، مساله‌ای مهم را نشان می‌داد: میزان صداقت یا بدبینی آن دسته از مقام‌های بریتانیایی -که بیش از همه در شکل دادن به سیاست خاورمیانه نقش داشتند - در حمایت از آرمان‌های مختلفی که در طول این مسیر به آنها گرایش یافته بودند.