بریده‌هایی از کتاب کلیدهای رفتار با کودک یک‌ساله

همین فاصله بین میزان درک مطالب و میزان توانایی کودک در صحبت کردن، اغلب موجب خشم و عصبانیت شدید کودک می‌شود. او می‌داند چه می‌خواهد، ولی نمی‌تواند برای ابراز خواسته‌اش به شما، جمله بسازد. کج‌خُلقی و عصبانیت شدید کودکی که در صحبت کردن هنوز توانایی کافی کسب نکرده، امری عادی و طبیعی است.

هنگامی که کودک اسباب‌بازی خود را بر زمین می‌اندازد، اصول نیروی جاذبه را کشف می‌کند. هنگامی که سعی می‌کند گاری چرخدارش را به‌جای پیاده‌روی سیمانی از روی چمن‌ها حرکت دهد، فیزیک را یاد می‌گیرد. وقتی می‌آموزد شکر و نمک به هم شبیه‌اند ولی مزه متفاوتی دارند، شیمی و فیزیولوژی را تجربه می‌کند. زمانی که می‌آموزد بعضی کارهای او شما را خوشحال می‌کند و بعضی کارها موجب شادی شما نمی‌شوند، روان‌شناسی را یاد می‌گیرد!

سروکار داشتن با کودک یک‌ساله جسور و مقاوم، مشکل است، اما معمولا در این مورد، مادران در مقایسه با پدران، دارای مشکلات بیشتری هستند. چون رفتار منفی کودک نوپا، واکنشی است برای اعلام استقلال و در مورد فردی که از کودک مراقبت و نگهداری می‌کند و وابستگی بیشتری به او دارد، این مخالفت، شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد.

اگر کودک یک‌ساله‌تان در هریک از مراحل آموختن استفاده از توالت خیلی عصبانی، فاقد حس همکاری و یا مقاوم شود، آموزش را کند و یا کاملا متوقف کنید. عصبانیت یا بی‌حوصله شدن شما برای او، دلیل دیگری برای توقف کار است.

اشتیاق استفاده از لگن و خارج شدن از پوشک برای یک کودک یک‌ساله امری غیرعادی نیست ولی همین کودک ممکن است بعد از چند هفته، علاقه‌اش را به این کار از دست بدهد. والدین ممکن است از مشاهده اینکه کودکشان استفاده از لگن را آموخته ولی حالا از انجام این کار خودداری می‌کند، گیج و متحیر یا حتی عصبانی بشوند. در حقیقت آنچه اتفاق افتاده است، این است که کودک برای ادامه کار دارای محرک کافی نیست و یا بر اثر عدم رشد کافی، خیس یا خشک بودن پوشک برای او اهمیتی ندارد. دراین‌صورت، بهترین کار، استفاده مجدد از پوشک همراه با استفاده منظم از لگن و آموزش مجدد استفاده از شورت‌های لایه‌دار، هنگامی که کودک برای این کار آمادگی پیدا کرد، می‌باشد.

اگر زمان نشستن روی لگن را به چندین بار در روز و هر بار تنها چند دقیقه محدود کنید، بیش از ۲۰ دقیقه در روز برای این کار، وقت صرف نخواهید کرد، ولی کودک تمام چیزهای مورد نظر را خواهد آموخت. هنگامی که کودک با موفقیت و به دفعات از لگن استفاده کرد، زمان آن است که او را از پوشک خارج کنید و شورت، یا زیرشلوار مخصوص (لباس زیر دارای لایه ضخیم پارچه) را در طول روز، به استثنای مواقع خواب، به او بپوشانید. اما اغلب کودکان کمتر از دو سال آمادگی لازم را برای برداشتن این قدم‌ها ندارند.

در این سن، کودک نوپایتان در مرحله پرتنشی از تمرد و سرکشی یا مخالفت به سر نمی‌برد. اگرچه ابراز مخالفت و واکنش‌های منفی بخشی از مرحله رشد کودک یک‌ساله است، ولی بیشتر کودکان از دوره‌ای گذر می‌کنند که طی آن به‌نظر می‌رسد بیش‌ازحد معمول با والدین خود مخالفت می‌کنند. اگر شما آموزش استفاده از توالت را در این مرحله شروع کنید، تلاش‌هایتان احتمالا زندگی را برای شما و کودکتان سخت و رنج‌آور می‌کند.

کودکتان بسیاری از رفتارهای بزرگسالان مانند تمایل به مسواک زدن، استفاده از چنگال یا جارو کردن آشپزخانه را تقلید می‌کند و شاید میل نداشته باشد در این کارها به او کمک کنید. این کارها نمونه‌هایی از کوشش درونی او برای ماهر و کارآمد شدن است. اگر او را برای تلاش‌هایش تشویق کنید، حتی اگر در ابتدا دردسر بیشتری برای شما ایجاد کند، عزت نفس او را در انجام دادن کارهای شخصی، دوچندان کرده‌اید. این عزت نفس و اتکای به خود، برای آموزش استفاده از توالت، محرکی بسیار قوی خواهد بود.

از آلودگی پوشک کودکتان شکایت نکنید و ابرو درهم نکشید. چون کودک فکر می‌کند شما او را تأیید نمی‌کنید و دلیل این عدم تأیید را درک نمی‌کند. درهرصورت شما می‌توانید هنگامی که کودک نیاز خود را به تعویض پوشک اعلام می‌کند او را تحسین کنید، چون با این نوع توجه کردن، به او پاداش داده‌اید.

بیشتر کودکان کمتر از هجده‌ماهه دفع ادرار یا مدفوع را احساس یا به آن توجه نمی‌کنند، بنابراین انتظار نداشته باشید این رفتار را در کودک یک‌ساله مشاهده کنید.

در طول دومین سال زندگی، گاهی ممکن است علائمی از آمادگی برای آموزش کنترل خود و استفاده از توالت دیده شود. کودک در این مرحله، ابتدا می‌آموزد احساسی را که بعد از دفع ادرار یا مدفوع دارد، تشخیص دهد. سپس احساس حین عمل را درک خواهد کرد و نهایتآ، بعد از ماه‌ها، آمادگی برای رفتن به توالت را تشخیص می‌دهد.

این از خواب پریدن‌های همراه با ترس و جیغ و فریاد، مثل کابوس‌ها بسیار طبیعی هستند و ممکن است بر اثر تغییری در زندگی روزانه کودک، به‌وجود بیایند و اگر به دفعات اتفاق بیفتند به‌راحتی می‌توانید منبع اضطراب و تنش‌هایی را که کودکتان به طور مداوم در طول روز با آن درگیر است، شناسایی کنید.

نیم‌ساعت قبل از زمانی که می‌خواهید کودک به خواب برود او را برای خواب آماده کنید. کودکان کارهای تکراری روزمره را دوست دارند، چون با اطلاع یافتن از آنچه در مرحله بعدی پیش خواهد آمد، احساس نوعی امنیت و آرامش خواهند داشت. اگر پدر و مادر، هر دو در کارهای معمول خواباندن کودک شرکت کنند، کودک بهتر می‌تواند به الگوی تقریبآ متفاوت هرکدام عادت کند، اما این الگوها نباید زیاد از یکدیگر متفاوت باشند.

این رفتار کودک یک‌ساله در هنگام صرف غذا، بخش دیگری از مراحل رشدونمو اوست. هرچه بیشتر بتوانید آرامش خود را حفظ کنید و از تمایل او برای استقلال و خودکنترلی لذت ببرید، تغذیه کودکتان به‌سهولت بیشتری انجام می‌گیرد.

هنگامی که کودک بدون دست گرفتن به چیزی، به‌طور مستقل اولین گام‌های خود را برمی‌دارد؛ و تلوتلو خوران، با پاهای گشاده و راه رفتن اردک‌وار تابلویی از راه رفتن کودک نوپا را به‌وجود می‌آورد، شما درخشش شوق و ذوق را در صورت او مشاهده خواهید کرد. پس از مدتی شاهد دست و پنجه نرم کردن او، برای برداشتن گام‌های محکمی که بیش‌ازحد تحمل و توان جسمانی اوست، خواهید بود.

او نیاز به استقلال و اتکاءبه‌نفس را با سعی و تلاش در انجام مستقلانه بعضی کارها و یا تقلید از شما یا کودکان بزرگ‌تر، ابراز می‌کند.

در دومین سال زندگی، کودکتان آموخته است افراد موردعلاقه‌اش، حتی هنگامی که با او نیستند، وجود دارند. یاد شما در خاطر او، به او این امکان را می‌دهد حتی وقتی در کنارش نیستید، شما را برای خود نگه دارد. او می‌تواند بدون از دست دادن شما، آغوشتان را ترک کند. این تصویر ذهنی برای او این امکان را به‌وجود می‌آورد که با سایر توانایی‌هایی که کسب کرده، قدم‌به‌قدم از شما دور شود و جهان را بدون از دست دادن پایگاه امن خانه‌اش کشف کند.

کودک ممکن است به تجربه بیاموزد هنگام شنیدن صدای اتومبیل پدر از بیرون، می‌تواند در انتظار ورود او به خانه باشد. حال اگر روزی پدر به‌جای اینکه بلافاصله به منزل وارد شود، برای صحبت کردن با همسابه چنددقیقه‌ای تأخیر کند، کودک ممکن است گیج و سرگردان و یا عصبانی شود. اگر روزی پدر با پای پیاده به منزل بیاید، احتمال دارد کودک نتواند چگونگی رسیدن او به خانه را درک کند. در این حالت توضیحات ممکن است موجب آرامش کودک شود، اما مدت زیادی طول می‌کشد تا او تشخیص دهد که صدای موتور اتومبیل و ورود پدر به منزل همیشه به یکدیگر وابسته نیستند.

هنگامی که کودک اسباب‌بازی خود را بر زمین می‌اندازد، اصول نیروی جاذبه را کشف می‌کند. هنگامی که سعی می‌کند گاری چرخدارش را به‌جای پیاده‌روی سیمانی از روی چمن‌ها حرکت دهد، فیزیک را یاد می‌گیرد. وقتی می‌آموزد شکر و نمک به هم شبیه‌اند ولی مزه متفاوتی دارند، شیمی و فیزیولوژی را تجربه می‌کند. زمانی که می‌آموزد بعضی کارهای او شما را خوشحال می‌کند و بعضی کارها موجب شادی شما نمی‌شوند، روان‌شناسی را یاد می‌گیرد! او به کمک شما نیاز دارد پس محیطی برای او فراهم کنید تا بتوانند با امنیت خاطر و به روش و با سرعت خودش کشف و تجربه کند، به‌صورتی که بتواند از یادگیری پدیده‌های جهان لذت ببرد. هرچه برای درک چگونگی اندیشیدن او بیشتر تلاش کنید، از تماشای یادگیری او لذت بیشتری خواهید برد.

نباید برای شاد و خوشایند کردن هر لحظه از زندگی کودکتان احساس وظیفه نمایید، به‌طوری که همیشه سعی کنید اسباب خوشامد کودک یک‌ساله‌تان را فراهم کنید، دراین‌صورت او عادت می‌کند برای دریافت هرآنچه که می‌خواهد به شما فشار بیشتری آورد.