بریده‌هایی از کتاب نهج البلاغه موضوعی (کتاب اول؛ خداشناسی)

ادب بندگی کمترین ادبِ بندگی خدا آن است که به کمک نعمت‌های او گناه نکنید.

کمترین ادبِ بندگی خدا آن است که به کمک نعمت‌های او گناه نکنید.

از آن حضرت پرسیدند: خداوند از این همه مردمان چگونه حساب کشد فرمود: همان طور که آن همه را روزی دهد. دوباره پرسیدند: چگونه به حساب آنان رسد در حالی که او را نبینند فرمود: همان گونه که آنان را روزی می‌دهد و او را نمی‌بینند.

گروهی خدای را به «چشم داشت» پرستش کنند، که آن پرستش بازرگانان است؛ و گروهی او را از روی «ترس» بپرستند، که آن پرستش بردگان است؛ و سه دیگر او را به پاس «سپاس» پرستش کنند، که آن پرستش آزادگان باشد.

فنای دنیا پس از پدید آمدن شگفت‌تر از ایجاد و تأسیس آن نباشد. و چگونه چنین نباشد در حالی که اگر همه جانداران از پرندگان و چارپایان و آنچه در آغل‌اند یا در چراگاهند و انواع و اقسام آنها، و نیز مردم کودن یا زیرک دست به دست هم دهند تا پشه‌ای بیافرینند، هرگز نتوانند و حتّی راه ایجاد آن را هم ندانند، و اندیشه‌های آنان از فهم آن درمانَد و مبهوت گردد، و نیروهاشان از دست رود و به پایان رسد، و با دست خالی باز گردند و بدانند که در چنبر قدرت دیگری هستند و به ناتوانی خود در آفرینش، و به سستی خود از نابودی آن اقرار کنند.

گنجینه‌های نعمت او چنان بی‌نهایت است که هرچه مردم بخواهند و بگیرند تمام نشود، زیرا او بخشنده‌ای است که بر آوردن نیاز درخواست‌کنندگان از خزاین او نکاهد و سماجت و پافشاری اصرار کنندگان او را به بخل نکشانَد...

و از دیدگاه او هیچ چیز حتّی قطره‌های باران دور نمانَد: نه اختران آسمان، نه آن ذرّاتی که باد به هوا پراکنَد، نه صدای پای موری بر سنگ صافی، و نه آرام جای «ذرّه» در شب تاری. او فروافتادنگاه برگ‌ها را می‌داند و از ناز و کرشمه چشم‌ها و چشمک‌ها با خبر است.

دستور دعا آنگاه که حاجتی به درگاه الهی داشتی نخست بر پیامبرش- سلام خدا بر او و خاندانش- درود فرست و سپس نیازت را بخواه، که خداوند کریم‌تر از آن است که از دو حاجت یکی را بر آورَد و دیگری را وانهد.

شکر نعمت، نعمتت افزون کند خدای را در هر نعمتی، حقّی است. پس آن که حقّ نعمت به جای آرد نعمتش افزون شود، و آن که کوتاهی کند در خطر زوال نعمت قرار گیرد.

اعتقاد یا بی‌اعتقادی نسبت به خداوند، مهمترین اصلی است که اندیشه آدمی و به‌دنبال آن نوع و روش زندگی انسان را مشخص می‌کند.