بریده‌هایی از کتاب عربی را نمی‌فهمم

ساختارهایی که در این جا معرفی شده است از کتاب‌های مختلف زبان عربی گردآوری شده است و تا حد زیادی شامل مهم‌ترین انواعی می‌شود که در این زبان به کار می‌رود. جمله در زبان عربی به دو بخش اصلی جمله فعلیه و جمله اسمیه بخش‌بندی می‌شود. الف_ ساختارهای جمله فعلیه: ۱. فعل و فاعل: هجم ذئب: گرگی حمله کرد. ۲. فعل + فاعل + مفعول به + ...: به جملات زیر دقت کنید. همه آن‌ها علی‌رغم ظاهر متفاوتشان از همین ساختار اصلی پیروی می‌کنند: سمع الناس صوتا: مردم صدایی شنیدند. سمع الناس صوتا عالیا: مردم صدای بلندی را شنیدند. سمع الناس صوتا عالیا فی القریه: مردم صدای بلندی را در روستا شنیدند. سمعوا صوتا عالیا فی القریه: در روستا صدای بلندی را شنیدند. سمع الناس صوتا عالی فی القریه البارحه: مردم دیشب در روستا صدای بلندی را شنیدند.

من چگونه متون عربی را فهمیدم؟ در ابتدای این کتاب هم گفتم که من از قواعد زبان عربی به شدت می‌ترسیدم و همین مسئله بر تمامی ابعاد یادگیری زبان عربی من اثر منفی گذاشته بود. اما از آن جا که به کتاب خواندن بسیار علاقه داشتم، به خواندن کتاب‌های عربی هم علاقه زیادی داشتم و دوست داشتم آن کتاب‌ها را به زبان اصلی و نه به شکل ترجمه بخوانم. دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجه علامه طباطبایی هم کتاب‌های مختلفی به زبان عربی داشت که همیشه وسوسه خواندنشان به سرم می‌زند. بالاخره شوق من به خواندن بر ترسم از صرف و نحو غلبه کرد و من یکی‌یکی کتاب‌های عربی کتاب‌خانه را به امانت گرفتم. کتاب‌ها را به دست می‌گرفتم و سعی می‌کردم با تجربه کمی که از زبان عربی دارم، آن‌ها را درک کنم. جالب آن که علی‌رغم ضعف بسیار شدیدی که در آن دوره در مسایل صرفی و نحویی داشتم و همین طور تجربه کمی هم که در خواندن متون عربی داشتم، اما با کمی تلاش در خواندن متون، کم‌کم یاد گرفتم چگونه متون عربی را بخوانم و از خواندنشان لذت ببرم. بدون این که خودم را به غل و زنجیر قواعد ببندم.

برای دوست شدن با زبان عربی هم پیش از هر چیزی باید با ویژگی‌های این زبان آشنا شد. وقتی تفاوت‌های این زبان را با فارسی درک کنیم، مانند این است که کلید درهای یک سرزمین جدید به شما داده می‌شود. شخصا به خاطر می‌آورم، وقتی بسیار بی‌تجربه بودم، چگونه نسبت به این موارد نابینا بودم و این نابینایی لذت خواندن متون عربی را به شکنجه غیرقابل وصفی تبدیل کرده بود. در این بخش از کتاب با ویژگی‌های مهمی که به ما در فهم متون عربی کمک می‌کند، آشنا می‌شویم.

خلاصه بخش سوم * تقسیم‌بندی‌های زمانی عربی را به خاطر بسپارید. * تنها پس از خواندن کامل یک متن به سراغ فرهنگ‌لغت بروید. * معنای هر کلمه را متناسب با بافت متنی که در آن قرار دارد، پیدا کنید. * وقت مطالعه متون به طور مستمر از فکرتان استفاده کنید و سعی کنید رابطه بین کلمه‌ها را پیدا کنید. * همه یک متن را به شکل متصل در نظر بگیرید و زیاده از حد بر روی معنی کلمات مجزا تمرکز نکنید. * برای فهم متون عربی نیازی نیست معنی تک‌تک کلمات را یاد داشته باشید.

پس چرا اصلا قواعد را یاد بگیریم؟ در هر زبانی قواعدی وجود دارد که یادگیری آن‌ها فهم و درک متون را آسان می‌کند. چون قواعد، قالب‌های مشخصی هستند که دائم در بافت‌های مختلف متون تکرار می‌شوند. زبان عربی هم به قواعد فراوان و نکات بسیارش در این زمینه مشهور است و شاید یکی از مواردی که باعث می‌شود خیلی از افراد حتی به این زبان نزدیک نشوند، وجود همین قواعد باشد. اما خوب است بدانیم که برای فهم متون عربی نیازی نیست وقت بسیاری صرف کنیم. تصور کنید، خوراکی خوشمزه‌ای را در دهان می‌گذارید، اما قبل از آن دهانتان پر از سنگ‌ریزه است. آیا از خوردن آن خوراکی هر اندازه هم که خوشمزه باشد، لذت خواهید برد؟ البته که نه! اما این به معنای آن نیست که سنگ‌ریزه به طور کل مفید نیست و باید از صحنه روزگار حذف بشود. به هیچ وجه! سنگ‌ریزه باید در جای مناسب خودش به کار برود. در واقع مهم‌تر از صرف زمان بسیار برای حفظ انواع حالات و تبصره‌های نادر صرفی و نحویی، درست خواندن و کاربردی کردن قواعد از همه چیز مفیدتر است.

من دوستان مترجم متعددی دارم که برخی از آن‌ها استاد دانشگاه هستند و کتاب‌های مختلفی را هم ترجمه کرده‌اند. شاید جالب باشد بدانید که این دوستان همیشه از زمان بسیاری که صرف یادگیری قواعد کرده‌اند، ابراز پشیمانی و ناراحتی می‌کنند. آن‌ها از این مسئله شکایت دارند که علی‌رغم زمان طولانی که برای یادگیری و به خاطر سپردن قواعد عربی به کار برده‌اند، اما این قواعد نه تنها به آن‌ها در فهم متون کمک نکرده است که در بسیاری از اوقات باعث نامفهوم شدن متن هم شده است. این مسئله را به وضوح در میان مراجعان و افرادی که از من مشاوره می‌خواهند نیز می‌بینم. بارها این عبارت را شنیده‌ام که فردی می‌گوید من تا حد خیلی خوبی قواعد زبان عربی را یاد دارم، اما نمی‌توانم یک متن عربی را به سادگی و به طور کامل متوجه بشوم، یا ترجمه کنم و این مسئله باعث شده است که من احساس بدی نسبت به خودم و توانمندی‌هایم در زبان عربی داشته باشم.

به متن زیر دقت کنید. یشارک الفریق الأول لکرة الید للرجال فی النادی الأهلی المصری  فی بطولة الإمارات الودیة، خلال الفترة بین ۱۷ و ۲۰ ینایر / کانون الثانی، فی ظل توقف مسابقة الدوری بسبب استعدادات المنتخب للمشارکة فی کأس العالم فی فرنسا. وقرر الجهاز الفنی مشارکة الفریق فی البطولة، التی تشارک فیها أندیة الشعب والشارقة من الإمارات، والمنتخب الإماراتی، إلی جانب فریق الزمالک، وفریقین من أوروبا، وفریقین من الجزائر. وأکد عاصم حماد، المدیر الفنی للأهلی، أن البطولة تعتبر فترة إعداد جیدة للاعبین فی ظل توقف مسابقة الدوری، وتواجد ستة لاعبین من الفریق ضمن قائمة المنتخب.

۲. خبری و گزارشی: متن‌های خبری و گزارشی برخلاف متون رسمی و فنی ساختارهای دستوری ساده دارند و از کلمه‌ها و ترکیب‌های متداول در آن‌ها استفاده شده است و گاهی هم با اصطلاحات محاوره‌ای همراه می‌شود، و به طور کلی به زبان گفتار نزدیک هستند. برای درک معنای این متون باید درکی از محتوای متن داشته باشیم. ساده‌نویسی بارزترین ویژگی متون خبری و گزارشی است و برای درک این متون باید در نظر داشت که واحد درک معنا در آن‌ها مفهوم کلی جمله است. به این معنا که اصلا نیازی نیست برای پیدا کردن تک‌تک کلمات و عبارات وقت صرف کنید. کافی است بدانید این جمله به طور کل چه معنایی می‌دهد.

انواع متن‌های اطلاعاتی متن‌های اطلاعاتی به دو گروه تقسیم می‌شوند: ۱. رسمی و فنی: متون رسمی و فنی برای نوشتن مقالات علمی و تخصصی به کار می‌رود. در این نوشته‌ها معمولا از جمله و عبارت‌های طولانی و ساختارهای دستوری پیچیده استفاده می‌شود. متون رسمی و فنی غالبا با اصطلاحات تخصصی همراه است. متن چنین متونی سنگین و فاخر است و اصطلاحات و عبارت‌های محاوره‌ای در آن کمتر به چشم می‌خورد. برای فهم این دسته از متون عربی بهتر است، جمله به جمله پیش برویم و برای معادل‌یابی اصطلاحات تخصصی حتما باید از فرهنگ‌های تخصصی کمک بگیریم.

نویسندگان براساس هدف و انگیزه‌ای که دارند، مطالبشان را به شکل اطلاعاتی و یا توصیفی می‌نویسند. الف) متن اطلاعاتی در متن‌های اطلاعاتی،‌ زبان وسیله‌ای برای بیان نیازهای روزمره و یا گزارش حوادث، یا توضیح یا آموزش و به طور کلی ابزاری برای اطلاع‌رسانی است. اخبار، گزارش‌ها، مقاله‌های علمی و فنی، درس‌نامه‌ها،‌ متن‌های مذهبی و حقوقی، قراردادها،‌ اطلاعیه‌ها و متون تحلیلی از بارزترین متن‌های اطلاعاتی به شمار می‌روند.

این متن، یک متن خبری و گزارشی است و شما برای درک معنای آن نیازی به ترجمه تک‌تک کلمات ندارید. حتی اگر بخواهید این خبر را برای کسی تعریف کنید نیازی نیست برای فهم هر یک کلمه وقت بگذارید. کافی است آن را از ابتدا تا به انتها بخوانید و مفهومی کلی از آن را به دست بیاورید. در این متن کافی است بدانید که تیم جوانان مصر به مربیگری معتمد جمال از مصر در یک دیدار دوستانه با تیم سودان پیروز میدان شده است. همین درک کلی از این متن کافی است. چون همان طور که در توضیح متون اطلاعاتی و توصیفی گفته شد در متون گزارشی و خبری که از نوع اطلاعاتی هستند، کلمات ارزش ذاتی ندارند. نداشتن ارزش ذاتی به این معنا است که نیازی نیست به درک عمیقی از هر کلمه دست پیدا کنید.

جمله در زبان عربی به دو بخش اصلی جمله فعلیه و جمله اسمیه بخش‌بندی می‌شود.

آشنا شدن با کارکرد مغز، کیفیت مطالعه متون عربی را بالا می‌برد.

دلایلتان را بسوزانید یا پاره کنید و از شرشان راحت شوید. به همین سادگی!

در زبان فارسی به جمله اصلی که بار معنایی اصلی را با خود دارد، جمله پایه و به جمله‌های که صرفا برای توسعه معنای اصلی آورده می‌شوند، جمله‌های پیرو گفته می‌شوند. مجموع این دو را جمله مرکب می‌نامند.

برای درک متون توصیفی آن‌ها را برای خودتان کلمه به کلمه ترجمه کنید. واحد درک معنا در این متون متناسب با محتوای متن، گاهی جمله و گاهی اوقات نیز کلمه است.

کافی است ساختارهای کلی زبان عربی را یاد بگیریم و ذهنمان را طوری آموزش بدهیم که هر متن عربی را به شکل یک مجموعه و یک کل درنظر بگیریم. سپس برای درک موارد جزیی‌تر کمی دقیق شویم. وقتی دید کلی نسبت به متن داشته باشیم، بسیار راحت‌تر می‌توانیم موارد جزیی را تشخیص بدهیم و درک کنیم.

برای چه کاری قصد یاد گرفتن زبان عربی را دارید؟ این پرسش به قدری مهم است که بدون آن اصلا نمی‌توان هیچ کاری را شروع کرد.

جرج سارتن بلژیکی‌تبار: زبان عربی آسان‌ترین و واضح‌ترین زبان دنیاست و تلاش برای پیدا کردن راهی جدید برای آسان کردن آسانی و روشن کردن روشنی، کاری عبث و بیهوده است.

این احتمال وجود دارد که شما به دلیل پیش‌زمینه‌های مختلف اجتماعی، دینی و یا تاریخی دید منفی نسبت به زبان عربی داشته باشید. احتمال دارد شما مطالب بسیار ناخوشایندی را شنیده باشید که حس و ذهنیت شما را نسبت به این زبان به طور کل منفی کرده باشد. اما اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم و تاریخ ملل را بخوانیم، به جرات می‌گویم که بی‌شک برای هر ملتی رفتارهای بد و نادرست بسیاری را پیدا خواهید کرد. از طرف دیگر به نظر می‌رسد ما همیشه عادلانه فکر و قضاوت نمی‌کنیم. بیایید با هم سری به تاریخ برخی از کشورها بیندازیم.