بریده‌هایی از کتاب چگونگی فعلیت‌یافتن باورهای دینی

طبق روایت فوق؛ ارتباط مؤمن با مؤمن انسان را متوجه جنبه‌ی ملکوتی برادر مؤمن خود می‌کند، جنبه‌ای که فوق عالم تغییر و حرکت است و لذا تجلی آن به صورت سکینه و آرامش در حرکات و کلمات او به نمایش می‌آید.

دوری از دنیا یعنی انصراف از آرزوهای آینده و غم‌های گذشته و این یعنی آزادی از حجاب زمان و برگشت به ذات خود، همان خودِ مجردِ مستقَر در مقام «حال» و گسترده در تمام عوالم هستی.

در مورد خدا می‌گویی: «فاعِلٌ لا یشْغَلُه شَیئٌ عَنْ شَیئ» او فاعلی است که کاری او را از کاری باز نمی‌دارد. نفس انسان هم به جهت جنبه‌ی تجردش چنین توانایی را دارد، در صورتی که تا جنبه‌ی تجرد انسان غالب نیست و روح انسان در موطن جزئیات منتشر است، نظر به هر چیزی و کاری بیندازد از چیز دیگر و یا کار دیگری غافل می‌شود. در نماز می‌توان چنین حالتی را تجربه کرد، وقتی جنبه‌ی تجرد انسان ضعیف است، اگر نظر به رعایت مخارج الفاظ بیندازد، از معانی غافل می‌شود، و وقتی نظر به معانی دارد از باطن و روح معانی غافل می‌شود،

تولدی دیگر باید در امثال اعتکاف و حج و زیارت با کنترل اراده‌های دنیایی، مزه‌ی عبور از صُوَر ذهنیه‌ی دنیا را به جان خود بچشانیم و عملاً به تولدی دیگر دست یابیم، چنانچه حضرت عیسی علیه السلام فرمودند: «لَنْ یلِجَ مَلكوتَ السّمواتِ و الأرضِ مَنْ لُمْ یولَد مَرّتین»؛ کسی که دوبار متولد نشود هرگز به ملکوت آسمان‌ها و زمین دست نمی‌یابد.

کودکان را ملاحظه کرده‌اید که در ماه‌های اول تولدشان به سختی دستشان را بالا می‌آورند، ولی به طور مستمر این کار را ادامه می‌دهند و چون استعداد آن را در بدن خود دارند بالأخره موفق می‌شوند که دستشان را بالا بیاورند. حالا برای آن‌که دستشان را به دهانشان برسانند مشکل دارند، هر چه اراده می‌کنند تا دست را به طرف دهنشان بیاورند این طرف و آن طرف می‌رود، ولی چون استعداد این‌که دستشان را به دهانشان برسانند دارند، با استمرارْ بالأخره موفق می‌شوند. در مورد نفس هم نباید بگوئیم اگر نفس استعداد حضور در عالم غیب و قیامت را دارد پس چرا خود را در آن عوالم حاضر نمی‌یابیم؟

ولی یاد خدای عزوجل در هر شرایطی به این معنی است که در طاعت خدا یا در معصیت خدا به یاد او باشی، تا یک چشم‌برهم‌زدن توجه قلب از او به جایی دیگر نیفتد. هم هنگامی که وقت نماز است به یاد خدا باشی و وارد طاعت شوی، و هم وقتی زمینه‌ی معصیتی فراهم است یاد خدا باشی و از آن معصیت روی‌گردانی. سختی این کارها به جهت در صحنه‌نگه‌داشتنِ قلب است.

در یک کلمه باید ماوراء این دنیا زندگی کرد، چون ذات ما ماوراء این دنیا است، در این حالت است که به ساز و سوز بهار و خزان می‌توانیم شکیبا باشیم و از حال و حضور بدر نیاییم.

بحر علمی در نمی پنهان شده در سه گز تن، عالمی پنهان شده

در یک کلمه می‌توان گفت آنچه مانع اتحاد جان انسان با حقایق می‌شود «دنیا» است