بریده‌هایی از کتاب کلیدهای پرورش فرزندان امیدوار و موفق

۲.در دوران بلوغ، عواطف نوجوان و وضعيت هورمونی او، لجام‌گسيخته است. ياد بگيريد كه به گفته‌های احساسی، واقع‌بينانه پاسخ بدهيد و درك كنيد كه نوجوانان دوست دارند اغراق‌آميز سخن بگويند تا در شما هيجان ايجاد كنند. معمولا آنچه می‌گويند، نشانگر عواطف حقيقی‌شان نيست. يكی از واكنشهای مناسب، در پاسخ به يك گفته عاطفی، اين است كه نكوشيد نوجوانتان را آرام كنيد، بلكه احساس او را تشخيص دهيد و اعلام كنيد. برای نمونه، می‌توانيد بگوييد: «می‌بينم كه خيلی عصبانی هستی.» به اين ترتيب، با گفته او موافقت نكرده‌ايد و در عين حال، از احساس او ايراد نگرفته‌ايد و عيب‌جويی نكرده‌ايد. به جای آنكه عواطف فرزندتان را بی‌درنگ نفی كنيد، بهتر است آن عواطف را درك كنيد و به اين ترتيب، نتايج منفی آن را از بين ببريد؛ درست مانند هنرهای رزمی كه شخص با استفاده از انرژی حريف، ضربه او را دور می‌كند.

رابطه پدر و مادر با فرزند، موضوع اصلی اين كتاب نيست، اما به نظر ما اگر قصد داريد برنامه تقويت اميد را برای فرزندان نوجوانتان به‌كار ببنديد، بايد محيط خانوادگی مناسب و پذيرايی داشته باشيد.

اگر نوجوان شما در برابر دخالتهای خانوادگی طغيان می‌كند، نمی‌توانيد انتظار داشته باشيد كه با روی باز، پيشنهادات شما را درباره انديشيدن پراميد بپذيرد؛ اما می‌توانيد با شيوه‌هايی نه‌چندان آشكار، راهبردهای تقويت اميد را به او منتقل كنيد. پيش‌گيری از شرايط نامناسب، همواره ساده‌تر از اصلاح شرايط نامناسب است. برای پدر و مادرهايی كه فرزندانشان هنوز وارد مرحله بلوغ نشده‌اند، زمينه‌سازی برای گفت‌وگو، نكته كليدی يك رابطه خوب است. بيشتر پدر و مادرها خواهان رابطه باز، پرمهر و محترمانه با فرزندانشان هستند؛ اما در عمل، بسياری از پدر و مادرها نمی‌دانند چگونه چنين رابطه مفيدی را ايجاد و حفظ كنند. مهارت برای برقراری رابطه را می‌توان آموخت.

اگر فرزند نوجوانتان تصميم بگيرد كه شما را از بسياری از بخشهای مهم زندگی‌اش حذف كند، چه می‌كنيد؟در دوره بلوغ، بسيار متداول است كه نوجوانان از پدر و مادر خود دور شوند و با همسن‌وسالهايشان احساس نزديكی كنند. بسياری از نوجوانان، به دليل نيازی كه برای مستقل شدن احساس می‌كنند، نسبت به هرگونه دخالتی از جانب پدر و مادر، به شدت واكنش نشان می‌دهند؛ حتی اگر راهنمايی آنها عاقلانه و مفيد باشد. برای پدر و مادرهايی كه در حيرتند كه چگونه روابطشان با فرزندشان اين‌گونه شد، پاسخ ساده‌ای وجود ندارد. كودك پرمهر و فرمانبردار، ظرف چند ماه، ناگهان به يك ياغی تبديل می‌شود.

اگر رابطه خوبی با نوجوانتان داريد، يعنی او اين آزادی را احساس می‌كند كه مسائل مهمش را با شما در ميان بگذارد، بدانيد كه نيمی از مشكل حل شده است. نوجوان شما احتمالا درباره دوستها، تكاليف مدرسه و روابط عاطفی‌اش با شما صحبت می‌كند و شما می‌توانيد بر اساس اين گفت‌وگوها، تشخيص دهيد كه او در كدام زمينه‌ها كم‌اميد است. بياييد با هم نمونه‌ای را ببينيم.

پدر بيل، به مری‌بت گفت كه از خدا راهنمايی بخواهد. او سعی نكرد مری‌بت را متقاعد كند كه اعتقادات كاتوليك‌ها درست است. او گفت همه در پی برقراری رابطه با خدا هستند، اما اديان گوناگون، راههای گوناگونی برای اين كار پيشنهاد می‌كنند.

آيا كودك شما با شادی و نشاط با دوستانش بازی می‌كند يا مرتب دچار برخورد می‌شود؟ آيا فرزندتان به سادگی حوصله‌اش سر می‌رود يا راههای گوناگونی برای سرگرم كردن خود دارد؟ اگر بازی يا سرگرمی خاصی مورد علاقه دوستانش نباشد، آيا او می‌تواند بازيها و سرگرميهای ديگری پيشنهاد كند؟ آيا او می‌تواند از بازيهايی كه در گذشته آموخته است، مانند طناب‌بازی، توپ‌بازی و اسكيت، برای يادگيری بازيهای تازه استفاده كند؟

شكل‌گيری هدف، زيربنای اميد است و در ضمن، هم برای قدرت تفكر به وجودآورنده اراده و هم برای قدرت تفكر راهيابی، ضروری است. كودك متوجه می‌شود كه با گريه كردن، به نياز او رسيدگی يا با اشاره كردن، اسباب‌بازی مورد نظر به او داده می‌شود. ارتباط بين كنش و واكنش، مبنای قدرت تفكر راهيابی می‌شود. به نظر می‌رسد كه نوزاد، آگاهانه اين روند را تشخيص دهد، اما به اين ترتيب، زمينه قدرت تفكر راهيابی در سالهای بعد فراهم می‌شود.

رشد اميد، درست از لحظه تولد آغاز می‌شود. نوزاد در جستجوی هدف ابتدايیِ دريافت خوراك از كسی كه مراقب اوست، می‌آموزد كه كارهای خاص، نتيجه‌های خاص و مطلوبی در پی دارند. منظور ما اين نيست كه نوزادان به اصل عليّت آگاه هستند، اما هر پدر يا مادری می‌داند كه نوزادان خيلی سريع می‌آموزند آنچه را می‌خواهند، از مراقبشان بگيرند.

معنای متعارف واژه اراده، توانايیِ فرد در متعهد بودن به يك تصميم است. برای نمونه، می‌گوييم برای رژيم‌گرفتن يا ورزش‌كردن بايد اراده داشته باشيم. اراده به طور عام، نوعی مقاومت منفعل در برابر وسوسه است و لازم نيست شخص كاری بكند. اما دراينجا ما معنايی متفاوت و تا اندازه‌ای فعال برای واژه اراده در نظر گرفته‌ايم. اراده، سرچشمه انگيزش و تحرك است و اشخاص می‌توانند با استفاده از آن، در راه هدفهايشان بكوشند.

شخص بايد توانايی فكر كردن درباره راههای رسيدن به هدف تعيين‌شده را داشته باشد. افرادی كه در راهيابی توانا هستند، احساس می‌كنند می‌توانند راههای بسياری برای رسيدن به هدفشان بيابند. افرادی كه در راهيابی نيرومند نيستند، احساس می‌كنند در پيدا كردن راه، با مشكل روبه‌رو هستند.

گاه برايمان حيرت‌آور است كه می‌بينيم كودكان برای انجام كارهای پيش‌پاافتاده‌ای مانند بستن بند كفش، بايد تقلا كنند. پدر و مادرِ خوب بودن، به اين معناست كه در حالی كه به كودكانمان كمك می‌كنيم تا هدفهای به‌ظاهر معمولی را مشخص كنند و به انجام برسانند، شكيبا باقی بمانيم و آنها را درك كنيم. اگر ناشكيبا بشويم و ناشكيبايی‌مان را به فرزندانمان نشان دهيم، به آنها ياد می‌دهيم كه شتاب‌زده و بی‌قرار بشوند، نه اميدوار.

واژه اميد، مفاهيم ضمنی گوناگونی دارد. وقتی می‌گوييم به آينده اميدوار هستيم، منظورمان اين است كه از آينده، فلان توقع يا خواسته را داريم. در اين حالت، اميدوار بودن به نگرشی تقريبآ منفعل تبديل می‌شود؛ نگرشی كه در آن به انتظار آينده می‌نشينيم تا خواسته‌مان برآورده شود. وقتی می‌گوييم «فرزندم درس می‌خواند و اميدوار است در امتحان موفق شود»، نگرشی پويا را مطرح می‌كنيم.

كودكان امروز، جهانی پرخطر را تجربه می‌كنند كه شايد ما پدر و مادرها قادر به درك آن نباشيم. اعتياد و فرار از مدرسه، فقط دو نمونه از مشكلاتی است كه در كمين كودكان نشسته است. كاربرد اميد در اين دو مورد، می‌تواند در رفع ساير مشكلات نيز برای كودكان مفيد باشد. تأثير اين راهبردها بر پسرها و دخترها به يك اندازه است و می‌توانيد آنها را در مورد تمامی فرزندانتان، همزمان به‌كار ببريد.

با خواندن صفحات اين كتاب، متوجه می‌شويد كه راهبردهای ارائه‌شده برای تقويت اميد، تا چه اندازه مفيد است و چگونه می‌توانيد آموخته‌هايتان را به فرزندانتان منتقل كنيد