بریده‌هایی از کتاب اسطوره و واقعیت

اسطوره به خودی خود، تضمینی برای «خوبی و نیکوکاری» یا اصول اخلاقی نیست. کارکرد آن آشکارسازی الگوها و نمونه‌هاست و از این راه، به جهان و به حیات بشری معنا می‌بخشد

مراسم و آیین‌های دینی در واقع جشن‌هایی برای یادآوری و حفظ خاطره است. «دانستن» یا «آگاهی داشتن» یعنی فراگیری اسطوره اصلی بنیادین (به قتل رسیدن الوهیت و پیامدهای آن) و تلاش جدی برای این‌که هرگز آن را از یاد نبرند. حرمت‌شکنی و توهین واقعی به مقدسات، فراموش کردن آن عمل الوهی است. «خطا»، «گناه» و «توهین به مقدسات» عبارت است از «به یاد نیاوردن» این که وضعیت کنونی حیات بشری نتیجه یک عمل الوهی است.

این واقعیت که خدا بسیار دور است، هر گونه بی‌توجهی، اگر نه بی‌اعتنایی کامل، را توجیه می‌کند. ] قوم [فنگ در افریقای استوایی این مطلب را به‌سادگی، اما شجاعانه بیان می‌کند: خداوند (نزامه) در بالاست، انسان در پایین، خداوند، خداوند است و انسان، انسان هر کدام در جایگاه خود، هر کدام در خانه خود. به نظر می‌رسد جوردانو برونو ] فیلسوف ایتالیایی که به حکم دادگاه تفتیش عقاید سوزانده شد[هم چنین دیدگاهی داشت که می‌گفت: خدای بزرگ و مطلق، دورتر از آن است که کاری با انسان داشته باشد.

خواهیم دید که «بازگشت به مبدأ» هم‌چون الگوی نمونه‌ای برای فنون و راهکارهای فیزیولوژیکی (تنکردشناختی) و ذهنی ـ روانی به کار گرفته می‌شود که هدف‌شان هم می‌تواند احیا و بازسازی و طول عمر بیش‌تر باشد و هم شفابخشی و آزادی و رستگاری نهایی. قبلاً مشاهده کردیم که اسطوره آفرینش گیتی و کیهانزایی کاربردهای مختلفی دارد از جمله شفابخشی و درمان، خلاقیت شاعرانه، آشناسازی و ورود نوجوان به جامعه و فرهنگ خود و غیره و غیره. هم‌چنین دیده‌ایم که بازگشت به زهدان می‌تواند با حرکت قهقرایی و بازگشت به وضعیت هرج و مرج و آشوب قبل از آفرینش انطباق یابد. بدین ترتیب می‌توان فهمید که چرا بعضی روش‌های معالجه و درمان در جوامع ابتدایی، به جای قرائت آیینی اسطوره آفرینش گیتی، مراسم بازگشت به زهدان را به کار می‌گرفتند.

ما قصد نداریم علم روان‌کاری را با روش‌ها و راهکارها و باورهای «جوامع ابتدایی» یا مشرق‌زمینی مقایسه کنیم. هدف از مقایسه‌ای که می‌کنیم این است که نشان دهیم آن «بازگشتن» یا «به عقب رفتنی» که فروید برای درک کردن و شناختن انسان و خصوصاً برای درمان او بسیار مهم می‌دانست، قبلاً در فرهنگ‌های غیراروپایی به کار گرفته می‌شد. پس از همه آن مطالبی که درباره امید به نوسازی جهان از طریق تکرار و بازنمایی کیهانزایی و آفرینش گیتی گفته‌ایم، درک مبانی و اصول اجرای این راهکارها چندان مشکل نخواهد بود. بازگشت فرد به مبدأ اصلی را فرصتی برای نوسازی و بازسازی وجود او می‌دانند. اما همان‌طور که به‌زودی خواهیم دید این «بازگشت به مبدأ اصلی» می‌تواند به دلایل بسیار مختلفی انجام شود و معانی مختلف بسیاری داشته باشد.

و آسمانی جدید و زمینی جدید را دیدم؛ زیرا نخستین آسمان و نخستین زمین از میان رفته بود... و صدای بلندی را از آسمان‌ها شنیدم که می‌گفت...: و دیگر هیچ مرگی نخواهد بود نه سوگ و اندوهی و نه گریه‌ای و دیگر هیچ درد و رنجی نخواهد بود... اینک، همه چیز را نو می‌سازم.