بریده‌هایی از کتاب اسطوره و واقعیت

این‌طور به نظر می‌رسد که در اندیشه جوامع ابتدایی، عمر و زندگی انسان‌ها نمی‌تواند اصلاح یا تعمیر شود بلکه فقط می‌تواند از طریق بازگشت به منابع و سرچشمه‌ها، از نو ساخته و بازآفرینی شود.

ماندالا اساسآ نماد یا انعکاسی از گیتی است که هم نمونه کوچکی از کیهان و نظام هستی را نمایش می‌دهد و هم در عین حال، نمایانگر مجمع خدایان (پانتئون) است.

اسطوره یک نوع تاریخ مقدس را حکایت می‌کند و واقعه‌ای را بازگو می‌کند که در زمان ازلی آغازین یا همان زمان اساطیری «آغازها» رخ داده بود. به عبارت دیگر، اسطوره توضیح می‌دهد که چگونه به‌واسطه اَعمال موجودات فوق طبیعی، واقعیتی به وجود آمد، چه کل واقعیت یا همان جهان هستی و کائنات باشد و چه فقط بخشی از واقعیت ـــ مثلاً یک جزیره، گونه‌ای از گیاهان، نوع خاصی از رفتار انسانی، رسم یا آیینی رایج.

به همین ترتیب عبری‌ها ] بنی‌اسرائیل [هم هرگاه شرایط تاریخی مساعد بوده و هر بار که دوره‌ای از صلح و رونق نسبی را تجربه می‌کردند، یهوه را کنار گذاشته و به پرستش بعل‌ها و عشتارته‌ها] ایشتار [روی می‌آوردند. اما سرانجام بر اثر بلایا و مصائب تاریخی ناگزیر به خدای یگانه بازمی‌گشتند و همان‌طور که در کتاب اول سموئیل نبی (باب ۱۲) در «عهد عتیق» آمده: پس نزد خداوند فریاد برآورده، گفتند گناه کرده‌ایم زیرا خداوند را ترک کرده، بعلیم و عشتاروت را عبادت نموده‌ایم و حال، ما را از دست دشمنان ما رهایی ده و تو را عبادت خواهیم نمود.

این مراسم آیینی ضمناً شامل ترسیم نقوش پیچیده‌ای به شیوه نقاشی شنی(نقاشی با شن و ماسه) می‌شود که مراحل مختلف آفرینش گیتی و تاریخ اساطیری خدایان، نیاکان قبیله و نوع بشر را به‌صورتی نمادین نشان می‌دهد. این تصاویر و طرح‌ها (که به‌طور عجیبی با ماندالای هندو ـ تبتی شباهت دارد) متوالیاً و پشت‌سر هم وقایعی را که در عصر اساطیری رخ داده است، بازنمایی می‌کند. هنگامی که فرد بیمار صدای سرودخوانی اسطوره کیهانزایی و سپس اسطوره‌های خاستگاه و منشأ پیدایش چیزها را می‌شنود و به نقوش شنی خیره می‌شود، از زمان عادی دنیوی خارج و به درون تمامیت و کمال زمان ازلی آغازین پرتاب می‌گردد، او به «عقب» می‌رود و به مبدأ و خاستگاه گیتی منتقل می‌شود و بدین ترتیب در واقعه آفرینش و کیهانزایی حضور می‌یابد.

اسطوره به خودی خود، تضمینی برای «خوبی و نیکوکاری» یا اصول اخلاقی نیست. کارکرد آن آشکارسازی الگوها و نمونه‌هاست و از این راه، به جهان و به حیات بشری معنا می‌بخشد

مراسم و آیین‌های دینی در واقع جشن‌هایی برای یادآوری و حفظ خاطره است. «دانستن» یا «آگاهی داشتن» یعنی فراگیری اسطوره اصلی بنیادین (به قتل رسیدن الوهیت و پیامدهای آن) و تلاش جدی برای این‌که هرگز آن را از یاد نبرند. حرمت‌شکنی و توهین واقعی به مقدسات، فراموش کردن آن عمل الوهی است. «خطا»، «گناه» و «توهین به مقدسات» عبارت است از «به یاد نیاوردن» این که وضعیت کنونی حیات بشری نتیجه یک عمل الوهی است.

این واقعیت که خدا بسیار دور است، هر گونه بی‌توجهی، اگر نه بی‌اعتنایی کامل، را توجیه می‌کند. ] قوم [فنگ در افریقای استوایی این مطلب را به‌سادگی، اما شجاعانه بیان می‌کند: خداوند (نزامه) در بالاست، انسان در پایین، خداوند، خداوند است و انسان، انسان هر کدام در جایگاه خود، هر کدام در خانه خود. به نظر می‌رسد جوردانو برونو ] فیلسوف ایتالیایی که به حکم دادگاه تفتیش عقاید سوزانده شد[هم چنین دیدگاهی داشت که می‌گفت: خدای بزرگ و مطلق، دورتر از آن است که کاری با انسان داشته باشد.

ما قصد نداریم علم روان‌کاری را با روش‌ها و راهکارها و باورهای «جوامع ابتدایی» یا مشرق‌زمینی مقایسه کنیم. هدف از مقایسه‌ای که می‌کنیم این است که نشان دهیم آن «بازگشتن» یا «به عقب رفتنی» که فروید برای درک کردن و شناختن انسان و خصوصاً برای درمان او بسیار مهم می‌دانست، قبلاً در فرهنگ‌های غیراروپایی به کار گرفته می‌شد. پس از همه آن مطالبی که درباره امید به نوسازی جهان از طریق تکرار و بازنمایی کیهانزایی و آفرینش گیتی گفته‌ایم، درک مبانی و اصول اجرای این راهکارها چندان مشکل نخواهد بود. بازگشت فرد به مبدأ اصلی را فرصتی برای نوسازی و بازسازی وجود او می‌دانند. اما همان‌طور که به‌زودی خواهیم دید این «بازگشت به مبدأ اصلی» می‌تواند به دلایل بسیار مختلفی انجام شود و معانی مختلف بسیاری داشته باشد.

و آسمانی جدید و زمینی جدید را دیدم؛ زیرا نخستین آسمان و نخستین زمین از میان رفته بود... و صدای بلندی را از آسمان‌ها شنیدم که می‌گفت...: و دیگر هیچ مرگی نخواهد بود نه سوگ و اندوهی و نه گریه‌ای و دیگر هیچ درد و رنجی نخواهد بود... اینک، همه چیز را نو می‌سازم.