بریده‌هایی از کتاب وضعیت آخر

در ایالات متحد امریکا روزانه یک یا دو کودک کمتر از پنج سال بدست والدین خود به قتل می‌رسند. این گزارش در کتاب جدید آنها بنام بچه کتک خورده (The Battered Child) آمده است. قتل کودکان در امریکا بیش از امراض نوزادی مهلکی از قبیل سل، سیاه‌سرفه، فلج، سرخک و تب روماتیسم، باعث مرگ و میر اطفال است. علاوه بر قتل، در هر ساعت پنج طفل نیز به‌وسیله پدر و مادر یا اولیاء خود بشدت مضروب و مجروح می‌شوند.

«به نظر من «والد» بیشتر به فکر «والد» است تا به فکر کل شخص. به عقیده من «بالغ» است که می‌تواند بفهمد که «کودک» من احساسهایی دارد که مهم‌اند.»

برتراند راسل می‌نویسد: خیلی چیزها بود که بر من منع شده بود و به‌خاطر همین چیزها بود که من به فریب دادن دیگران عادت کردم و این عادت تا بیست و یک سالگی از سرم نیفتاد. این طبیعت ثانوی من شده بود که فکر می‌کردم هر کاری که می‌کنم باید پیش خودم بماند، و من هنوز هم نتوانسته‌ام این عادت را ترک کنم که وقتی یک نفر وارد اتاق می‌شود، آنچه را می‌خوانم قایم نکنم.

شخصی که در درون خود تحت تسلط وضعیت «غیرخوب» است، همیشه از ساده‌ترین جمله‌ها، کنایه‌های دوپهلویی برداشت می‌کند که در متن نیست.

بدین ترتیب، طرز برخوردی که در اوایل زندگی به‌وسیله شخص یادگرفته می‌شود تا پایان عمر با اوست ــ با این احتمال که موقعیتها و محیطهای فوق‌العاده بعدی یا تجربیات بعدی، می‌تواند در او تأثیر بگذارد.

انسان می‌تواند لحظه دردناک کشف حقیقت را به تعویق بیندازد، اما یک روز بالاخره حقیقت برملا می‌شود.

بدبختانه وقت بیشتر نوجوانان مصروف تناقضاتی می‌شود که بین ضبطهای «والد» آنها با آنچه که خودشان به عنوان واقعیت درمی‌یابند وجود دارد. بزرگترین مسئله آزاردهنده این است که نمی‌توانند بفهمند چرا «والد» چنین قید محکمی بر آنها دارد.

مادر معتقد است که بهترین راه برای اینکه به پسر سه‌ساله‌اش یاد بدهد که بازی کردن در وسط خیابان خطرناک است این است که وقتی این کار را کرد کتکش بزند. عکس‌العمل بچه از کتک البته ترس و خشم و احساس ناراحتی است ــ بدون اینکه به این حقیقت توجه کند که مادر او را دوست دارد و برای حفظ جان اوست که این عمل را انجام می‌دهد. به هر حال این ترس و خشم و احساس ناراحتی ضبط می‌شود. بعدها، وقتی کودک فهمید که مادرش حق داشته و راست می‌گفته، تجربه آن احساس پاک نمی‌شود.

«لحظه‌هایی هست که من به جنبه‌های مختلف روح خودم با شگفتی نگاه می‌کنم. می‌بینم که من واقعآ از چند آدم مختلف ساخته شده‌ام، و آن که در حال حاضر دست بالا را دارد بعد از مدتی عاقبت جای خود را به دیگری می‌دهد. اما کدام یک از اینها من واقعی است؟ تمام آنها یا هیچکدام؟»

«پسرم، یادت باشد که بعدها در زندگی‌ات، به هر کجای این دنیا که بروی می‌بینی که مسیحیهای متدیست بهترین آدمها هستند.» «هرگز دروغ نگو.» «مردم همیشه آدم را از روی دوستانش قضاوت می‌کنند.» «اسراف گناه است.» «بچه خوب همیشه ته بشقابش را پاک می‌کند.» «هیچوقت به حرف مردم اعتماد نکن.» «به زنها اعتماد نکن.» «هیچ کاری نمی‌شود کرد.» «هرگز به پلیس‌ها اعتماد نکن.» «کار هیچوقت عار نیست.» «از زیر نردبان رد نشو، شگون ندارد.» «هر آنچه به خود نمی‌پسندی، با کس مکن ای برادر من...» نکته مهم درباره این احکام اولیه، صرفنظر از بدی یا خوبی‌شان، این است که آنها در آن موقع حقیقت محض‌اند. احکامی هستند که از مرکز اهمیت جهان می‌آیند، از سرچشمه ایمنی خانواده، از سوی آدمهای بزرگ... و ضمنآ در موقعیتی گفته می‌شود که بچه کوچک است و باید از آنها اطاعت کند. اینها مجموعه‌ای از ضبطهای دائمی هستند. هیچکس نمی‌تواند آنها را از مغزش پاک کند. این نوارهای ضبط شده در تمام طول عمر وجود دارند، و همیشه آماده شروع و بازنواختن‌اند. این بازنواختن در تمام عمر دارای نفوذی بسیار مقتدر است. اینها نمونه‌هایی از دستورات صادره به شخص ــ اجباری، امر و نهی‌کننده، گاهی توأم با اجازه، ولی اغلب محدودکننده ــ هستند که در درون فرد تثبیت می‌شوند

یک دسته گل کوچک بموقع، ممکن است نشانه بهتری برای عشق و لذت باشد تا یک شیشه بزرگ عطر گرانقیمت «شانل»، که به جبران فراموش کردن سالروز تولدش به او هدیه می‌دهید.

تعصب در اوایل طفولیت ایجاد می‌شود و توسعه پیدا می‌کند ــ در دورانی که درهای هر نوع پرس‌وجوی طفل به دست پدر و مادر حمایت‌کننده بسته است. انسان کوچک از ترس توبیخ پدر و مادر جرأت بازکردن این در را ندارد.

آنها که نمی‌توانند گذشته را به یاد آورند محکوم‌اند که آن را تکرار کنند. جورج سانتایانا

«هیچکس نمی‌تواند به درون من نفوذ کند مگر از طریق اعمال خودم»

مردم آنچه را که هستند جذب می‌کنند نه آنچه را که می‌خواهند. مردم آن نوع بچه‌هایی را بار می‌آورند که خودشان بودند، نه آنچه که می‌خواهند

«مردی که واقعآ علم دارد لغات مشکل زیادی بکار نمی‌برد... لغات مشکل و بزرگ مشکلات بزرگ را حل نمی‌کنند.»

چرا مردم غالبآ به همان خوبی که طبیعتآ بلدند زندگی نمی‌کنند. آنها ممکن است بدانند که متخصصین گفتنیهای زیادی درباره رفتار انسانی در کتابهای خود آورده‌اند، ولی ترجیح می‌دهند که بسازند، یا نذر و نیاز کنند، یا حداکثر به مجلات بنویسند، یا بنشینند و زندگی خود را در کاریکاتورها و شوخیهای مبتذل نظاره کنند.

اگزیستانسیالیسم برای جوانها جاذبه‌ای قوی دارد. هیجان‌انگیز است که آدم فکر کند دنیا چیزی پوچ و مسخره است، چون این به جوانها یک نوع احساس برتری نسبت به دستگاه حاکمه و جهان می‌دهد، یا حتی یک احساس مافوق خود بودن.

«طفل در گرمی سوزان خشم می‌تواند ادامه حیات دهد ولی در انجماد دردناک بی‌اعتنایی امیدی برایش نیست.»

این که آدم بنشیند و تقصیر تمام عیبهایش را به گردن طبیعت بیندازد، ماهیت عیبهای او را عوض نمی‌کند. بنابراین «من همینم که هستم» هیچ دردی را دوا نمی‌کند، ولی «من می‌توانم تغییر کنم» می‌کند.