بریده‌هایی از کتاب درباره روحانیت

به گفتهٔ پرفسور شاندل: «پارسیان بودند که زبان و ادب عربی را به اعراب آموختند!»

آنچه این فاجعه را پدید آورده است این است که انسان دانشمند و مقتدر و برخوردار امروز یک کلمه دربارهٔ خود و دربارهٔ جهان نمی‌داند. بر طبیعت مسلط است، اما تسلط خویش را ـ حتی به اندازهٔ گذشته‌ای که اسیر طبیعت بود ـ از دست داده است. از دل اتم تا عمق کهکشان خبر دارد و اندیشه‌اش از منظومهٔ خویش بیرون رفته است، اما یک گام در سرزمین اسرارآمیز و تاریک و بستهٔ خویش برنداشته است و حتی از آنجا که در گذشته رفته بود، عقب‌تر آمده است.

مردم محروم که ناچارند فرزندانشان را در مدارس دولتی (که دارد تبدیل می‌شود به مدارس افراد بی‌بضاعت و چهرهٔ مؤسسات خیریه را می‌گیرد و رنگ یتیم‌خانه و پرورشگاه و دارالتأدیب را) بگذارند و به جرم محرومیت اقتصادی، باید از امتیازات تحصیلی مدارس ملی (یعنی خصوصی) هم محروم باشند.

فلسفهٔ مکتب، باسواد شدن بود. و بنا بر این اصل، مکتب به کودک می‌گفت که «هر وقت توانستی تو را خواهم پذیرفت؛ زیرا باسواد شدن هیچ‌وقت دیر نیست. هیچ عاملی، نوجوان را از باسواد شدن نمی‌تواند محروم کند.»

در زیر ویرانه‌های کهن تمدن و تاریخ و فرهنگ و علوم و فکر و ایمان و هنر و ادب و اخلاق و سنن ما گنجینه‌هایی می‌توان یافت که ما را در تجدید بنای جامعه و تمدن امروز به کار می‌آید و از آنچه فرهنگ خود ما به ما می‌آموزد، تجربه‌ها و درس‌هایی می‌توان فرا گرفت که در آنچه به نام تمدن بر ما عرضه می‌کنند، وجود ندارد و حتی برخی، نمی‌تواند وجود داشته باشد.

ابراهیم شاگرد یک بت‌تراش از قبیلهٔ گمنام آرامی‌های منحط، بنیان‌گذار بزرگ‌ترین انقلاب بت‌شکنی می‌شود و نهضت توحید و بنای فرهنگ عمیق سامی؛ و موسی، چوپانی آواره از صحرای قفر سینا، بر مصر متمدن می‌تازد و تمدن یهود را پی می‌ریزد؛ و مسیح، جوان پابرهنه‌ای از میان قومی اسیر، در ناصره طلوع می‌کند و رم را تسخیر می‌نماید؛ و محمد، چوپانی که در قراریط گوسفندان مردم مکه را می‌چرانَد و از تعلیم و تربیت محروم است و امی است، ناگهان از قلب تافته و سینهٔ خشک و سوختهٔ صحرایی که تمدن در آن زندگی نمی‌تواند کرد، بر جامعه‌های بزرگ زمین می‌تازد و بزرگ‌ترین تمدن‌های بشری را دگرگون می‌سازد و برای تاریخ، طرحی دیگر می‌افکند.

یکی از این قالب‌های جامد که با طبیعت انسانِ قالب‌شکن و متحول ناسازگار است و موجب تضییع فاجعه‌آمیز انسان می‌شود، دوره‌های ثابت و مشترک تحصیلی است.

«الطُرُقُ اِلی اللّه‌ِ بِعَدَدِ اَنفُسِ الْخَلایق» نشان می‌دهد که هر نفسی خود اصلی است و در مسیر طبیعت و حیات، انتخابی دارد و روندهٔ راهی است

یکی از برجسته‌ترین خصائص نوع انسان فردیت و به عبارت بهتر، شخصیت است.