بریده‌هایی از کتاب تفسیر نمونه (جلد پانزدهم)

اکنون که خدائی داری بخشنده، و قادر و توانا، «اگر چیزی می‌خواهی از او بخواه که از خواست همه بندگانش آگاه است» «فَسْئَلْ بِهِ خَبِیراً» .

خدا در هیچ کاری عجله ندارد، اگر دشمنان تو را سریعاً مجازات نمی‌کند، برای همین است که: به آنها میدان و مهلت می‌دهد، تا به اصلاح خویش بپردازند.

مسأله مهم در زندگی انسان، این است که: واقعیات را آنچنان که هست درک کند، و در برابر آن موضع‌گیری صریح داشته باشد، پندارها، پیشداوری‌ها، و تمایلات انحرافی، حب و بغض‌ها، مانع از درک و دید واقعیات ـ آنچنان که هست ـ نگردد، و مهمترین تعریفی که برای فلسفه شده است همین است، «درک حقایق اشیاء آنچنان که هست»

سنت پروردگار این است: تا اتمام حجت نکند و مهلت کافی ندهد، هیچ قومی را گرفتار عذاب نخواهد کرد، اما به هنگامی که گفتنی‌ها گفته شد، و به مقدار لازم فرصت یافتند و به راه نیامدند، آن گاه مجازاتی دارد که راه بازگشت در آن نیست.

در حدیثی از امام علی بن الحسین علیه‌السلام می‌خوانیم: از آن حضرت درباره «تعصب» سؤل کردند فرمود: الْعَصَبِیةُ الَّتِی یأْثَمُ عَلَیهَا صَاحِبُهَا أَنْ یرَی الرَّجُلُ شِرَارَ قَوْمِهِ خَیراً مِنْ خِیارِ قَوْمٍ آخَرِینَ، وَ لَیسَ مِنَ الْعَصَبِیةِ أَنْ یحِبُّ الرَّجُلُ قَوْمَهُ، وَ لَکنْ مِنَ الْعَصَبِیةِ أَنْ یعِینَ قَوْمَهُ عَلَی الظُّلْمِ: «تعصبی که انسان به خاطر آن گناهکار می‌شود این است که: اشرار قومش را بهتر از نیکان قوم دیگر بداند، اما این که انسان، قوم و قبیله خویش را دوست دارد عصبیت نیست، عصبیت آن است که انسان قوم و قبیله خود را در ستمگری یاری دهد» .

: «او کسی است که مرا آفرید، و هم او مرا هدایت می‌کند» «الَّذِی خَلَقَنِی فَهُوَ یهْدِینِ» .

در آیات فوق مخصوصاً روی عنوان «مضطر» تکیه شده است، به این دلیل که یکی از شرائط اجابت دعا آن است که: انسان چشم از عالم اسباب به کلی برگیرد و تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آن او بداند و حل هر مشکلی را به دست او ببیند، و این درک و دید، در حال اضطرار دست می‌دهد. درست است که عالم، عالم اسباب است، و مؤن نهایت تلاش و کوشش خود را در این زمینه به کار می‌گیرد، ولی هرگز در جهان اسباب گم نمی‌شود، همه را از برکت ذات پاک او می‌بیند «دیده‌ای نافذ و سبب سوراخ کن دارد که اسباب را از بیخ و بن بر می‌کند» و در پشت حجاب اسباب ذات «مسبب الاسباب» را می‌بیند و همه چیز را از او می‌خواهد. آری، اگر انسان به این مرحله برسد، مهمترین شرط اجابت دعا را فراهم ساخته است.

پروردگارا! شکر این همه نعمت را به من الهام کن! و توفیقی عطا فرما که: بتوانم در پرتو آن، جلب رضای تو کنم.

از لحظه مرگ، آه و حسرت افراد مجرم شروع می‌شود، و آرزوی بازگشت در روح او شعله‌ور می‌گردد، آه و فریادهای بی‌فایده و دعاهای نامستجاب در این زمینه سرمی‌دهند. در آیات قرآن، نمونه‌های زیادی از آن به چشم می‌خورد که ساده‌ترین آن را در آیات مورد بحث خواندیم: هَلْ نَحْنُ مُنْظَرُونَ: «آیا به ما مهلتی داده خواهد شد» ؟! در سوره «انعام» آیه ۲۷ می‌خوانیم: یا لَیتَنا نُرَدُّ وَ لاْ نُکذِّبُ بِآیاتِ رَبِّنا: «ای کاش! ما بازمی‌گشتیم و آیات پروردگارمان را تکذیب نمی‌کردیم» . و در سوره «احزاب» آیه ۶۶ آمده است: یا لَیتَنا أَطَعْنَا اللّهَ وَ أَطَعْنَا الرَّسُولاَ: «ای کاش! ما خدا و پیامبرش را اطاعت کرده بودیم» . در سوره «مؤنون» آیات ۹۹ و ۱۰۰ آمده است: حَتّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکتُ: «وضع مجرمان همچنان ادامه دارد، تا زمانی که مرگ به سراغ یکی از آنان بیاید، می‌گوید: پروردگارا مرا بازگردانید * تا گذشته تاریکم را جبران کنم و عمل صالحی را انجام دهم»

بلندترین کوه‌های زمین در برابر عظمت زمین، کمتر از برآمدگی‌های پوست نارنج نسبت به آن است، همان زمینی که خود ذره ناچیزی است در این کهکشان‌های عظیم.