بریده‌هایی از کتاب تروما: نگاهی نقادانه به تحولات فرهنگی _ سیاسی ۱۳۸۸-۱۳۹۴ از منظر سینمای اصغر فرهادی

نیچه بر آن است که میان زبان و جهان تضادی برطرف‌ناشدنی برقرار است. جهان یکدست و یکپارچه و زبان دو بخشی است. زبان به ناگزیر جهان را تکه تکه می‌کند. نیچه این مفهوم را در مثال مشهور درخشش‌های صاعقه توضیح می‌دهد. زبان می‌خواهد یک رخداد واحد را مضاعف کند؛ به همین دلیل خود صاعقه را از درخشش‌های آن جدا می‌سازد؛ یعنی صاعقه را علت و درخشش‌ها را معلول می‌انگارد، حال آن‌که در واقع تنها رخدادی واحد صاعقه/درخشش وجود دارد و علت و معلول سراسر نتیجۀ خصلت متافیزیکی زبان است. نیچه این متافیزیک را شیءوارگی دستور زبان می‌نامد و بر آن است که شیءوارگی دستوری به تمام زبان سرایت می‌کند (اوون، ۱۳۹۴: ۴۶)

فیلم در بارۀ الی به نویسندگی و کارگردانی اصغر فرهادی، محصول سال ۱۳۸۷ سینمای ایران است. دیوید بوردول، یکی از منتقدان و نظریه‌پردازان بزرگ سینما، این فیلم را یک شاهکار و بهترین فیلم سینمای جهان در آن سال خواند.

پایان در روایت‌های فرهادی هیچ‌گاه به اصطلاح بسته نیست. حذف اطلاعات نه به دلیل غافلگیر کردن بیننده، بلکه به دلیل تمرکز بر پیچیدگی روابط آنان صورت می‌گیرد. افزون بر این، دسته‌ای دیگر از اطلاعات وجود دارد که هرگز از آن‌ها باخبر نمی‌شویم. به طور مثال هرگز به طور قطع نمی‌دانیم که الی برای نجات آرش در دریا غرق شده است یا نه، ترمه سرانجام از میان نادر یا سیمین کدام یک را انتخاب می‌کند و سلین چرا خودکشی کرده است. همان‌طور که گفتیم، این تدابیر امکان می‌دهد روی کشمکش‌ها تمرکز کنیم تا این‌که درگیر پایان تلخ یا شیرین روایت‌ها شویم.