بریده‌هایی از کتاب یافتن معنا در نیمه دوم عمر

«من» در آرزوی آسایش و امنیت است؛ در حالی که روح معنا، تلاش و شدن را می‌طلبد. درگیری یا کشمکش این دو ندا، گاهی ما را تکه‌تکه می‌کند.

در جایی که خودآگاهی وجود نداشته باشد، هیچ آزادی و انتخاب واقعی و اصیلی وجود نخواهد داشت. به طرزی ظاهراً متناقض، خودآگاهی معمولاً تنها از تجربۀ درد و رنج نشأت می‌گیرد و گریختن از درد و رنج دلیلی برای این است که چرا ما اغلب انتخاب می‌کنیم که در کفش‌های قدیمی آشنا اما محدودکننده‌مان بمانیم. اما روان هرگز ساکت نیست و درد و رنجی که می‌کشیم اولین سرنخی است که نشان می‌دهد چیزی توجه ما را به خود می‌خواند و در انتظار التیام یافتن است.

همان‌گونه که آندره مالراکس (کاندید جایزۀ صلح نوبل) در کتاب «درختان گردوی آلتنبرگ» می‌نویسد: بزرگ‌ترین راز این نیست که ما به طور تصادفی در غنای زمین و کهکشان پرستاره پرتاب شده‌ایم، بلکه این است که در این زندان ما می‌توانیم تصوراتی دربارۀ خودمان ایجاد کنیم که به اندازۀ کافی نیرومند است که بتواند ناچیز بودن‌مان را نفی کند.

گاهی اوقات، متأسفانه، متوجه می‌شویم که زندگی فرد دیگری را می‌زیسته‌ایم، این که ارزش‌های آنها انتخاب‌های ما را هدایت کرده‌اند.

سپس به این یقین می‌رسم که درونم فضایی برای یک زندگی دوم دارم که جاویدان و برتر است. آر. اِم. ریلکه، (من عاشق لحظات تاریک وجودم هستم)

هرگاه ما بدون معنا زندگی می‌کنیم، از بزرگترین بیماری رنج می‌بریم.

تقریباً هر کسی الگوی اعتیادگونۀ خاص خود را دارد. هر واکنش انعکاسی به استرس و اضطراب چه آگاهانه باشد چه ناخودآگاه، شکلی از اعتیاد است. البته اصلی‌ترین انگیزۀ هر اعتیادی این است که به فرد کمک کند تا احساسی که فرد قبلاً احساس می‌کرده است را دیگر احساس نکند. درهم شکستن سلطۀ اعتیاد مستلزم این است که دردی را که اعتیاد در برابر آن از ما دفاع می‌کند را احساس یا تجربه کنیم. بنابراین، جای تعجب ندارد که الگوهای اعتیادگونه‌ای که قدرت ماندگاری دارند، تبدیل به مکانیسم‌های دفاعی لحظه‌ای و گذرا در مقابل ضعف‌های آغازین شوند.

در نوجوانی او احتمالاً پراشتهایی مرضی داشته است، الگوهای دیگری همچون کار، به دست آوردن قدرت به خاطر اطمینان، تکرارهای وسواسی- تکانه‌ای و حتی برنامه‌های آیینی شخصی (همچون نیایش یا دعای تکانه‌ای، دیوانه‌های اخبار، و گم شدن در برنامه‌های تلویزیون، برای عقب نگه‌داشتن تاریکی)، همگی استراتژی‌هایی اعتیادگونه برای پر کردن نیاز درونی هستند.

کوله‌بار عاطفی که بر غذا تحمیل می‌شود، مطمئناً چیز دیگری است. ایالات متحده چاق‌ترین مردم دنیا را دارد و این صرفاً به خاطر در دسترس بودن آسان غذا یا نیاز به ورزش نیست؛ این چاقی نشانۀ چیزی بسیار عمیق‌تر است: گرسنگی به عنوان یک میل روانی شدید، در شرایط فراوانی فروکش نمی‌کند.

وابستگی مرضی بر اساس فرض انعکاسی ما در رابطه با ناتوانی خودمان و قدرت غیرقابل‌تصور «دیگری» است.

برای کودکی که عمیقاً درماندگی در برابر جهان و دگرگونی مخرب هجوم روانی را تجربه کرده باشد، انگیزۀ اجتناب کردن از رویارویی با دنیا، ممکن است بر زندگی او غالب شده و تبدیل به اختلال شخصیتی موسوم به «شخصیت اجتنابی» شده باشد.

با توجه به این پیام که جهان هستی بزرگ‌تر و قدرتمندتر است، ممکن است به طرزی منطقی سعی کنیم از طریق عقب کشیدن، اجتناب کردن، به تعویق انداختن، پنهان شدن، انکار کردن و یکی ندانستن، از تأثیرات احتمالی تنبیهی آن دوری کنیم. چه کسی هست که از چیزی که ظاهراً دردناک یا عاجزکننده بوده است، پرهیز نکرده باشد؟ چه کسی هست که مورد دشواری را فراموش نکرده یا به تعویق نینداخته یا آن را انکار نکرده باشد یا سرکوب نکرده باشد یا خیلی ساده از آن نگریخته باشد؟

یک رفتار یا نگرش واپس‌گرا، ابراز یک حالت درونی است که پیش‌خودآگاه، اشتقاقی و علت واکنش‌های ماست.

قدرت پیام‌های اولیه، به طرزی فوق‌العاده تأثیرگذار و رویارویی با آنها دشوار است، بخصوص وقتی این تأثیر ناخودآگاه است. وقتی ما چیزی را نمی‌دانیم، آن چیز عملاً به ما و دیگران لطمه می‌زند و بالقوه این قدرت را دارد که انتخاب‌های ما را در جهاتی بسیار متفاوت از خواستۀ روح هدایت کند.

«تفکر جادویی» از ناتوانی در تمایز بین خود و جهان نشأت می‌گیرد. کودک این‌گونه نتیجه‌گیری می‌کند: «جهان یک پیام کدگذاری شده برای من است، یک جمله دربارۀ من، دربارۀ این که ارزش من چقدر است و این که من چگونه باید در جهان رفتار کنم.» طرز دیگر بیان این نکته این است: «من همان چیزی هستم که برای من اتفاق می‌افتد یا برایم اتفاق افتاده است.»

اگر خود کودک من در جایگاهی عمیق به این نتیجه نمی‌رسید که بهبود محیط پیرامونش برای دوام خودش نیز ضروری و حیاتی است، چرا باید تا این حد هویتش با کار توانمند ساختن دیگران شکل می‌گرفت؟ چقدر

وقتی با گزینه‌ای روبرو می‌شوید، اضطراب و ابهام را انتخاب کنید، چراکه این دو همیشه باعث رشد و توسعه می‌شوند، در حالی که افسردگی یک حالت واپس‌گرا است. اضطراب اکسیری خارق‌العاده است، در حالی که افسردگی یک داروی آرام‌بخش است. اولی شما را در لبۀ هیجانی زندگی قرار می‌دهد و دومی شما را در خواب کودکی فرو می‌برد.

هر صبح شبح‌های خرابکار دوقلوی ترس و بی‌حالی در پایین تخت ما می‌نشیند و به ما لبخندی شیطنت‌آمیز می‌زند. ترس از جدایی‌های بیشتر، ترس از ناشناخته‌ها، ترس از چالش بزرگ بودن ما را می‌ترساند و ما را به مراسمات آیینی راحت‌تر، طرزفکرهای قراردادی و شرایط آشنا برمی‌گرداند. دائماً ترسیدن از زندگی نوعی اضمحلال معنوی است. از طرف دیگر خستگی مفرط باعث می‌شود که ما به واسطۀ صداهای نجواگونه اغوا شویم: عقب برگرد! بی‌خیالی طی کن! به احساساتت توجه نکن! مدتی کار را راحت بگیر... گاهی اوقات برای مدتی کوتاه و گاهی اوقات برای یک عمر و گاهی اوقات یک غفلت معنوی. با این حال راه به سمت جلو تهدید به مرگ است (حداقل مرگ آنچه آشناست، مرگ هر آنچه که ما بوده‌ایم).

هر صبح شبح‌های خرابکار دوقلوی ترس و بی‌حالی در پایین تخت ما می‌نشیند و به ما لبخندی شیطنت‌آمیز می‌زند. ترس از جدایی‌های بیشتر، ترس از ناشناخته‌ها، ترس از چالش بزرگ بودن ما را می‌ترساند و ما را به مراسمات آیینی راحت‌تر، طرزفکرهای قراردادی و شرایط آشنا برمی‌گرداند. دائماً ترسیدن از زندگی نوعی اضمحلال معنوی است. از طرف دیگر خستگی مفرط باعث می‌شود که ما به واسطۀ صداهای نجواگونه اغوا شویم: عقب برگرد! بی‌خیالی طی کن! به احساساتت توجه نکن! مدتی کار را راحت بگیر... گاهی اوقات برای مدتی کوتاه و گاهی اوقات برای یک عمر و گاهی اوقات یک غفلت معنوی.

وقتی میل «بازگشتن به خانه» فراگیر می‌شود، تصمیم می‌گیریم که تصمیم نگیریم و در حالی که روی زین نشسته‌ایم، آرام استراحت می‌کنیم و در میان آنچه که آشنا و راحت است می‌مانیم؛ حتی وقتی که این کار محدودکنندۀ رشد و از بین‌برندۀ استعدادها و انکارکنندۀ روح باشد.