بریده‌هایی از کتاب آموزش سیاسی جلد ۱

نظام حقوقی امروز جهان یادگار حقوق رومی است. از ویژگی‌های عمده حکومت امپراتوری، تمرکز اقتدار در سازمانی منسجم بود. کمال مطلوب‌های روم عبارت بودند از وحدت، نظم و جهان وطنی.

قانون اساسی یا تأسیس جمهوری روم مبتنی بر چهار اصل عمده بود: اقتدار تقسیم شده؛ دوره تصدی کوتاه رؤسا؛ حاکمیت عمومی؛ و اقتدار نظامی محدود رؤسا. ارگان‌های مهم عبارت بودند از: سنا، کمیته‌های انتخاباتی، شورای قوم‌ها و قبیله‌ها، و شورای توده مردم.

هیچ مرزی میان سیاست، شهر و شهروند در یونان باستان وجود نداشت. شهروند کسی بود که در شهر و سیاست فعال بود. شاید در تصور مدرن امروز ما قابل درک نباشد ولی این سه مفهوم در یونان با هم یک محلول را تشکیل می‌دادند نه یک مخلوط.

از لحاظ تاریخی، شهر- دولت‌های یونان باستان، امپراتوری روم، حکومت فئودالی و دولت جدید، شکل تکامل دولت در اروپا بوده است.

در واقع هر حرکتی در راستای براندازی حکومت در صورت پیروزی، نام انقلاب را به خود می‌گیرد در غیر ‌این صورت در تاریخ محو خواهد شد.

در تعابیر مختلف، ترمیدور به معنای آغاز راستگرایی در انقلاب، سرخوردگی از وعده و وعید‌های انقلابی، غیر‌سیاسی شدن زندگی روزمره، بازگشت بخشی از طبقات حاکمه قدیم به قدرت و غیره به کار رفته است.

ترمیدور در ادبیات سیاسی به معنی فروکش کردن شرایط انقلابی و بازگشت به شرایط عادی است.

وقتی وفاداری روشنفکران از نظام سیاسی سلب گردد و ایدئولوژی جدید در میان آنها رخنه کند، مشروعیت نظام موجود مورد تردید قرار می‌گیرد.

سه انگیزه در همه انقلاب‌ها دخیل بوده است: ۱- نفی ارزش‌های حاکم، ۲- نفی راه و روش‌های حاکمیت، ۳- گسترش کمبودها و کمیابی‌ها.

انقلاب به معنی چرخش نخبگان؛ از دیدگاه رآلیست‌هایی چون ویلفردو پاره‌تو کارویژه اصلی انقلاب تغییر گروه حاکمه یا نخبگان سیاسی است.

در قرن ۱۹ مارکس برای نخستین بار اندیشه تبیین علمی پدیده انقلاب را پیش کشید و انقلاب را وسیله اصلی دگرگونی بنیادی در تاریخ خواند. وی غایت اصلی انقلابات را تحول در نظام اقتصادی می‌دانست.

صلح منفی به معنی فقدان حالت جنگ میان دولت‌هاست، اما صلح مثبت به همکاری و دوستی اشاره دارد.

تا قبل از جنگ جهانی دوم و تأسیس سازمان ملل متحد، جنگ به‌عنوان یکی از راه‌حل‌های اصلی حل اختلاف میان دولت‌ها مطرح بوده است. در واقع جنگ در شصت سال اخیر است که عملی منفی تلقی می‌شود.

ایدئولوژی بر پایه تفسیر گذشته، حال را توضیح می‌دهد و تصویری از آینده عرضه می‌دارد و هدف‌ها و حدود قدرت سیاسی را مشخص می‌نماید.

قدرت نهایی یک ایدئولوژی، در دلایل تجربی یا منطقی آن نیست، بلکه در توانایی الهام‌بخشی آن و حمایت از عقیده و عمل است.

ذهن هنگام تولد مانند لوح سفید است و فرد بدون هیچ دانش و ایده‌ای به دنیا می‌آید. لذا هر چیزی که می‌دانیم و هر ایده‌ای که داریم محصول تجربه حسی است.

در واقع سنگ محک مشروعیت، تایید فرمانروایان به وسیله فرمانبران است. به‌طوری که اگر جامعه دچار بحران مشروعیت شود، در نظام اجتماعی موجود هم تغییراتی به وجود می‌آید. پس بحران مشروعیت، بحران تغییر است.

۱- اقتدار همیشه مشروع و قانونی است، اما قدرت ممکن است مشروع یا نامشروع باشد. ۲- اقتدار مبتنی بر رضایت است، اما قدرت اغلب بر زور مبتنی است. ۳- بنا به سرشت، اقتدار دموکراتیک‌تر از قدرت است، زیرا همیشه قانونی و مبتنی بر پشتیبانی همگانی است.

در نظامی دموکراتیک، داشتن مسئولیت، از ویژگی‌های مهم اقتدار است. همچنین اقتدار ارتباط نزدیکی با ارزش‌ها و هنجارهای یک جامعه دارد.

اقتدار چنان که فلاسفه سیاسی کلاسیک غرب مانند هابز و لاک و روسو استدلال می‌کردند، اساس حاکمیت دولت است و به این عنوان تنها به واسطه رضایت و قبول کسانی که موضوع حاکمیت و اقتدارند، پدید می‌آید.