بریده‌هایی از کتاب تفسیر نمونه (جلد اول)

افرادی که پایبند اصول تقوا و پرهیزگاری هستند نه تنها مرتکب محرمات نمی‌شوند که سعی دارند به نزدیکی حرام نیز گام ننهند.

دعا نه تنها نباید جانشین اسباب طبیعی و وسائل عادی برای وصول به هدف گردد، بلکه برای اجابت آن باید در برنامه‌های زندگی دعا کننده دگرگونی کلی به عمل آید، روحیات شخص، نوسازی شود، و در اعمال پیشین تجدیدنظر گردد.

وعده خداوند به اجابت دعا یک وعده مشروط است نه مطلق

پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله نقل شده: لَتَأْمُرُنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لَتَنْهُنَّ عَنِ الْمُنْکرِ أَوْ لَیسَلِّطَنَّ اللّهُ شِرارَکمْ عَلی خِیارِکمْ فَیدْعُو خِیارُکمْ فَلایسْتَجابُ لَهُمْ: «باید امر به معروف و نهی از منکر کنید و گرنه خداوند، بدان را بر نیکان شما مسلط می‌کند و هر چه دعا کنند مستجاب نخواهد شد» !. در حقیقت، ترک این وظیفه بزرگ «نظارت ملی» نابسامانی‌هائی در اجتماع به وجود می‌آورد که نتیجه آن خالی ماندن صحنه اجتماع برای بدکاران است، و دعا برای برطرف شدن نتایج آن بی اثر است؛ زیرا این وضع نتیجه قطعی اعمال خود انسان می‌باشد.

در سخنان حضرت علی علیه‌السلاممی‌خوانیم: لایقْبَلُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ دُعاءَ قَلْبٍ لاهٍ: «خداوند دعای غافل‌دلان را مستجاب نمی‌کند» . و در حدیث دیگر از امام صادق علیه‌السلام به همین مضمون می‌خوانیم: «إِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ لایسْتَجِیبُ دُعاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ ساهٍ»

معنی دعا این نیست که از وسائل و علل طبیعی دست بکشیم و به جای آن دست به دعا برداریم، بلکه مقصود این است: بعد از آن که نهایت کوشش خود را در استفاده از همه وسائل موجود به کار بستیم، آنجا که دست ما کوتاه شد و به بن‌بست رسیدیم به سراغ دعا برویم، و با توجه و تکیه بر خداوند روح امید و حرکت را در خود زنده کنیم، و از کمک‌های بی‌دریغ آن مبدأ بزرگ مدد گیریم. بنابراین، دعا مخصوص به نارسائی‌ها و بن‌بست‌ها است، نه عاملی به جای عوامل طبیعی.

عبداللّه بن سنان می‌گوید از امام صادق علیه‌السلام شنیدم می‌فرمود: «زیاد دعا کنید؛ زیرا دعا کلید بخشش خداوند و وسیله رسیدن به هر حاجت است، نعمت‌ها و رحمت‌هائی نزد پروردگار است که جز با دعا نمی‌توان به آن رسید! و بدان! هر در را که بکوبی عاقبت گشوده خواهد شد» !. آری، او به ما نزدیک است، چگونه ممکن است از ما دور باشد، در حالی که میان ما و قلب ما جای او است!

پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله: بَعَثَنِی بِالْحَنِیفِیةِ السَّهْلَةِ السَّمْحَةِ: «من مبعوث به آئین سهل و آسانی شده‌ام»

اساس قوانین اسلام بر سخت‌گیری نیست، و اگر در جائی حکمی تولید مشقت شدید کند، موقتاً برداشته می‌شود، چنان که فقها فرموده‌اند: «هر گاه وضو گرفتن یا ایستادن به هنگام نماز و مانند اینها انسان را شدیداً به زحمت بیندازد، مبدل به تیمم و نماز نشسته می‌شود» . در آیه ۷۸ سوره «حج» نیز می‌خوانیم: هُوَ اجْتَباکمْ وَ ما جَعَلَ عَلَیکمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَج: «او شما را برگزید و در دین خود تکلیف مشقت باری برای شما قرار نداد»

امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «تورات» در ششم ماه مبارک رمضان، «انجیل» در دوازدهم، «زبور» در هیجدهم و «قرآن مجید» در شب قدر نازل گردیده است.

در حدیث معروف دیگری از پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله رسیده است: المِعْدَةُ بَیتُ کلِّ داءٍ وَ الْحِمْیةُ رَأْس کلِّ دَواءٍ: «معده خانه تمام دردها است و امساک بالاترین داروها»

الکسی سوفورین دانشمند روسی در کتاب خود می‌نویسد: «درمان از طریق روزه، فائده ویژه‌ای برای درمان کم خونی، ضعف روده‌ها التهاب بسیط و مزمن، دمل‌های خارجی و داخلی، سل، اسکلیروز، روماتیسم، نقرس، استسقاء، نوراستنی، عِرْق النساء، خراز (ریختگی پوست) ، بیماری‌های چشم، مرض قند، بیماری‌های جلدی، بیماری‌های کلیه، کبد و بیماری‌های دیگر دارد. معالجه از طریق امساک اختصاص به بیماری‌های فوق ندارد، بلکه بیماری‌هائی که مربوط به اصول جسم انسان است و با سلول‌های جسم آمیخته شده، همانند: سرطان، سفلیس، سل و طاعون را نیز شفا می‌بخشد» !.

از فوائد مهم روزه این است که: روح انسان را «تلطیف» ، و اراده انسان را «قوی» ، و غرائز او را «تعدیل» می‌کند. روزه‌دار باید در حال روزه با وجود گرسنگی و تشنگی از غذا و آب و همچنین لذت جنسی چشم بپوشد، و عملاً ثابت کند او همچون حیوان، در بند اصطبل و علف نیست، او می‌تواند زمام نفس سرکش را به دست گیرد، و بر هوس‌ها و شهوات خود مسلط گردد.

موضوع عدالت در وصیت، تا آن اندازه‌ای در سخنان پیشوایان اسلام مورد تأکید واقع شده که در حدیثی می‌خوانیم: «یکی از مردان طائفه انصار از دنیا رفت و بچه‌های صغیری از او به یادگار ماند، او اموال خود را در آستانه مرگ در راه خدا صرف کرد به گونه‌ای که هیچ مال دیگری از او به جا نماند، هنگامی که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله از این ماجرا آگاه شد فرمود: با آن مرد چه کردید؟ گفتند: او را دفن کردیم. فرمود: اگر من قبلاً آگاه شده بودم اجازه نمی‌دادم او را در قبرستان مسلمانان دفن کنید؛ چرا که بچه‌های صغیر خود را رها کرده تا گدائی کنند»

اصولاً تشریعِ قصاص هیچ گونه ارتباطی با مسأله انتقام‌جوئی ندارد؛ زیرا انتقام به معنی فرونشاندن آتش غضب به خاطر یک مسأله شخصی است، در حالی که قصاص به منظور پیشگیری از تکرار ظلم و ستم بر اجتماع است و هدف آن عدالت‌خواهی و حمایت از سایر افراد بی‌گناه می‌باشد.

«ای خردمندان! قصاص برای شما مایه حیات و زندگی است، باشد که تقوا پیشه کنید» «وَ لَکمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ یا أُولِی الأَلْبابِ لَعَلَّکمْ تَتَّقُونَ» . این آیه که از ده کلمه ترکیب شده، و در نهایت فصاحت و بلاغت است آن چنان جالب است که به صورت یک شعار اسلامی در اذهان همگان نقش بسته، و به خوبی نشان می‌دهد: قصاص اسلامی به هیچ وجه جنبه انتقام‌جوئی ندارد بلکه دریچه‌ای است به سوی حیات و زندگی انسان‌ها.

سخن گفتن خداوند با بندگان، مفهومش این نیست که خدا زبان دارد و جسم است بلکه او با قدرت بی‌پایانش امواج صوتی را در فضا می‌آفریند به گونه‌ای که قابل درک و شنیدن باشد (همان گونه که در وادی طور با موسی علیه‌السلام سخن گفت) و یا از طریق الهام و با زبان دل با بندگان خاصش سخن می‌گوید.

منظور از تحریم خون، در آیه فوق تحریم خوردن آن است، بنابراین استفاده‌های معقول دیگر، مانند تزریق خون برای نجات جان مجروحان و بیماران، و مانند آن هیچ اشکالی ندارد، حتی دلیلی بر تحریم خرید و فروش خون در این موارد در دست نیست؛ چرا که استفاده‌ای است عقلائی و مشروع و مورد نیاز عمومی.

گاهی تحریم چیزی به خاطر بهداشت و حفظ جسم است، و گاهی به خاطر تهذیب روح، و زمانی به خاطر حفظ نظام اجتماع. و تحریم گوشت‌هائی که به نام بت‌ها ذبح می‌شود، در حقیقت جنبه معنوی، اخلاقی و تربیتی دارد، آنها انسان را از خدا دور می‌کند، و اثر روانی و تربیتی نامطلوبی دارد؛ چرا که از سنت‌های شرک و بت‌پرستی است و تجدید کننده خاطره آنها.

گوشت هر حیوانی حاوی صفات آن حیوان است و از طریق غده‌ها و تراوش آنها (هورمون‌ها) در اخلاق کسانی که از آن تغذیه می‌کنند اثر می‌گذارد. و به این ترتیب، خوردن گوشت خوک می‌تواند صفت بی‌بند و باری جنسی و بی‌اعتنائی به مسائل ناموسی را که از خصائص بارز نر این حیوان است، به خورنده آن منتقل کند. و شاید یکی از علل بی‌بند و باری شدید جنسی که در کشورهای غربی حکومت می‌کند همان تغذیه از گوشت این حیوان آلوده باشد.