بریده‌هایی از کتاب فن نمایشنامه نویسی

وقتی راجع به یک فرد مطالعه می‌کنیم کافی نیست فقط بدانیم که بی‌حیا است یا مؤدب، خداشناس است یا مرتد، متقی و پرهیزکار است یا فاسد و لاابالی. علاوه بر اینها علت و سبب این‌که این شخص چرا دارای این خصلت است نیز باید بدانیم.

هر چیزی دارای سه بعد است. درازی ــ پهنا ــ و کلفتی. ولی نوع بشر علاوه‌براین سه بعد دارای سه بعد دیگر هم هست (که ما این را سه عامل ترجمه می‌کنیم) و آن عبارت است از مطالعه روحیات بشر از لحاظ: علم وظائف الاعضاء ــ و علم‌الاجتماع و علم روان‌شناسی. اگر از این سه لحاظ ما افراد بشر را مورد مطالعه قرار ندهیم نمی‌توانیم آنها را بشناسیم و به شخصیت آنها آگاه شویم.

برای درام‌نویس مهمترین مصالح و ابزار کار «شخص بازی» است

نه موضوع و نه هیچیک از قسمت‌های دیگر نمایشنامه نباید از خود حیات مستقلی داشته باشد. تمام قسمت‌ها باید به ایجاد یک اثر کامل کمک کنند.

در یک اثر دراماتیک موضوع نباید آن طور برجسته و مشخص باشد که اشخاص بازی عروسک‌هایی بیش به چشم نیایند و سایر عوامل نمایشنامه بی‌اهمیت جلوه کند. در یک نمایشنامه یا رومان خوب نمی‌توان کاملا تشخیص داد که موضوع در کجا پرورانده شده است و داستان و اشخاص بازی از کجا شروع به کار می‌کنند.

«کسی که گذشت نداشته باشد تنها خواهد ماند.»

«فداکاری در راه عشق یأس را مبدل به امید می‌سازد.»

«هرکس برای دیگران چاه بکند اول خودش در آن می‌افتد.»

موضوع را به انواع مختلف می‌توان تغییر داد و با هر تغییری، موضوع و هدف تازه‌ای به وجود می‌آید. ولی هروقت تغییری در موضوع دادید باید باز به اولین مرحله کار خود برگردید و خلاصه داستان نمایشنامه خود را بنا به موضوع تازه تنظیم کنید. اگر یک موضوع را در نظر بگیرید و ضمن عمل آن را تغییر بدهید لطمه بزرگی به کار شما وارد خواهد آمد. هیچ‌کس نمی‌تواند یک نمایشنامه روی دو موضوع بنویسد. کما این‌که هیچ مهندسی نمی‌تواند یک خانه روی دو پی بنا کند.

حسد از این ناشی می‌شود که شخص در خود احساس حقارت می‌کند.

اگر متوجه شدید که موضوع انتخابی شما ضمن تغییر و تبدیل‌هایی که به آن داده‌اید به صورتی درآمد که منظور شما را حاصل نمی‌کند بهتر است به سراغ موضوع تازه‌ای بروید و از موضوع قدیمی صرف‌نظر کنید.

«نبودن پلیس قوی موجب زیاد شدن جرم و جنایت است.»

«فقر مشوق جرم و جنایت است.»

«جاه‌طلبی توأم با بیرحمی و ستمگری موجب نابودی عامل خود می‌باشد.»

سخت‌دلی و ستمگری مثل «نفرت» همیشه مایه نیستی و نابودی عامل و صاحب خود می‌شود.

تنها چیزی که تماشاکننده علاقه به دانستنش دارد علل و جهاتی است که موجب بروز حوادث می‌شود.

ما بدون این‌که اثر شما را دیده باشیم نقص آن را تشخیص می‌دهیم و آن این است که موضوع روشن و قطعی در آن نیست و چون موضوع روشن و قطعی در آن نیست به احتمال قوی اشخاص بازی آن بی‌جان و بی‌حرکت هستند. چون موضوع ندارید محال است اشخاص بازی شما اراده و تصمیم داشته باشند.

اگر بخواهید اثر جاویدانی از خود به یادگار بگذارید باید حتمآ در آن پیامی داشته باشید.

«عیاشی و لاابالی‌گری در زندگی زناشویی تولید حسد می‌کند و به مرگ منتهی می‌شود»

ولی شما هرگز نباید راجع به مطلبی که به آن ایمان ندارید چیز بنویسید. موضوع نمایشنامه باید جزء معتقدات شما باشد به طوری که شما بتوانید با قوت قلب و با کمال صمیمیت آن‌را ثابت کنید. شاید موضوعی را که شما انتخاب کرده‌اید به نظر دیگران مهمل و نامعقول باشد ولی شما باید به‌آن ایمان داشته باشید.