بریده‌هایی از کتاب بار هستی

بتهوون «سنگینی» را چیز مثبتی تلقی می‌کرد: «به‌جدیت تصمیم گرفتن» با ندای «ضروری است» که سرنوشت بانگ می‌زند همراه است. «سنگینی، ضرورت و ارزش» به‌تمامی و عمیقاً به هم پیوسته است: تنها چیزی جدی است که «ضروری» باشد، تنها چیزی دارای ارزش است که «وزین» باشد.

چرا باید این کودک را بیشتر از کودک دیگری دوست بدارد؟ آن‌ها، جز به سبب بی‌احتیاطی در یک شب، هیچ بستگی با یکدیگر نداشتند.

به نظر توما لحظهٔ بیداری با شعف و لذت همراه بود و از اینکه هنوز زنده است ساده‌دلانه تعجب می‌کرد و صمیمانه از آن خوشحال می‌شد.

اگر مزاری با سنگ پوشیده شود، هرگز مرده نمی‌تواند از آن بیرون بیاید. اما مرده درهرحال از مزارش خارج نخواهد شد! بنابراین چه فرق می‌کند که زیر خاک رس خفته باشد یا زیر سنگ؟! البته که فرق می‌کند: اگر مزار با سنگ پوشیده باشد، بدین معناست که نمی‌خواهند مرده بازگردد. سنگ سنگین به او می‌گوید: «همان‌جا که هستی بمان!» سابینا مزار پدرش را به یاد آورد. روی تابوت خاک رس ریخته بودند، روی این خاک گل می‌رویید، یک درخت افرا ریشه‌هایش را به‌سوی تابوت می‌دواند و می‌توان گفت که مرده، از طریق این گل‌ها و ریشه‌ها، از مزارش بیرون می‌آید. اگر پدرش زیر یک سنگ به خاک سپرده شده بود،‌ هرگز نمی‌توانست پس از مرگش با او صحبت کند و هرگز نمی‌توانست از برگ درخت صدایش را بشنود که او را می‌بخشد.

وقتی مردم هنوز کم‌وبیش جوانند و آهنگ‌های موسیقی زندگی‌شان در حال تکوین است، می‌توانند آن را به اتفاق یکدیگر بسازند و مایه‌ها را ردوبدل کنند (مانند توما و سابینا که مایهٔ کلاه گرد لبه‌دار را ردوبدل کردند)، اما وقتی در سن کمال به یکدیگر می‌رسند، آهنگ‌های موسیقی زندگی آن‌ها کم‌وبیش تکمیل شده است و هرکدام یا هر شیء در قاموس موسیقی هرکدام معنی دیگری می‌دهد.

اما خیانت کردن چیست؟ خیانت کردن از صف خارج شدن است؛ خیانت از صف خارج شدن و به‌سوی نامعلوم رفتن است. سابینا هیچ‌چیز را زیباتر از به‌سوی نامعلوم رفتن نمی‌داند.

سابینا زن بودن را حالت و وضعی می‌داند که خود انتخاب نکرده است و می‌گوید چیزی را که نتیجهٔ یک «انتخاب» نیست نمی‌توان شایستگی یا ناکامی تلقی کرد. او معتقد است در برابر چنین وضعی تحمیلی باید رفتار درستی پیش گرفت. به نظرش عصیان در برابر این واقعیت که زن زاده شده است به اندازهٔ افتخار به زن بودن ابلهانه است.

یک دختر جوان که به‌جای «ترقی» در زندگی باید در رستوران آبجو به افراد مست بدهد و روز تعطیلش را نیز با شستن لباس و حتی لباس‌های زیر کثیف برادران و خواهرانش بگذراند، نیروی بسیار زیادی برای زیستن در خود ذخیره می‌کند. افرادی که به دانشگاه می‌روند و مقابل کتاب‌هایشان خمیازه می‌کشند، هرگز از چنین نیرویی برخوردار نیستند. ترزا بیشتر از آن‌ها کتاب خوانده بود و بیشتر از آن‌ها زندگی را درک می‌کرد، اما هرگز به این برتری خود پی نمی‌برد. آنچه فرد تحصیل‌کرده را از فرد خودآموخته مشخص می‌سازد وسعت دانش نیست، بلکه مراتب مختلف نیروی حیات و اعتمادبه‌نفس است.

توما این ضرب‌المثل آلمانی را با خود زمزمه می‌کرد: یک بار حساب نیست، یک بار چون هیچ است. فقط یک بار زندگی کردن مانند هرگز زندگی نکردن است.

هیچ وسیله‌ای برای تشخیص دادن تصمیم درست وجود ندارد، زیرا هیچ مقایسه‌ای امکان‌پذیر نیست. در زندگی با همه‌چیز برای نخستین بار برخورد می‌کنیم، مانند هنرپیشه‌ای که بدون تمرین وارد صحنه شود. اما اگر اولین تمرین زندگیْ خود زندگی باشد، پس برای زندگی چه ارزشی می‌توان قائل شد؟

هفت سال پیش «اتفاقاً» یک مورد سخت تورم نخاع در بیمارستان شهری که ترزا در آن زندگی می‌کرد پیش آمد. رئیس بخش بیمارستان به‌فوریت برای مشاوره به آنجا خوانده شد. اما رئیس بخش «اتفاقاً» از بیماری سیاتیک رنج می‌برد و چون قادر به حرکت نبود، توما را به‌جای خود به بیمارستان شهرستان فرستاد. از پنج مهمانخانهٔ شهر، او «اتفاقاً» به هتلی رفت که ترزا در آن کار می‌کرد. قبل از حرکت «اتفاقاً» چند دقیقه برای نوشیدن آبجو فرصت داشت. ترزا «اتفاقاً» وقت کارش بود و «اتفاقاً» مسئول میز او بود. بنابراین یک رشته «اتفاق» شش‌گانه لازم بود که او را به‌سوی ترزا بکشاند، گویی اگر به حال خود گذاشته شده بود، به هیچ‌جا نمی‌رفت.

نیکی حقیقی انسان  در کمال خلوص و صفا و بی هیچ‌گونه قید و تکلف  فقط در مورد موجوداتی آشکار می‌شود که هیچ نیرویی را به نمایش نمی‌گذارند. آزمون حقیقی اخلاق بشریت (اساسی‌ترین آزمونی که به‌سبب ماهیت عمیق آن هنوز برای ما به‌خوبی محسوس نیست) چگونگی روابط انسان با حیوانات است، به‌خصوص حیواناتی که در اختیار و تحت تسلط او هستند. و اینجاست که بزرگ‌ترین ورشکستگی بشر تحقق یافته است، آن هم ورشکستگی بنیادی که ناکامی‌های دیگر نیز از آن ناشی می‌شود.