بریده‌هایی از کتاب تاریخ ایران باستان یا تاریخ مفصّل ایران (جلد ۱)

عادت پارسی‌ها بر این است که روز تولد شاه را جشن می‌گیرند و آن را تیکتا نامند. ا

بدترین درد انسان این است که چیزهای زیاد بفهمد و نتواند کاری کند».

آرتِ‌میزرا که باعث حیرت من شده،ذکر کنم. او با وجود این که زن بود، برای رفتن به جنگ یونان حاضر شد. این ملکه بعد از فوت شوهرش، چون پسرش صغیر بود، زمام امور دولت خود را به دست گرفت و به واسطه مردانگی و شجاعت عازم یونان گردید و حال آن که کسی او را بدین اقدام مجبور نکرده بود. این زن دختر لیگ‌دامیس ونامش آرت‌میز بود.

در مذهب زرتشت ساختن معابد ممنوع است (چه پیروان آن عقیده دارند که خدا را در همه جا می‌توان پرستید)

در زمان داریوش دولت ایران به اعلی درجه وسعت خود رسید و پس از او دوره شاهان ضعیف‌النفس هخامنشی شروع شد.

در زمان صلح پسران پدران خود را دفن می‌کنند، ولی در موقع جنگ پدران فرزندان خود را به خاک می‌سپارند.

مقدمه‌ی نویسنده بعدالحمد و الصّلوة پس از انتشار «ایران باستانی» در پنج سال قبل، روشن دیده شد که عده‌ای‌زیاد از هموطنان مایل‌اند تاریخ مفصل ایران را بخوانند. این تمایل که حاکی از علاقه‌مندی ایرانیان به‌گذشته‌هاشان بود، مؤلف را بر آن داشت که از دنبال کردن تاریخ ایران به اسلوب «ایران باستانی»‌صرف نظر کرده به ترتیبی دیگر تاریخ مذکور را از سر گیرد. برای نیل به این مقصود دو راه متصور‌بود: ۱. نوشتن تاریخ ایران قدیم به وسیله کتب زیادی که مورخین و نویسندگان اروپایی در دو قرن‌اخیر، یعنی از زمانی که مشرق قدیم مخصوصا جلب توجه علمای اروپایی را کرده، نوشته‌اند