بریده‌هایی از کتاب کید پنهان

عبودیت، با شناخت و عشق و عمل همراه است و از سنت و نیت و اهمیت برخوردار است و با تفویض و توکل و اعتصام و توسل و ابتهال و تضرع گره خورده است؛ و این‌چنین عبودیتی برای چنین معبودی سزاست که می‌تواند در تنهایی، پناهگاه، و در بن‌بست، راه باشد.

الفت اجتماعی و الفت اقتصادی، محور امنی می‌خواهد که با شکستن اصحاب فیل، تحقق یافته. و معرفت و بصیرتی می‌خواهد تا در نور، خود را بیابند و قدر و نقش خویش را بشناسند و در برابر کسانی که از آنها بیش‌تر و بزرگ‌تر نیستند، بایستند و همچون موسی به همین دلیل که در دامان فرعون بزرگ شده و از خوان نعمت او بهره‌مند گردیده و از دامان مادرش جدا شده و در نیل افتاده، با ولی‌نعمت مقتدر خویش درگیر شوند. و دعوتی می‌خواهد تا با تکیه بر آن، قیام کنند و ریشه‌های طاغوت را بیرون بیاورند. این محور امن و این بصیرت و هدایت و این دعوت نیرومند می‌تواند جامعه‌ای جدید را پایه بگذارد و اجتماعی بالاتر از ملت‌های متحد بسازد و طرح امت واحده را بریزد.

راستی خدا چگونه امن و غنا را در دل‌ها می‌ریزد که بی‌خیال فیل و فیلبان، پیرمردی با چشم نابینا،۱۹ می‌بیند دسته‌دسته‌های سپاه مهاجم را و می‌شنود صدای بال‌ها را و انتظار می‌کشد لحظه مصاف را؟ ‫هنگامی که بر پادشاه وارد می‌شود، آن‌قدر بزرگ و عزیز است که اگر بازگشت آنها را بخواهد، خواسته‌اش برآورده می‌شود؛ ولی شترهای به‌غارت‌رفته‌اش را می‌خواهد؛ و هنگامی که تحقیر نگاه و سنگینی کلام پادشاه را می‌شنود و می‌فهمد، آن‌چنان جوابی می‌دهد که از آن‌چنان بزرگی سزاوار است؛ و ضربه‌ای می‌زند که پیش از سنگ‌های سجیل، ریشه آنها را می‌لرزاند. عبدالمطلب از مترجم می‌خواهد که بگوید: «اَنَا رَبُّ الْاِبِلِ وَ لِلْبَیْتِ رَبٌّ یَمْنَعُک»؛۲۰ بگوید که «من خداوند شترهای به‌غارت‌رفته‌ام و خانه امن و کعبه رب و حرم اللَّه هم خداوندی دارد که جلوگیر تو خواهد بود.»

جریان ماه و خورشید همچون جریان کشتی در دریا، به ارائه نشانه‌های خدا برخاسته، به شرط آنکه از صبر زیاد در برابر تحول‌ها و از شکر زیاد در کنار نعمت‌ها، برخوردار باشیم.

کسانی می‌توانند به تحقیق‌های ریشه‌دار و سالم دست بیابند که پرده‌های فاصله و غفلت و جنایت تاریخ را با سؤال‌های محکم از حوادث و روابط طبیعی و غیرطبیعی، کنار بزنند و گفته‌های دروغ و ناگفته‌های راست را بیرون بیاورند و از تقارن‌ها و تأکیدها چشم نپوشند و از اشاره‌ها سطحی نگذرند.

این تحلیل علی (ع) است، این‌گونه دقیق و عمیق. می‌توانی آن را با تحلیل‌های چپ و راست مقایسه کنی تا به ریش آنهایی که عرب جاهلی و بربری را محکوم می‌کردند و بر ملیت ایرانی و نژاد آریایی افتخار می‌نمودند، بخندی؛ که راستی اگر همین ایرانی متمدن و یونانی و مصری و رومی حاکم را در همان شرایط قرار می‌دادند، دختر و پسر خود را به خاک نمی‌سپردند و زنده‌به‌گور نمی‌کردند. راستی از آدم‌هایی که در تاریکی افتاده‌اند و از ارزش‌ها و اندازه‌های خود غافل و بی‌خبر مانده‌اند و بیچارگی و بدبختی را پذیرفته‌اند و خود را باور نکرده‌اند، آیا بیش‌تر و بهتر از این، حاصلی انتظار می‌رود؟

در برابر طاغوت‌های حاکم که آدم‌ها را در ظلمات و تاریکی‌ها می‌گذارند و از شناخت خود و جهان و نقش انسان در جهان، محروم می‌کنند، این هدایت خدا و دعوت رسول است که آنها را با خویش آشنا می‌کند تا خود را باور کنند و خدا را باور کنند و به بیش‌تر از جهان مشهود و بیش‌تر از امروز روی بیاورند و به دنیا قانع نشوند و در دنیا نمانند: (الَّذِینَ خَسِروُا اَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لایُؤمِنُونَ)؛ «کسانی که خود را از دست داده‌اند، دیگر به هیچ چیز ایمان نمی‌آورند و به هیچ چیز روی نمی‌آورند»؛ که آغاز هر تحول و شناخت و ایمانی، خود را یافتن و شناختن و باور کردن است.

اگر آدمی به اندازه وجودی خویش واقف شود و قدر خود را بشناسد و میان آنچه که دارد و آنچه که می‌تواند داشته باشد و باید داشته باشد، فاصله ببیند، حرکت می‌کند و درگیر می‌شود، حتی اگر در رفاه و راحتی هم باشد و کمبودی هم نداشته باشد.

حکمت که در برابر جهل است و از آموزش‌های رسول است، در همین شناخت قدر است؛ و انسان با تفکر در همین قدر و استنتاج از همین معرفت حضور، به شناخت جهان بیرون، با چهار خصوصیت نظام و جمال و حق و اجل، واقف می‌شود: (اَوَلَمْ یَتَفَکرُوا فِی اَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللهُ السَّماواتِ وَالْاَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما اِلّا بِالْحَقِّ وَاَجَلٍ‌مُسَمًّی)، (الَّذِی اَتْقَنَ کلَّ شَیْ‌ءٍ)، (الَّذِی اَحْسَنَ کلَّ شَیْ‌ءٍ خَلَقَهُ).

عبودیت، شناخت و عشق و عمل را و سنت و نیت و اهمیت را با هم دارد؛ و عبودیت با عبادت، تفاوت دارد. عبادتی که از شناخت و عشق برخاسته باشد و مطابق سنت باشد و خلوص نیت را داشته باشد و مهم‌ترین کار تو در لحظه باشد، این عبادت، عبودیت است. و این عبودیت، هنگامی میسر است که انسان به قدر خویش، یعنی ارزش و اندازه وجود و برنامه‌ریزی تمامی عمر خویش واقف شده باشد

علوّ و قدرت در این‌هنگام شکل می‌گیرد که آدم‌های وابسته به زمین را دسته‌دسته کنی و به یک دسته بدهی تا از تو اطاعت کنند و یک دسته را ضعیف و مستضعف بداری تا بترسند و کار کنند و محورهای قدرت آنها را بشکنی که در آینده سر برندارند و ذلیل بمانند. فقر و محدودیت، زمینه‌ساز درگیری است. غفلت و جهلِ از عامل‌ها و علت‌ها، باعث برخوردهای سطحی و بدبینی‌ها و بدرفتاری‌ها و درگیری با معلول است و در نتیجه، غارت و جنگ و خیانت حتی در زمینه خصلت‌های انسانی، نتیجه معکوس می‌دهد، تا آنجا که عاطفه پدری به دخترکشی، و مناعت طبع و حمیت به زنده‌به‌گور کردن می‌انجامد. حال در چنین اجتماع پراکنده‌ای چه می‌توان کرد؟

کارهای خدا که تجلی اسما و مظهر صفات حق است، در ماهیت و در کیفیت، در چیستی و چگونگی، نشانه‌های گوناگون و شهادت‌های متفاوتی دارد. در آیه‌های قرآن، گاهی به ماهیت افعال و گاهی به کیفیت افعال اشارت می‌کند.

پدیده‌های این جهان، در وجود و در روابط و در تحول و در رفت‌وآمد و اختلافشان، آیت هستند و نشانی حق را با خود دارند؛ همان‌طور که در کیفیت و چگونگی وجود، به اجل و مراحل و مقصد خویش اشارت دارند و قیامت را شاهد هستند.

این‌همه، حکایت از طرح گسترده و کید پنهان دارد؛ کیدی که می‌خواهد زمینه رسالت را بردارد و رسول را پیش از تولد که در همین عام‌الفیل است، نابود کند و محور توحید و الفت و پایگاه امن و رزق عرب‌های وابسته و زمین‌گیر و مهجور را در میان آن سنگ‌های سخت که به تعبیر امام علی از سخت‌ترین سنگ‌هاست، و در میان آن دره‌های تنگ که از فقیرترین دره‌هاست، و در کنار گردبادها و خارهای سخت که طبیعی آن جغرافیاست و وابسته به شترهای مقاوم و بزهای گرفتار است، در هم بریزد و پراکنده سازد. اینها حکایت از چنین جنایت ریشه‌دار و کید پنهان و طرح ستمگری دارد که باید فیل و فیلبانش شکسته شود و یهودش هجرت کند و ایران و رومش همان‌طور که رسول نفرین کرده بود، هنگامی که از پاره شدن نامه‌اش از کسری خبر آورده بودند، پاره‌پاره و ممزق شود که این برگ‌ها و ریشه‌ها این‌گونه با سجیل و سنگ‌های رسوب‌یافته و کوچک، پاره‌پاره می‌شوند: (فَجَعَلَهُمْ کعَصْفٍ مَأکول).

آن عاملی که حتی در کمون اولیه و شرایط برابر، عامل اختلاف و تحول است، همین بیش‌تر خواستن و بهتر خواستن آدمی است که به دگرگونی تولید و اختلاف و بهره‌کشی هم می‌انجامد.