بریده‌هایی از کتاب آری به زندگی در کشاکش ناملایمات

فرانکل و اِلی حدود پنج دهه را دوشادوش هم سپری کردند؛ پنج دهه پرکار، پرخاطره و سرشار از عشق. گفته می‌شود روزی درحالی‌که یکی از دوستان فرانکل نیز در خانه آن‌ها بود، صحبت به محل خاک‌سپاری آن‌ها منحرف می‌شود. آنطور که به نظر می‌رسید فرانکل باید در کنار افراد دیگری که از هولوکاست نجات یافته بودند در بخش یهودیان قبرستان دفن می‌شد و الی نیز در بخش کاتولیک در آن‌سوی رود دانوب. اما این جدایی موضوعی نبود که برای هیچ‌یک از آن‌ها اهمیت داشته باشد. فرانکل می‌گفت هیچ اهمیتی ندارد که ما کجا دفن می‌شویم. هیچ‌کس نمی‌تواند زندگی‌ای را که با هم سپری کردیم از ما بگیرد، تمام کارهایی را که با هم انجام دادیم، ما جداشدنی نیستیم.

فرانکل همیشه چیزی برای بخشیدن داشت برخلاف اهالی سیاست که همیشه قصد و نیّتشان مبتنی بر گرفتن چیزی از مردم است.

اگر نظر من را بخواهید تنها دو نژاد واقعی وجود دارد: نژاد مردمان شریف و نژاد مردم ناشریف و این شکاف نژادی در همه ملت‌ها، احزاب و انواع گروه‌ها وجود دارد. مردم شریف همیشه در اقلیت بوده‌اند و احتمالاً برای همیشه نیز در اقلیت باقی خواهند ماند. اما خطر در جای دیگری در کمین است. خطر آنجاست که دستگاه سیاسی همین مردم ناشریف را به سمت خط مقدم تشویق می‌کند و به‌این‌ترتیب اجازه می‌دهد تا عنصری منفی کنترل ملت را به دست گیرد. خطر واقعی در اینجا نهفته است. از آغاز هیچ ملتی از این تهدید در امان نیست. بنابراین به‌جرئت می‌توانم بگویم: اساساً هر ملتی و نیز همه ملت‌ها قابلیت رقم زدن هولوکاست دیگری را دارند!»

نحوه کنار آمدن‌مان با مشکلات به‌درستی نشان می‌دهد ما کیستیم و این امر ما را قادر می‌سازد تا زیستنی معنادار را تجربه کنیم.

«ارزشش را داشت اگر تنها برای همین یک لحظه زندگی می‌کردم!»

این واقعیت را تجربه کرده‌ایم که اگر گرسنگی هدف یا معنایی داشته باشد انسان‌ها واقعاً حاضرند گرسنگی بکشند.

می‌شود لطف کنی و خیلی سریع به من بگویی معنای زندگی چیست؟

به‌هرحال هیچ‌یک از ما نمی‌دانیم چه چیزی و یا چه لحظه بزرگی در انتظارمان است.

کی‌یرکگارد مَثَل حکیمانه‌ای دارد که می‌گوید دروازه خوشبختی همیشه رو به «بیرون» گشوده می‌شود. این مثل به این معناست که دروازه سعادت دقیقاً در مقابل شخصی که تلاش می‌کند آن را به سمت «درون» بگشاید، بسته می‌شود.

زندگی هرقدر هم که سخت و طاقت‌فرسا باشد، اما باز می‌توان معنایی در آن یافت که زندگی را باارزش کند

«قوی‌تر از تقدیر شجاعتی است که سرسختانه آن را تاب می‌آورد».

«قوی‌تر از تقدیر شجاعتی است که سرسختانه آن را تاب می‌آورد».

فرانکل نقل می‌کند از دانشجویانش پرسیده بود درباره آنچه به زندگی خود او یعنی زندگی فرانکل، معنا داده چه فکری می‌کنند. یکی از دانشجویان دقیقاً درست حدس زد: کمک به دیگران برای پیدا کردن غایت خود. فرانکل این سخنرانی‌ها – و این کتاب را – این‌گونه به اتمام می‌رساند که تمام هدفش این بوده هر یک از ما بتوانیم تحت هر شرایطی و به‌رغم تمام ناملایمات به زندگی آری بگوییم.

اگر نظر من را بخواهید تنها دو نژاد واقعی وجود دارد: نژاد مردمان شریف و نژاد مردم ناشریف و این شکاف نژادی در همه ملت‌ها، احزاب و انواع گروه‌ها وجود دارد. مردم شریف همیشه در اقلیت بوده‌اند و احتمالاً برای همیشه نیز در اقلیت باقی خواهند ماند. اما خطر در جای دیگری در کمین است. خطر آنجاست که دستگاه سیاسی همین مردم ناشریف را به سمت خط مقدم تشویق می‌کند و به‌این‌ترتیب اجازه می‌دهد تا عنصری منفی کنترل ملت را به دست گیرد. خطر واقعی در اینجا نهفته است. از آغاز هیچ ملتی از این تهدید در امان نیست. بنابراین به‌جرئت می‌توانم بگویم: اساساً هر ملتی و نیز همه ملت‌ها قابلیت رقم زدن هولوکاست دیگری را دارند!»

به‌رغم تمام ناملایمات، رنج هیچ انسانی نمی‌تواند با رنج شخص دیگر مقایسه شود؛ به این دلیل که بخشی از ماهیت رنج این است که به شخص به‌خصوصی تعلق دارد، رنج مختصِ به او است – به این معنا که «بزرگی» آن تنها به فرد مبتلا یعنی خود شخص بستگی دارد. رنج یگانه یک انسان به اندازه منحصربه‌فرد بودن همان انسان، بی‌مانند و امری منحصراً فردی است.

آیا می‌توان رنج انسان را به‌گونه‌ای اندازه‌گیری کرد یا سنجید که با رنج شخص یا انسان دیگر مقایسه شود. مایلم دراین‌باره بگویم که رنج انسان غیرقابل‌مقایسه و سنجش‌ناپذیر است! رنج واقعی شخص را کاملاً لبریز کرده و تمام وجود او را در برمی‌گیرد.

امید به تعویق افتاده دل را بیمار می‌کند

ما حق سلب میل به زندگی را در هیچ بیماری نداریم!

چنانچه ضربات پتکِ تقدیر و گداختگی ناشی از رنج نبود وجود ما دیگر چطور شکل و حالت می‌گرفت؟

لذت به‌خودی‌خود نمی‌تواند به وجود ما معنا بخشد؛ همان‌طور که فقدان لذت نیز نمی‌تواند معنا را از زندگی سلب کند