بریده‌هایی از کتاب سرنوشت فلسطین

به شب بیاموز، رؤیای دیدن روستا را از من بگیرد. و به باد بیاموز، عطر باغ‌های زردآلو را برایم نیاورد. و به آسمان بیاموز، دیگر نبارد. شاید اگر چنین شود، کشورم را فراموش کنم. سروده‌ای از راشد حسین.

در اولین بهار، پس از اخراج فلسطینی‌ها از زمین‌هایشان، دولت اسرائیل به آن‌ها اجازه داد تا از مرز بگذرند و در مزارع خود کشاورزی کنند؛ اما در پاییز، اسرائیل تصمیم گرفت که آن‌ها این امکان را نداشته باشند که بازگردند و محصولات خود را برداشت کنند.

وقتی درختی از جا کنده می‌شود، زمین پیرامون آن نیز ترک برمی‌دارد. بیرون‌کردن مردم فلسطین و بناکردن اسرائیل بر روی سرزمین اعراب هم دقیقاً مانند ازجاکندن یک درخت باعث شد تا کشورهای عرب پیرامون آن به لرزه دربیایند.

فلسطینی‌ها فقط به آمریکا و اسرائیل معترض نبودند. در ۱۹۵۱، کمیتهٔ مقاومت در برابر صلح با اسرائیل، کتابچه‌هایی را میان اردوگاه‌ها و شهرها پخش می‌کرد که توافقاتی را که میان رهبران عرب، به‌خصوص ملک عبدالله، پادشاه اردن، و اسرائیلی‌ها صورت گرفته بود، برملا می‌ساخت. در نتیجه، تظاهرات در اردن بالا گرفت و به این منجر شد تا در همان سال ملک عبدالله، در هنگام خروج از مسجد، با شلیک اسلحهٔ یک خیاط فلسطینی به قتل برسد.

در آوریل خونین سال ۱۹۴۸، هشت حمله از سیزده حملهٔ عمدهٔ نظامیان صهیونیست، به شهرهایی انجام شده بود که بر اساس طرح سازمان ملل جزو خاک دولت اعراب قرار گرفته بودند. (۱۴) تا روز ۱۵ می که انگلیسی‌ها به دوران حکومت طولانی خود بر فلسطین پایان دادند، نزدیک به سیصدهزار فلسطینی از سرزمین خود رانده شده و در حالی که هیچ امیدی به آینده برایشان باقی نمانده بود، در درهٔ اردن و سوریه و لبنان ساکن شده بودند. در این بین، آژانس یهود هم با بی‌اعتنایی اعلام کرد که خروج اعراب از فلسطین تنها به‌دلیل ‌«جنون ناشی از فرار» بوده است و نه چیز دیگری.

با این اوضاع، کاری نمی‌شد کرد. هیچ راهی نبود تا کودکان را از بند گرسنگی رهاند یا آن‌ها را تر و خشک کرد. حتی کتابی هم نبود تا بتوان به آن‌ها خواندن و نوشتن آموخت. بسیاری از مردم کشاورز بودند؛ اما زمینی برای کشت نبود. تاجران و پیشه‌وران و استادکارهایی هم که در اردوگاه‌ها زندگی می‌کردند، جایی را نداشتند تا از مهارت‌های خود کسب درآمد کنند.

احد حام، نویسندهٔ شهیر یهودی، در بازدید سال ۱۸۹۱ خود از فلسطین، پس از مشاهدهٔ رفتار آمرانهٔ مهاجران می‌نویسد: رفتار آن‌ها با اعراب، خشن و بی‌رحمانه است. حقوق آن‌ها را به‌راحتی زیر پا می‌گذارند و گاهی بدون هیچ علتی آن‌ها را آزار می‌دهند و به این رفتار خود مباهات می‌کنند. و کسی هم در میان ما [یهودیان] نیست که جلوی این رفتارهای زشت و زننده را بگیرد. (۷)

مهاجران جدید یهودی که تازه از راه رسیده بودند، در خانه‌های اعراب ساکن می‌شدند و کاروکاسبی آن‌ها را مجدداً راه می‌انداختند. دارایی‌های مردم تبعیدشدهٔ فلسطین که شامل ۸۰ درصد از زمین‌های حاصلخیز و ۵۰ درصد از باغ‌های مرکبات و ۹۰ درصد از باغ‌های زیتون و ده‌هزار مغازه می‌شد، اینک برای بناکردن دولت تازه‌تأسیس اسرائیل نیاز بودند.

می‌توانم برای او توضیح دهم که چگونه و به چه‌شکل ما یهودیان، اعراب را مجبور کردیم که برخلاف ارادهٔ خودشان، شهرها و روستاها را ترک کنند؛ آن‌هم به این صورت که تعدادی از آن‌ها به‌زور اسلحه و تعدادی دیگر نیز با خدعه و نیرنگ و وعده‌های دروغین، بیرون رانده شدند. (۲۶) بیش از ۷۵۰ هزار فلسطینی از سرزمین خود بیرون شدند تا دولت اسرائیل شکل بگیرد.

به این ترتیب، اسرائیل با پایان جنگ، بلندی‌های جولان و صحرای سینا و نوار غزه و کرانة باختری اردن را به تصرف خود درآورده بود. تنها طی شش روز، وسعت سرزمین‌های اسرائیل سه برابر شد. و حالا، یک‌میلیون نفر از فلسطینی‌هایی که در غزه و کرانة باختری زندگی می‌کردند نیز، به تعداد فلسطینی‌های تحت‌اشغال اسرائیل اضافه شده بودند. همچون جنگ سال ۱۹۵۶ سوئز، هیچ‌یک از نبردها درون خود اسرائیل انجام نشده بود.

اشغال، اشغال است. شما هرگز نمی‌توانید به آن عادت کنید. برای اینکه مطمئن شوید، کافی است به دیوارهای حائل قدس نگاه کنید که اینک تعدادی‌شان فروریخته و شهر به‌ظاهر یک‌دست شده است؛ اما در عین حال، دیوارهای میان انسان‌ها بلندتر از همیشه پابرجا هستند. باسیل السَحَر، معلم مدرسة فلسطینی

از سوی دیگر، به مسئلهٔ بازگشت آوارگان هم توجه چندانی نشد؛ (۹) چراکه ایالات متحده، به‌عنوان متحد اصلی اسرائیل، هر قطعنامه‌ای در سازمان ملل را که احتمال می‌داد موجب بازگشت دسته‌ای ولو اندک از فلسطینی‌ها به خانه‌هایشان شود، وتو می‌کرد. برای همین هم، آوارگان ساکن اردوگاه‌ها پذیرفته بودند که اخراج فلسطینی‌ها توسط سربازان اسرائیلی تداوم پیدا خواهد.

بسیاری از یهودی‌ستیزانی که مانع بازکردن درهای آمریکا به‌روی آوارگان یهودی شده بودند، اینک فریاد بازکردن درهای فلسطین به‌روی آن‌ها را سر می‌دادند.

گروهی از کماندوهای شاخهٔ نظامی جنبش صهیونیست، یعنی ایرگان، به‌رهبری مِناخیم بِگین و با درخواست آژانس یهود، در کشتی بمب‌هایی را جاسازی کردند تا موجب ازکارافتادن موتورهای کشتی شود؛ اما زیاده‌روی این کماندوها در استفاده از مواد منفجره، منجر به این شده بود که در عوض تمام کشتی غرق شود و به زیر آب برود. و برای همین، آژانس یهود با سرهم‌کردن داستان خودکشی دسته‌جمعی پناه‌جویان، به‌دنبال آن بود تا نقش خود در وقوع این حادثه را پنهان نگه دارد؛ اعترافات دیگری حاکی از آن است که هدف این گروه نظامی یهودی، منفجرکردن کشتی و غرق‌کردن آن بوده است.

جریان امپریالیسم در بریتانیا به‌دنبال آن بود تا با استفاده از صهیونیسم، قلمروی امپراتوری خود را گسترش دهد؛ اما هنوز نتوانسته بود بر فلسطین مسلط شود. از همین رو، ژوزف چمبرلین، وزیر مستعمرات بریتانیا، در میان سرزمین‌های تحت‌اشغال بریتانیا تا آن زمان، به جست‌وجوی مکانی مناسب برای ایجاد مستعمره‌ای صهیونیست مشغول شد. او همان گونه که در شعار صهیونیست‌ها هم به آن اشاره شده بود، به‌دنبال «سرزمینی بدون مردم، برای مردمی بدون سرزمین» بود. عبارت «بدون مردم» برای چمبرلین در حقیقت «بدون سفیدپوست» معنی می‌داد؛ از همین رو، به نظرش آمد مناسب‌ترین مکان برای مستعمرهٔ صهیونیسم، یکی از مناطق اشغال‌شده توسط بریتانیاست که هنوز سفیدپوستی در آن ساکن نشده است.

کودکان از شاعران، تاریخ فلسطین و مقاومت مردمش را فرامی‌گرفتند. آن‌ها بازی‌هایی برای خود ساخته بودند که در آن مرزبان‌های اسرائیلی را شکست می‌دادند و به خانه‌های خود باز می‌گشتند تا میراث مقدس خود را باز پس بگیرند یا مکان‌هایی را که موردعلاقهٔ مادرانشان است، آزاد کنند.

فواز ترکی، روزنامه‌نگار فلسطینی‌ای که در اردوگاهی در لبنان بزرگ شده بود، می‌نویسد: افراد بیرون از اردوگاه که نمی‌خواهم دربارهٔ ترحم دوست‌داشتنی و دوربین‌های عکاسی و طبقهٔ اجتماعی و نمودارهای روش‌مند و آماری آن‌ها حرفی بزنم، به لباس‌های پاره‌ای که تنمان بود، به‌مثابه پرچم سفید افرادی در محاصره می‌نگریستند؛ حال آن‌که که از آنچه در دل ما بود، اطلاعی نداشتند؛ احساسی که آرام‌آرام، در میان ما امید را زنده می‌کرد.

وقتی درختی از جا کنده می‌شود، زمین پیرامون آن نیز ترک برمی‌دارد. بیرون‌کردن مردم فلسطین و بناکردن اسرائیل بر روی سرزمین اعراب هم دقیقاً مانند ازجاکندن یک درخت باعث شد تا کشورهای عرب پیرامون آن به لرزه دربیایند.

اما شکست سیاسی دیگری نیز که صهیونیست‌ها در سال ۱۹۶۹ متحمل شدند، این بود که فتح و دیگر گروه‌های چریکی، کنترل سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) را به دست گرفتند.

اما برای اکثر مردم شهر نابلس در کرانة باختری، به‌غیر از مقامات اداری اسرائیل، چهرة دیگری نیز شناخته شده بود: رهبر جنبش فتح، یاسر عرفات که هر روز در قهوه‌خانة محلی خاصی به گفت‌وگو با مردم شهر می‌نشست. عرفات نیز همچون بسیاری از فلسطینی‌ها، تابستان آن سال به بحث و گفت‌وگو دربارة علل شکست در جنگ ژوئن مشغول بود.