بریده‌هایی از کتاب ابن مشغله (داستان یک زندگی، جلد اول)

صاحب حجره مردی بود بسیار متموّل و متمکّن. همه چیز داشت و خیلی هم پیر بود. گفتم «همه‌چیز» داشت، و می‌افزایم که بیش از همه چیز، حرص.

عجیب است که آنها خیال می‌کنند همه‌ی ما دزد هستیم. باستان‌شناسان و محقّقان تاریخ‌شان سال‌های سال زحمت کشیدند تا ثابت کردند واژه‌ی «بَربَر» یعنی «وحشی» ؛ یعنی به معنایی که مطلقاً ارتباطی با این واژه نداشت. و خودشان __ آدم‌های عادی‌شان __ آنچنان به ما خیره می‌شوند که انگار با نگاه جیب‌هاشان را خالی می‌کنیم.

کسی که نجابت را دکّان می‌کند، به نجابت و شرافت خودش ایمان و اعتقادی ندارد.

کلّه‌شقّی، زندگی را به طرز خاصّی شیرین و دردناک می‌کند؛ امّا گذشته از مزه‌ی زندگی، به آن مفهوم می‌دهد، رنگ می‌دهد، و شکل قابل قبول و ستایش می‌دهد.

من در ابتدای راه بودم، و به خوب شدن و خوب‌تر شدنِ همه چیز ایمان‌داشتم. اگر، در روزگاری که شبه‌روشنفکران، ناامیدی را دکّان کرده‌اند و وسیله‌ی کسب، امید چیزی جز بلاهت به شمار نمی‌آید، ابن‌مشغله کتباً اقرار می‌کند که «به بلاهت امید آراسته است.»

ای خدا، ای خدا! چقدر خوب است که آدم، بیسواد و غیرمتخصّص باشد، و مدیر یک مؤسّسه‌ی آبرومند هم باشد، و گذشته از حقوق خیلی مکفی، مزایا هم بگیرد. مزایا، چه چیز عجیبی‌ست واقعاً»

با میل و رغبت ادای چیزی را درآوردن، نزدیک‌شدن به آن چیز است.

به گمان من هر آدمی را کلّه‌شقّی‌هایش می‌سازد، یعنی به اعتبار مقدار کلّه‌شقّی‌اش، آدم است.

«قلب، خاک خوبی دارد. در برابر هر دانه که در آن بنشانی، هزار دانه پس می‌دهد. اگر ذرّه‌یی نفرت کاشتی، خروارها نفرت درو خواهی کرد. و اگر دانه‌یی از محبّت نشاندی، خرمن‌ها بر خواهی داشت…»

من در ابتدای راه بودم، و به خوب شدن و خوب‌تر شدنِ همه چیز ایمان‌داشتم.

«موکّل من اصلاً آدمکش نیست… چون، کسی که کشته شده، اصلاً داخل آدم نبوده…»

اگر به راستی همه چیز باید دگرگون شود، یک دگرگونی اخلاقی و معنوی مقدّم بر همه چیز است. ما، دست‌کم، در این مورد خاص، دیگر احتیاجی به غرب نداریم.

ما، قبل از هر چیز، به یک رستاخیز اخلاقی نیازمندیم.

در حالی که صمیمانه به ملّت گرسنه‌ی هند و رنج‌های سیاهان افریقا و بدبختی عظیم ملل عرب فکر می‌کنید __ آهسته آهسته ساندویچ عزیزتان را گاز می‌زنید و گاز می‌زنید

کسی که نجابت را دکّان می‌کند، به نجابت و شرافت خودش ایمان و اعتقادی ندارد. دختری که در اوّلین برخورد، حالی شما می‌کند که «دختر» است، باید در دختربودنش شک کرد.

«فردایی» را پیدا نمی‌کرد تا به امید آن راه دیگری انتخاب کند.

دلت می‌خواهد آمدن و رفتنش را آنطور حس کنی که روی یک تاب، تاب خیلی بلند __ که از آسمان شب آویخته شده __ نشسته‌یی و می‌روی و بر می‌گردی

می‌پرسد: «شغل ایشان چیست؟» جواب می‌دهد: «دکتر است، دکتر.» می‌گوید: «خوب… پس الحمدلله درآمد خیلی خوبی دارد.» چیزی که مطرح نمی‌شود این است که: «پس زندگی‌اش را وقف بیماران و مردم علیل این آب و خاک کرده…» و امثال این حرف‌های مسخره‌ی احمقانه‌ی قدیمی.

وظیفه‌ی انسانی و حرف سقراط حکیم و بوعلی سینای معلّم همه باد هواست. شفای بیمار و دوای درد، شعر است

راستی چرا هیچ مریضی حق ندارد به پزشک بگوید: «نسخه‌ات مرا خوب نکرد. پولم را پس بده!» یا «نسخه‌ات حال مرا فقط کمی بهتر کرد. بنابراین نصف پولم را پس بده!»