بریده‌هایی از کتاب انقلاب چهل ساله

تاج‌الملوک، مادر محمدرضا، ضمن بیان خاطراتش، از هوس‌بازی‌های فرزندش دفاع کرده و ضمن تأیید وجود روابط میان شاه و طلا (یکی از معشوقه‌های محمدرضا) آورده است: «این حق پسرم بود که همسر و معشوقه را توأمان داشته باشد. اگر انسان شاه باشد و نتواند از پادشاهی خود لذت ببرد، پس چه فرقی با یک رعیت ساده دارد؟»

. اسلام‌زدایی از یک طرف، و ترویج فرهنگ غربی از طرف دیگر، از اولویت‌های کاری تمامی دستگاه‌های فرهنگی رژیم گذشته بود. رادیو و تلویزیون، تئاتر و سینما، مطبوعات و کتاب، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، همگی مأموریت داشتند فرهنگ غربی را برای تغییر سبک زندگی ایرانیان از یک زندگی اسلامی و ملی به یک زندگی با سبک غربی ترویج کنند. دربار و خاندان پهلوی خود پیشتاز ترویج فرهنگ مبتذل غربی در ایران بودند. مراکز فساد و فحشا علنی برپا بود و عناصری از خود دربار و خاندان پهلوی در پشت صحنه این مراکز حضور داشتند.

در دوران پهلوی، مرغ از فرانسه، تخم‌مرغ از رژیم صهیونیستی، سیب از لبنان، و پنیر از دانمارک وارد می‌شد.

سیاست دیگر رژیم پهلوی، گذر از اقتصاد کشاورزی بود. در حالی که تا پیش از اصلاحات ارضی، ایران، یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی بود، ۱۵ سال پس از اصلاحات ارضی در ایران، نه‌تنها اهداف از پیش تعیین‌شدهٔ انقلاب شاه و ملت محقق نشد، بلکه بر اساس گزارش‌های آن زمان، روستاهای ایران که قشر تولیدکنندهٔ جامعه بودند نیز ناچار به استفاده از کالای وارداتی شدند. طبق آمار رسمی دولت وقت در سال ۱۳۵۶، رژیم وقت فقط توانایی تأمین مواد غذایی مردم خود برای ۳۳ روز در سال داشت و ناچار بود به واردات بقیهٔ مواد غذایی از خارج اقدام کند

وابسته کردن ایران به کالای خارجی و ترویج فرهنگ غربی در ایران، تا واپسین سال‌های رژیم پهلوی ادامه داشت، و ایران در تولید بسیاری از کالاها ناتوان بود؛ تا جایی که بر اساس اخبار آن زمان، کارخانهٔ «ارج» با هشت هزار کارگر در سال ۱۳۵۶ به علت نداشتن پیچ متوقف شد.

راهبرد رژیم پهلوی در زمینهٔ تأمین اجناس حوزه‌های گوناگون، بر اساس واردات کالا از خارج کشور بود. این راهبرد، در زمان حکومت محمدرضا پهلوی به اوج رسید و زمینه را برای عدم تمایل به تولید محصولات داخلی فراهم کرد. دولت پهلوی، برای ترویج فرهنگ غربی و رواج کالاهای فرنگی در جامعه، برای کالاهای وارداتی تعرفهٔ اندکی در نظر گرفت، و در نتیجهٔ اعمال این تعرفه‌ها، کالاهای خارجی به‌وفور و با قیمت بسیار نازل در بازار یافت می‌شد. وابسته کردن ایران به کالای خارجی و ترویج فرهنگ غربی در ایران، تا واپسین سال‌های رژیم پهلوی ادامه داشت،

محمدعلی همایون کاتوزیان می‌نویسد که سطح زندگی مردم، به علت غارت منابع ملی و توسعهٔ سیاست‌های نظامیگری، از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ به طرز وحشت انگیزی تنزل کرد.

درآمد سرشار نفت و کمتر از ۱۵ درصد از کل واردات، به امر توسعه اختصاص می‌یافت. خانوادهٔ سلطنتی که جمعاً از ۶۳ شاهپور و شاهدخت تشکیل شده بود، بخش عظیمی از ثروت را به خود اختصاص می‌داد. جمع ثروت این خانواده به بیش از بیست میلیارد دلار می‌رسید. شرکت ملی نفت، محرمانه ولی دائم مبلغ کلانی به حساب شخصی شاه واریز می‌کرد؛ به گونه‌ای که سرمایهٔ شخصی شاه به یک میلیارد دلار رسیده بود.

تنها ده درصد از درآمد سرشار نفت و کمتر از ۱۵ درصد از کل واردات، به امر توسعه اختصاص می‌یافت. خانوادهٔ سلطنتی که جمعاً از ۶۳ شاهپور و شاهدخت تشکیل شده بود، بخش عظیمی از ثروت را به خود اختصاص می‌داد.

تنها ده درصد از درآمد سرشار نفت و کمتر از ۱۵ درصد از کل واردات، به امر توسعه اختصاص می‌یافت.

درآمد نفتی، از سه میلیارد دلار در سال ۱۳۳۲ به ۵۳ میلیارد دلار در سال ۱۳۵۶ رسید، و درآمد سرانه، ۱۱۵۱۴ دلار بود. با وجود این، در جامعهٔ ایرانی، در بخش‌های فقیر جامعه، فقر هر روز بیشتر، و شکاف طبقاتی عمیق‌تر می شد

اوضاع اقتصادی ایران قبل از انقلاب در یک نگاه کلی به این شکل بود: نداشتن برنامهٔ مشخص اقتصادی؛ تک‌محصولی شدن اقتصاد و وابستگی به صادرات نفتی؛ رشد سرمایه‌داری در دامان امپریالیسم؛ نابودی کشاورزی؛ افزایش وابستگی در بخش صنعت؛ گسترش صنایع مصرفی؛ فراوانی بیکاری و کم‌کاری؛ سطح نازل درآمد سرانه؛ کم بودن بهره‌وری؛ وضع بد بهداشت همگانی؛ بی‌اعتنایی به علم در مراکز علمی و تحقیقاتی؛ بی‌توجهی به بازسازی زیرساخت‌های اقتصادی و رشد و توسعهٔ کشور؛ ایجاد تأسیسات نظامی وابسته؛ اجرای سیاست ریخت‌وپاش و ولخرجی‌های سرسام‌آور شاهانه در امور مبتذل؛ توزیع ناعادلانهٔ درآمدهای ملی؛ و تشدید فاصلهٔ طبقاتی.

بسیاری از درآمدهای ارزی کشور، در حوزه‌هایی هزینه می‌شد که به رفاه عمومی ارتباطی نداشت.

اقتصاد ایران، در سال‌های پایانی رژیم پهلوی، یک اقتصاد کاملاً وابسته به خارج بود. رژیم شاه، در سال‌های پایانی عمر خود، روزانه حدود شش میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد، و با وارد کردن کالاهای مورد نیاز مردم در بسیاری از زمینه‌ها، علاوه بر نابودی اقتصاد داخلی، زندگی مصرفی و وابسته به خارج را در ایران نهادینه می‌کرد. بیشتر صنایع شکل‌گرفته در ایران در دوران طاغوت، صنایع مونتاژ و وابسته بود. در چنین وضعی، بسیاری از ایرانیان، با از دست دادن کار و درآمدهای سنتی خود، با اوضاع سخت زندگی مواجه بودند، و اقشار کمی از جامعهٔ شهرنشین، زندگی مرفه داشتند

بسیاری از خانواده‌های مذهبی، به علت نوع نگاهی که به موضوع حجاب و عفاف و فرهنگ اسلامی و دینی وجود داشت، نگران بودند که دختران‌شان را به مدرسه بفرستند. همچنین بسیاری از معلمان نیز این مسائل را رعایت نمی‌کردند و حتی برخی از آن‌ها، دانش‌آموزان را به برداشتن حجاب خود مجبور می‌کردند. در حقیقت، فرصت‌های تحصیلی برای دختران فراهم نبود، و بسیاری از دانش‌آموزان دختر ادامهٔ تحصیل نمی‌دادند؛ چون به مدرسهٔ مناسب دسترسی نداشتند.

امکانات آموزشی و پرورشی، برای مردم همهٔ مناطق کشور، به صورت عادلانه مهیا نبود، و کتب درسی هیچ تناسبی با نیازهای جامعه و واقعیت‌های اجتماعی نداشت؛ در حقیقت، ارتباط مناسبی بین کتب درسی و مقاطع تحصیلی وجود نداشت. موضوع خودباوری، اصالت و هویت دینی و اسلامی نیز در کتاب‌های درسی دیده نمی‌شد؛ یعنی برای مثال، در کتاب‌های دینی، تنها شعارهای شکلی وجود داشت و خبری از محتوا نبود. همچنین مردم بسیاری از مناطق، مخصوصاً مناطق کمتربرخوردار، کمترتوسعه‌یافته و روستایی، از امکانات و فضاهای آموزشی برخوردار نبودند و از فرصت‌های تحصیلی محروم بودند؛ این موضوع، مخصوصاً موجب بی‌سوادی یا کم‌سوادی دانش‌آموزان دختر می‌شد

با توجه به جمعیت روستاییان، ایران تا اوایل دههٔ ۱۳۴۰، در تهیهٔ مواد غذایی خودکفا بود و می‌توانست حتی کمبود ارز کشور را از طریق صادرات پنبه، میوه و خشکبار جبران کند. با سیاست‌های غلط و خصوصاً اصلاحات ارضی، کشاورزی ایران نابود شد و یک اقتصاد وابسته شکل گرفت.

با توجه به جمعیت روستاییان، ایران تا اوایل دههٔ ۱۳۴۰، در تهیهٔ مواد غذایی خودکفا بود و می‌توانست حتی کمبود ارز کشور را از طریق صادرات پنبه، میوه و خشکبار جبران کند. با سیاست‌های غلط و خصوصاً اصلاحات ارضی، کشاورزی ایران نابود شد و یک اقتصاد وابسته شکل گرفت.

در سال ۱۳۵۳، بر اساس آمار رسمی، تنها ۳۹ درصد از بچه‌های روستایی که به سن مدرسه رسیده بودند، امکان استفاده از آموزش‌های دولتی را داشتند، و این در حالی بود که این آمار در بچه‌های شهری به ۹۰ درصد می‌رسید.

رضاخان، سرسپردهٔ انگلیس بود.