بریده‌هایی از کتاب روش تحقیق به زبان ساده

هدف اولیه اقدام پژوهی ارائه نوعی ابزار کاربردی برای حل مشکلی است که در زندگی حرفه‌ای و اجتماعی افراد قرار دارد. کاربرد اصلی آن در حل مشکل تجربه شده در محیط کاری است تا نظریه‌پردازی به‌عبارت دیگر شکاف بین پژوهش و اقدام را از بین ببرد. اقدام پژوهی دانش موجود را از طریق آزمون نظریه در نمونه واقعی به چالش می‌کشد. دانش همیشه از طریق عمل و برای اقدام (عمل) به‌دست می‌آید. اقدام پژوهی نوعی پژوهش مبتنی بر حل مسئله است.

مهمترین چالش‌های اجرای پژوهش‌های پیمایشی شامل تصمیم‌گیری در مورد: شناسایی و انتخاب اعضای بالقوه نمونه نحوه برقراری تماس با افراد و گردآوری اطلاعات ارزیابی سؤالات پیمایش تصمیم‌گیری در مورد نحوه توزیع سؤالات و جمع‌آوری پاسخ‌ها قضاوت در مورد پاسخ پیمایش و اصلاح اشتباهات

ضریب همبستگی شاخصی از نیرومندی دو رابطه بین دو متغیر است. اگر رابطه بین متغیرها کامل و مثبت باشد یعنی افزایش یا کاهش در یکی از متغیرها باعث افزایش یا کاهش در متغیر دیگری می‌شود که در این صورت ضریب همبستگی برابر ۱ است. در صورتی که همبستگی بین متغیرها کامل و منفی باشد به این صورت که افزایش یک متغیر باعث کاهش متغیر دیگر و یا کاهش یک متغیر باعث افزایش یک متغیر دیگر شود، در این صورت ضریب همبستگی منفی ۱ خواهد بود. حال اگر هیچ رابطه‌ای بین متغیرها وجود نداشته باشد، ضریب همبستگی صفر خواهد بود. در صورتی که این عدد بین صفر و یک باشد، همبستگی مثبت ولی کامل نیست.

پژوهش پیمایشی یا زمینه یابی عبارت است از مشاهده پدیده‌ها بمنظور معنا دادن به جنبه‌های اطلاعات جمع‌آوری شده. مثلاً اگر قصد داریم بدانیم مردم در مورد یک پدیده چه می‌دانند یا چگونه فکر می‌کنند، بهترین روش آن است که از آنها سؤال کنیم. مشهورترین سازمان‌هایی که در سطح جهانی به پژوهش‌های پیمایشی می‌پردازند، موسسات گالوپ، هریس و الوی هستند. همچنین در ایران نیز موسساتی همانند ایسپا مشغول به تحقیقات افکارسنجی هستند. عموما واحد تحلیل در پژوهش پیمایشی افراد هستند. اما می‌توانند کشورها، مردم، سازمان‌ها و... باشند. در پژوهش پیمایشی تعداد کمی متغیر در یک نمونه بزرگ بررسی می‌شوند.

هدف پژوهش پیمایشی مشخص کردن ماهیت شرایط، فعالیت‌ها و نگرش‌های حاکم است.

در پژوهش‌های توصیفی، پژوهشگر وضعیت موجود را همانطور که هست، توصیف می‌کند. این پژوهش رایج‌ترین و گسترده‌ترین نوع پژوهش‌ها در علوم اجتماعی است.

محیط‌های پژوهشی و فرهنگ حاکم بر هر محیط از تأثیرگذارترین عوامل پیش‌بینی‌کننده بهره‌وری پژوهش هستند. انتخاب محیطی که با هدف اصلی پژوهش، مبانی فلسفی پژوهش و نوع پژوهش متناسب باشد؛ احتمالا منجر به نتایج بهتری نیز می‌شود. زیرا گردآوری اطلاعات در هر محیط نیازمند رعایت شرایط و در نظر گرفتن محدودیت‌ها و امکانات آن محیط است. از طرف دیگر معمولاً نوع پژوهش و فلسفه آن راهنمای پژوهشگر در انتخاب محیط پژوهشی است.

محیط‌های پژوهشی و فرهنگ حاکم بر هر محیط از تأثیرگذارترین عوامل پیش‌بینی‌کننده بهره‌وری پژوهش هستند.

در تحقیقات کمی قبل از ورود به مرحله گردآوری داده متغیرها تعریف می‌شوند. اما در پژوهش‌های کیفی سازه‌ها یا متغیرها دارای تعاریف متعددی هستند که با توجه به موقعیت و شرایط مختلف تعریف متفاوتی دارند. یعنی تعریف هر متغیر از یک موقعیت به موقعیت دیگر متفاوت است.

اساساً در روش کمی، وجود فرضیه قبل از جمع‌آوری اطلاعات یکی از ملاک‌های ارزیابی تحقیقات است. اما در روش کیفی، محققان پژوهش را با فرضیه یا پیش بینی‌های از قبل تعریف‌شده آغاز نمی‌کنند، بلکه فرضیه‌های تحقیق در حین جمع‌آوری اطلاعات صورت‌بندی و تبیین می‌شوند. این تفاوت از آنجا ناشی می‌شود که محققان تحقیقات کیفی اعتقادی بر عام بودن پدیده‌ها در شرایط مختلف ندارد.

در پژوهش‌های کیفی نفوذ شخصی پژوهشگر در انجام پژوهش امری بدیهی است به‌طوری که احساسات، نگرش‌ها، سلایق و دیدگاه شخصی او در درک شناخت و تفسیر پدیده مؤثر می‌باشد.

کتاب‌های مربوط به روش‌شناسی کیفی، غالباً پژوهش کیفی را یک هنر یا نوعی جهت‌گیری فکری می‌دانند و اشاره می‌کنند که بهترین راه فراگرفتن نحوه‌های متعدد اجرای آن همان پرداختن به چندین پژوهش کیفی متفاوت است.

مطالعات کمی معمولاً با هدف تعمیم نتایج به جامعه‌ای بزرگ‌تر انجام می‌شوند. به‌عبارت دیگر می‌توان بدون توجه به میزان گستردگی جمعیت مورد مطالعه، احکامی فراتر از آن جمعیت را براساس استدلال مبتنی بر شواهد بیشتر صادر کرد. مانند اثبات شباهت‌هایی با ویژگی‌های جمعیت‌های دیگر.

پژوهش‌های کمی، انعطاف پذیری کم و در عین حال قابلیت تعمیم‌پذیری زیادی دارند. علاوه بر این فرضیه‌های پژوهش از قبل تدوین می‌شوند. پژوهش کمی به‌صورت آزمایش‌های تصادفی‌سازی شده، شبه‌آزمایش، آزمون‌های «عینی” قلم و کاغذی، تحلیل‌های آماری چند متغیری و پیمایش‌های نمونه‌ای صورت می‌گیرد.

خواستگاه پژوهش کمی علوم طبیعی و مبتنی بر فلسفه اثبات‌گرایی (خردگرایی) است.

در پژوهش کمّی، دانش از طریق مشاهده نمونه‌ها و گردآوری داده‌های کمی و سپس ارائه این داده‌ها به صورت تحلیل آماری عددی به‌دست می‌آید.

در رویکرد تطبیقی هدف کشف موارد تشابه و اختلاف بین دو پدیده، فرد، کشور، سازمان و... است و براساس آن مسئله‌ای خاص حل می‌شود.

پی بردن به قاعده و نظم میان پدیده‌ها در علوم زیستی و فیزیکی نسبت به علوم اجتماعی و انسانی راحت‌تر است. زیرا در علوم اجتماعی و انسانی موضوع اصلی انسان است که صاحب اختیار است. در رابطه با انسان عوامل و متغیرهای بسیار وجود دارد که رسیدن به یک قاعده مطلق را سخت کرده است.

استدلال استقرایی مبتنی بر یادگیری از تجربه است. الگوها، شباهت‌ها و قاعده‌های موجود در تجربه (مقدمات) برای دستیابی به نتیجه‌گیری (یا تولید نظریه) مشاهده می‌شود.

حرکت از جزء به کل صورت می‌گیرد. این شیوه استدلال در پژهش‌های کیفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پژوهش‌های استقرایی «شامل جستجوی الگو از مشاهده و توسعه توضیحات- نظریه‌ها - برای آن الگوها از طریق مجموعه‌ای از فرضیه‌هاست». در ابتدای تحقیق هیچ نظریه و فرضیه‌ای در مطالعات استقرایی اعمال نمی‌شود و محقق از نظر تغییر جهت مطالعه پس از شروع فرآیند تحقیق آزاد است.