بریده‌هایی از کتاب شوروی ضد شوروی

غالب بخش‌ها و داستان‌های کتاب دربارهٔ دورهٔ حکمرانی برژنف در شوروی است.

نیش قلم واینوویچ در شوروی ضد شوروی، همان‌طور که می‌توان انتظار داشت، علیه کلیت نظام شوروی است. بوروکرات‌های بی‌سواد حزبی، امنیه‌چی‌های خشن و نادان، نویسندگان مرعوب و مزدور و مردم عادی از جمله شخصیت‌های اصلی در کتاب واینوویچ هستند. او با قلم روان و سبک ساده و دلنشین خود، نقطه‌ضعف‌های رژیمی را رو می‌کند که داعیهٔ نجات بشر و خلق جامعهٔ بی‌طبقه را دارد. عنوان کتاب اشاره به این واقعیت است که نظام شوروی عملاً به آرمان‌های خودش __ که نویسنده از آن به عنوان «شوروی بودن» یا «سوویت بودن» نام می‌برد __ خیانت کرد. واینوویچ در این‌جا همهٔ وجوه جامعهٔ شوروی را برای ما آشکار می‌کند؛ از کمبود مواد غذایی تا انقیاد ادبیات و هنر، از نجاری تا سیاست.

ولادیمیر واینوویچ داستان‌نویس و طنزپردازی است که بخش عمده‌ای از زندگی خود را صرف مبارزه با رژیم شوروی کرد و هزینه‌های زیادی را نیز به دلیل رک‌گویی و نگاه انتقادی‌اش پرداخت. رژیم شوروی سرانجام در ۱۹۸۰ واینوویچ را از کشور اخراج کرد.

شوروی ضد شوروی نویسنده: ولادیمیر واینوویچ مترجم: بیژن اشتری نشر ثالث

فیلسوف، اندیشمند، مخترع و عالم دینی روس که در دورهٔ استالین دستگیر، و به اردوگاه کار اجباری منتقل شد و در همان‌جا

همهٔ ما (اکثریت ما) در معرض فرایند نامرئی خاصی قرار داشتیم. آن‌ها ایدئولوژی‌شان را از همان روزی که به دنیا آمدیم، در کله‌هایمان فرو کردند. برخی از ما صادقانه و خالصانه به این ایدئولوژی باور داشتیم. برخی دیگر از ما با آمیزه‌ای از اعتقاد و تردید به ایدئولوژی نزدیک شدیم؛ درست عین کسانی که به مذهب تقرب می‌یابند

خدمات بهداشتی در شوروی مجانی است و دقیقاً به همین دلیل، حکومت مدام این را به رخ مردم می‌کشد. اما اگر کسی دورهٔ کار کردنش تمام شده باشد، بازنشسته شده باشد و دیگر هیچ استفاده‌ای برای حکومت نداشته باشد، عملاً از دریافت خدمات پزشکی مناسب محروم است. حکومت توجه چندانی به بازنشسته‌ها ندارد و اگر آن‌ها مریض بشوند، باید قید معالجه شدن را بزنند.

رژیم‌های استبدادی همیشه از بیان واژه‌ها و عبارت‌های صریح و عریان طفره می‌روند و تزویر کلامی آن‌ها همواره توأم با قساوتی باورنکردنی است. این خصوصیت بارز و منحصربه‌فرد چنین رژیم‌هایی است. نازی‌های آلمان نابودی میلیون‌ها یهودی را «راه‌حل نهایی مسئلهٔ یهودی» می‌نامیدند. در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، سرکوب عام و فراگیر توده‌ها را «اشتراکی‌سازی» یا «نبرد علیه اپوزیسیون» و بعدها «اشتباهِ کیش پرستش شخصیت» می‌نامیدند. اسم تجاوز نظامی به کشورهای دیگر را هم «کمک برادرانه» گذاشته بودند

مردم دارند فرار می‌کنند و به سرعت هم فرار می‌کنند؛ به قول یک شاعر، تیزپا همچون آهوان دشت.

در مورد ما شوروی‌ها، هر چیزی مبنای علمی دارد. به محض این‌که فلان محصول غذایی در فروشگاه‌ها نایاب می‌شود، سروکلهٔ انواع دکترهایی که دقیقاً متخصص همان مادهٔ غذایی‌اند، پیدا می‌شود. آن‌ها مقاله‌های علمی مفصلی در اثبات مُضر بودن غذایی که شما نمی‌توانید آن را به دست آورید، می‌نویسند و در انواع برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی دربارهٔ مضرات این محصول غذایی سخن می‌گویند.

مسئولین حکومتی می‌گویند شما نباید زیاد نان بخورید وگرنه چاق می‌شوید. اما آن‌ها می‌گویند شما گوشت هم نباید زیاد بخورید، چون این هم باعث چاقی‌تان می‌شود. اما گرگ‌ها را در نظر بگیرید: آن‌ها گوشت می‌خورند و شما هیچ گرگ چاقی نمی‌بینید

اگر در شوروی هیچ چیزی برای خریدن وجود ندارد، پس روس‌ها چه نیازی به پول دارند؟

ما آدم‌هایی که تحت نظارت استبدادی بزرگ شده‌ایم، بعضی وقت‌ها حرف‌ها و اشارات غربی‌ها در بارهٔ کشورمان را مسخره و بی‌ربط تلقی می‌کنیم. حرف‌های آن‌ها بعضاً باعث عصبانیتمان می‌شود.

تجمعات و تظاهراتی که واقعاً آزاد باشد، در شوروی جرم تلقی می‌شود و شرکت‌کنندگان در آن مجازات می‌شوند، در حالی که حکومت مردم را به زور به تجمعات و تظاهرات‌هایی می‌برد که توسط خودش سازماندهی شده و هدف از برگزاری آن‌ها تحکیم پایه‌های حکومت است. اگر شهروندی بکوشد در این نوع تجمعات و تظاهرات‌های فرمایشی شرکت نکند، این عمل وی به عنوان نشانه‌ای از عدم وفاداری به حکومت تلقی خواهد شد.

روزنامه‌های شوروی، و نیز رادیو و تلویزیون، هر روز هفته مشغول فحاشی به آمریکا و ارائهٔ سیاه‌ترین تصویرها از آن هستند. فقط کافی است چند روزی خودتان را در معرض این بمباران تبلیغی قرار بدهید تا باورتان شود که در ایالات متحدهٔ آمریکا بیکاری، تبعیض نژادی، جنایت، تورم، و فقر بیداد می‌کند. اما عملاً هیچ‌کس این حرف‌های تبلیغاتی را باور نمی‌کند.

یک عمر دروغگویی بی‌وقفه و پایمال کردن مستمرِ اخلاقیات تأثیر عجیب و مبهوت‌کننده‌ای به جا گذاشته است: مردم شوروی عمیقاً علاقه‌مند به هر آن چیزی‌اند که پروپاگاندا آن را باطل و نجس اعلام کرده است؛ و مردم شوروی به همان اندازه، عمیقاً از هر چیزی که مورد ستایش پروپاگانداست، نفرت دارند.

به محض این‌که فلان محصول غذایی در فروشگاه‌ها نایاب می‌شود، سروکلهٔ انواع دکترهایی که دقیقاً متخصص همان مادهٔ غذایی‌اند، پیدا می‌شود. آن‌ها مقاله‌های علمی مفصلی در اثبات مُضر بودن غذایی که شما نمی‌توانید آن را به دست آورید، می‌نویسند و در انواع برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی دربارهٔ مضرات این محصول غذایی سخن می‌گویند.

۱۳۰ سال پیش که تزار نیکالای اول در بستر مرگ بود، به پسرش گفت: «من در حالی سلطنت را به دست تو می‌سپارم که اوضاع خوبی ندارد.» پسرش، آلکساندر دوم، تلاش زیادی برای بهبود اوضاع سلطنت و مملکت کرد. او نظام برده‌داری دهقانی را لغو کرد، پاره‌ای اصلاحات دموکراتیک در نظام قضایی انجام داد و اصلاحات ارضی را در دستور کار قرار داد، اما بر روی همین خاک، یک جنبش انقلابی ویرانگر رشد کرد. تزار آلکساندر به دست تروریست‌ها کشته شد و در حین حکمرانی نوه‌اش، فاجعهٔ دیگری رخ داد: انقلاب سوسیالیستی عظیم اکتبر.

امیدهایی که در زمان خروشچف به وجود آمده و تا حدی طی سال‌های آغازین حکمرانی برژنف دوام آورده بود، جای خود را به سرخوردگی، افسردگی، بی‌تفاوتی و بی‌اخلاقی داد

امیدهایی که در زمان خروشچف به وجود آمده و تا حدی طی سال‌های آغازین حکمرانی برژنف دوام آورده بود، جای خود را به سرخوردگی، افسردگی، بی‌تفاوتی و بی‌اخلاقی داد