بریده‌هایی از کتاب ارتداد

«آینده را در آینده خواهیم ساخت. آینده با قدم‌های ما روشن خواهد شد، هرچند از هم‌اکنون در تاریکی مطلق باشد. تنها شرطش این است برای قدم‌هایی که برمی‌داریم، دلیلی پاک و قابل دفاع داشته باشیم.»

... و این اوست که لحظه‌ها را آن‌گونه که اراده می‌کند، کنار هم می‌گذارد و تاریخ را شکل می‌دهد. لحظه‌ها ظرف تحقق ارادهٔ الهی‌اند. او تکلم می‌کند و آنچه باید بشود، می‌شود؛ در هر نقطه از زمین، در هر نقطه از زمان، در هر نقطه از آفرینش.

خداوند فراموشی را خلق کرد تا رنج‌ها خاطره نشوند بلکه در ظلمت عدم فروروند و جای خود را به آرامش بدهند. اما نباید خاطرات را مخدوش کرد. با مخدوش شدن گذشته، آینده‌ای وجود نخواهد داشت. آینده درختی است که در باغ گذشته می‌روید و ثمر می‌دهد.

زمان، هول‌انگیز و بی‌ملاحظه، به جلو می‌خزد و این ناتوانیِ بزرگی است که نمی‌توانیم به عقب بازگردیم تا جلوی حادثه‌ای را بگیریم یا آن را به شکل دیگری رقم بزنیم. زمان مانند دو دست قدرتمند ما را به جلو هل می‌دهد و گاهی ما را میان حادثه‌ای ناشناخته پرتاب می‌کند. ما در برابر زمان، شیئی ناچیز هستیم که هراسان منتظر آینده‌ای نامعلوم نشسته‌ایم. خدای خالق زمان، آن را بستر ابتلاء ما قرار داده، گاه بلایی ویران‌کننده. از حقارتم در برابر قدرتِ این خالق قَدَرقدرت، در خود مچاله می‌شوم.

- شک هم مخلوق خداست، یونس؟! - بی‌شک! - چرا خدا شک را خلق کرده؟ - چون یقین را هم خلق کرده و یقین بدون شک بی‌معناست. - حالا که مجسمهٔ یقین از میان ما رفته، من حق دارم شک کنم؟ - گمان می‌کنم شک مثل جانور مرموزی کُنج و کنار قلب پنهان می‌شود تا به وقت خواب‌آلودگی ایمان سربرآورد. به گمان من شکِ بعد از یقین صدچندان مخوف‌تر از شکِ پیش از یقین است. شک پیش از یقین به جلو می‌راند و شک پس از یقین زمین‌گیر می‌کند.

انسان شهر را می‌سازد ولی سپس این شهر است که مثل موجودی زنده به انسان هجوم می‌آورد و انسان را به شکل دلخواهش درمی‌آورد. و مگر آن‌ها که در برابر نیروی عظیم شهر و ماشین می‌ایستند تا کی و تا کجا توان مقاومت دارند؟

نوشتن یک واقعهٔ رخ‌نداده، گاهی مقدمهٔ وجود خارجیِ آن واقعه است.

سکوت به معنای آرامش نیست. سکوت گاهی خیز برداشتن برای پریدن و نفس گرفتن برای فریاد کشیدن است.

سکوت به معنای آرامش نیست. سکوت گاهی خیز برداشتن برای پریدن و نفس گرفتن برای فریاد کشیدن است.

سکوت به معنای آرامش نیست. سکوت گاهی خیز برداشتن برای پریدن و نفس گرفتن برای فریاد کشیدن است. این وضع نمی‌تواند پایدار باشد.

- یونس، عشق مهم‌تر است یا معشوق؟ - عشق مهم‌تر است، دریا! فراق معشوقْ طاقت‌سوز و جانکاه است ولی فقدان عشقْ مرگ است. عاشق بدون معشوق می‌سوزد و عاشق‌تر می‌شود، اما بدون عشقْ حیاتی نیست که دربارهٔ چیستی آن حکمی بکنیم.

حتی اگر کسی خود را در لحظهٔ طلوع خورشید به خواب بزند، مانع رفتن تاریکی نخواهد شد.

«تدریج» چه خلقت دهشت‌آور و پیچیده‌ای است! خداوند می‌توانست تدریج را نیافریند ولی آفرید. تدریج جلوهٔ مکر خداست و خداوند بهترین و سریع‌ترین مکّار است. سریع‌ترین است یعنی مکر هر مکّار دیگری در نقشهٔ مکر الهی جا می‌گیرد و به ضدّ خودش تبدیل می‌شود.

سکوت به معنای آرامش نیست. سکوت گاهی خیز برداشتن برای پریدن و نفس گرفتن برای فریاد کشیدن است.

«پس فرعون قوم خویش را خوار و فرومایه بار آورد و آن‌ها هم در اطاعت او سر فرود آوردند.» مصحف، سورهٔ چهل‌وسوم، آیهٔ پنجاه‌وچهار

همه همدیگر را قربانی می‌بینند. همه به دست همدیگر قربانی شده‌اند و این معنای دقیق فساد است؛ فسادی که مجازاتش کشتن آدم‌ها به دست یکدیگر است؛ کشتن نفوس، کشتن شادابی، کشتن طهارت، کشتن اعتماد.

تازه‌کارها غالباً سرکشیِ هوس را با تولد عشق اشتباه می‌گیرند.

فردای بدون خمینی، فردا نیست؛ جزئی از تاریخی است که نباید به وجود بیاید.

دردهای کهنه را در درونم می‌جورم. جرئت سرزنش روزگار در من نیست. خداوندگارِ نهضت پیش‌تر نهیب زده بود که روزگار خود خداست، همه‌چیز خود خداست، ابتلا خود خداست، شهد شیرین عشق خود خداست، زخم خود خداست...

به خاطر دارم که سید یک بار گفته بود ماجرای نوح نبی حجت را بر ما تمام می‌کند. هزار سال دعوت بی‌نتیجه فقط برای خالص کردن مؤمنانی که لبیک گفته بودند. بلای نوح چنان به درازا کشید که جز تعدادی مؤمن پاک و پاکباخته نماندند. گویی خدا عمداً تلهٔ ابتلا و صحنهٔ امتحان را کش می‌دهد و راه را چنان می‌پیچاند که گروهی سرگیجه بگیرند و در راه بنشینند...