بریده‌هایی از کتاب تکنوکراسی

«هر جا ما موفق شدیم و خوب عمل کردیم، نتیجه آن بوده است که بر اساس الگوهای اسلامی عمل کردیم.»

چیزی که این طیف در آن مقطع و در گام اول به آن احتیاج داشت همین حس پشیمانی از انقلاب و نگاه مبتنی بر آرمان‌گریزی بود. نگاه مبتنی بر اینکه قرار نیست همهٔ زندگی، مبارزه، جهاد، اعتقاد، ظلم‌ستیزی و عدالت‌گرایی و ایثار و... باشد. آن‌ها باید این حس را به طُرُق مختلف به جامعه منتقل می‌کردند. از طریق آثاری که بیان کردم، فیلم‌های سینمایی، ترویج رمان‌ها و آثار ادبی و... .

آنها تعمداً در مسیر نفی آرمان‌گرایی حرکت کردند و بحثی که از دهه ۱۹۵۰ م تحت عنوان ایدئولوژی‌زدایی در اندیشه سیاسی و ادبیات مطرح کردند بخشی از پروژه فراگیر آرمان‌زدایی از انسان مدرن بود؛ یکی از کارکردهای آن این بود که آرمان‌گرایی را در جوانان غربی و جوانان جهان سوم از بین ببرد. بنابراین، نگاه زندگی در عیش از دهه ۱۹۷۰ بیش از پیش حاکم شد و سیستم آموزشی‌ما از ابتدا این آفت را داشت و وقتی در غرب نیز پدید آمد ما بدتر از گذشته به آن دچار شدیم.

بازرگان در سال ۱۳۶۰ یا ۱۳۵۹ در مجلس به روحانیونی که حرف‌های غرب‌سیتزانه می‌زدند می‌گفت این میکروفنی که پشت آن حرف می‌زنید غربی است، این عینکی که زده‌اید غربی است. اینها مغالطه است. مگر کسی با این اشکال مخالفت کرده است. از طرفی من نمی‌گویم که عالَم اسلامی که محقق شود تمامی این اشکال همین‌طور می‌ماند. من معتقدم علم دینی ممکن است خیلی از این چیزها را عوض کند. همچنان که عالَم مدرن که آمد، خیلی از چیزهای عالم قرون وسطایی را عوض کرد. مگر سیمای زندگی، شهرها و سلوک آدم‌ها در عصر مدرن عین زندگی غرب قرون وسطاست؟ عین زندگی غرب یونان باستان است؟ عالَم دینی هم بیاید ممکن است خیلی از چیزها را عوض می‌کند. اما ما الآن در دوران گذار هستیم.

درباره مفاسد اقتصادی که حالا همه آن را فراموش کرده‌اند و داد تورم سر داده‌اند چه نظری دارند؟ من نمی‌خواهم از آقای احمدی‌نژاد دفاع کنم، اما در دولت سازندگی، در وضعیت عادی و سیاست تنش‌زدایی دولت تورم ۴۹ درصد بود، اما در دولت احمدی‌نژاد در تحریم بی‌سابقه نفتی و حذف یارانه‌ها، وضع تورم ما این است. آقایان انکار می‌کنند، اما خودشان می‌دانند چه کرده‌اند. چرا در سال ۱۳۷۲ پروژه تعدیل آن‌ها متوقف شد؟ در شورای عالی امنیت ملی چه گذشت؟ چه کسی دخالت کرد؟ آقایان پنهان می‌کنند و مردم ما هم شاید فراموش می‌کنند.

نمی‌گویم گفتمان‌سازی، چون گفتمان نیست و ایدئولوژی است؛ ساختن یک ایدئولوژی نئولیبرال.

هر دو دسته تکنوکرات بوروکرات هستند، اما پرورش‌یافتگان علوم انسانی مدرن به نحو صریح‌تری حاملان ارزش‌ها، اندیشه و جهان‌بینی غرب مدرن‌اند

اینکه ما گمان کنیم مجموعه‌ای کارشناس بوروکرات و تکنوکرات هستند و رئیس‌شان آدم بدی بوده است. وقتی رئیس را عوض کردیم و مثلاً آدم خوبی گذاشتیم دیگر آن ساختار در جهت درستی حرکت می‌کند، اشتباه است. به هیچ وجه این‌طور نیست، توجه به ساختارها و آثارشان نداشتند، نمی‌دانستند که این ساختارها ذاتاً جهت‌گیری دارند.

علوم انسانی خنثی نیستند. نمی‌شود گفت مثلاً تا حالا جامعه‌شناسی در راستای غرب‌زدگی شبه مدرن بوده و حالا در راستای اندیشه اسلامی قرار گیرد. این جامعه‌شناسی و اندیشه‌های سیاسی ساخته شده‌اند برای سیستم دیگری. اینها ساز و کار برای اداره جامعه مدرن و شبه مدرن هستند.

در واقع خیلی از اساتید دانشگاهی و پزشکان و وکلا و مهندسین و اقتصاددان‌ها و... که در زمره تکنوکرات‌ها هستند؛ به لحاظ کارکردی که در جامعه دارند قابل نقد نیستند، اما آنچه که قابل نقد است نگاه آنهاست. نگاهی که خطرناک و قابل نقد است چیزی است که جامعه را به سمت مدرنیزاسیون سوق می‌دهد.