بریده‌هایی از کتاب ده حکایت معماری: المختار من نوادر اخبار‌العمار

ستایش مر خدایی را سزد که گنبد مطبّق آسمان را بی هیچ ستون دیدنی برافراشت؛ گنبد مینایی که هیچ رخنه در آن نیست و دیدۀ جویا در آن فتوری نتواند یافت. حمد آن معماری را سزد که عمارت بی‌بدیل عالم را بی یار و یاوری و بی نقش و برگ و برزه‌ای برآورد؛ همو که آدم صفی را، علیه‌السلام، از خاک این زمین بیافرید و او را و فرزندان او را بفرمود که در این زمین آبادانی کنید، که شما را از این بیافریدم و بدین بازگردانم و از این برانگیزم.

«شهر ویران همچون مرگ است مردم را و جانور را»

کمتر صنعتی است در دنیا که بر قدر صنعت معماران به عبادت خدای، تعالی، قرین بوَد. آن که در کار عمارت است نیکوتر می‌داند که عمارت کردن چیست و عمارت دل چون باید کرد.

ای درویش، این زمین و این جهان جلوه‌ای است از جلوات ایزد، تعالی؛ پس این زمین را از فراست و دَها بهره‌ای است. زمین به‌زیرکی تو را به کار عمارت همی‌دارد تا او را آبادان کنی؛ تو را به خدمت گیرد تا خویشتن آبادان کند. هوش دار که در این میانه، تو نیز او را به خدمت گیری تا دل خویش آبادان کنی.

عزیز، باران رحمت خدای، تعالی، واسع است و بر همه‌کس بارد. رحمت از اوست و سوی او بازهمی‌رود و راه او همی‌جوید. آنان که از دین پوستی جسته‌اند و از رحمت وی غافل، از طاعت حق گریخته‌اند و در دامن شیطان آویخته. هیچ ندانند که رضای ایزد در رحمت بر بندگان اوست.

ستایش مر خدایی را سزد که گنبد مطبّق آسمان را بی هیچ ستون دیدنی برافراشت؛ گنبد مینایی که هیچ رخنه در آن نیست و دیدۀ جویا در آن فتوری نتواند یافت. حمد آن معماری را سزد که عمارت بی‌بدیل عالم را بی یار و یاوری و بی نقش و برگ و برزه‌ای برآورد؛ همو که آدم صفی را، علیه‌السلام، از خاک این زمین بیافرید و او را و فرزندان او را بفرمود که در این زمین آبادانی کنید، که شما را از این بیافریدم و بدین بازگردانم و از این برانگیزم.

زیرکان تلبیس ابلیس بازشناسند؛ نه عمارت دل از بهر عمارت گل وانهند و نه از عمارت گل به خیال عمارت دل دست واکشند؛ بل این دو را گرد آرند و این‌چنین رضای ایزد تعالی جویند؛ هم در آبادانی دل خویش و هم در آبادان کردن دنیا و زندگانی بندگان او.

ای عزیز، دنیا تو را از عمارت دل بازمی‌دارد و به عمارت گل فرامی‌خواند. تو هوشیارتر باش و در همان حال که عمارت گل کنی ــ از بهر راحتِ بندگان خدای، تعالی ــ دل با یاد او دار و همچنان عمارت دل کن، از بهر راحت خویش.