بریده‌هایی از کتاب قوی سیاه

کرونا برای ما شاید قوی سیاه باشد، اما از نظر نفس حیات، تصور می‌کنم واکنشی است به قوی سیاه انسان. ما از سر جهل و تکبر خودمان را آقای جهان می‌دانیم اما نظام هستی شاید جانوران و درختانی را که ما نابود می‌کنیم، یا دریاچه‌ها و رودخانه‌هایی را که می‌خشکانیم برای ادامهٔ حیاتش مفیدتر می‌بیند تا وجود ما را، این است که دست‌به‌کار می‌شود تا ما را سر جایمان بنشاند. و اگر ما از این پدیده درس نگیریم و تغییر رفتار ندهیم، چه‌بسا رنگ این قو به خاکستری، و حتی سفید بگراید. به‌عبارت‌دیگر ممکن است پیاپی در معرض رخدادهای مشابه قرار بگیریم، و شاید هم در معرض قویی به‌مراتب سیاه‌تر از کرونا.

برای طبیعتی که بیش از چهارمیلیارد سال فرایند حیات را بر قاعدهٔ تکامل به پیش رانده است، انسان قوی سیاه به شمار می‌آید زیرا ناگهان در یک درصدِ پایانی این فرایند سروکله‌اش پیدا شده، زیان‌های مرگ‌آور بی‌حسابی را به طبیعت تحمیل کرده، و تصور هم می‌کند سرور کائنات است و خلاصهٔ موجودات، و اصولاً جهان برای تشریف‌فرمایی او خلق شده است.

گفت‌وگوهای تصادفیِ هدفمندِ مهمانی‌هاست که معمولاً به دستاوردهای بزرگ می‌انجامند، نه گفت‌وگوی تلفنی و مکاتبات خشک. پس به مهمانی بروید!

یاد بگیرید چگونه باورها را نه برحسب میزان باورپذیری آنها بلکه برحسب آسیب‌هایی که ممکن است به بار بیاورند دسته‌بندی کنید.

. ناگهان سرزمین تهی شد. برگرداندن جریان فرار مغزها بسیار دشوار است، و بخشی از فرزانگی کهن شاید برای‌همیشه از میان رفته باشد.

بیاموزید خیلی کم «چون‌که» را به کار ببرید؛ بکوشید آن را تنها به وضعیت‌هایی محدود کنید که «چون‌کهٔ شما به آزمایش متکی باشد، نه به تاریخی که روبه‌پس خوانده شده است.

بودن من در اینجا حاصل یک رویداد کم‌احتمال است و من انگار این را از یاد برده‌ام.

شادی ما به شمار دفعاتی که حس مثبت پیدا می‌کنیم بستگی بسیار بیشتری دارد تا به ژرفای آنها. این چیزی است که روان‌شناسان آن را «تأثیر مثبت» می‌خوانند.

سرکشی با پوشاک نامتعارف در برابر مسئولان (کاری که دانشمندان جامعه‌شناسی و اقتصاددان‌ها «ابراز وجود» می‌خوانند) یک چیز است، و اثبات اینکه انسان آماده است باورش را به اجرا بگذارد چیز دیگر.

رویداد کمیابْ هم‌سنگ عدم قطعیت است

عنصری از ژن‌های خطرپذیری، که ما را شیر می‌کند بدون آگاهی از تغییرپذیری پیامدهای ممکن، ریسک‌های کور را بپذیریم. ما گرایش ورود به ریسک‌های محاسبه‌نشده را به ارث برده‌ایم.

هایمن مینسکی اقتصاددان می‌گوید چرخه‌های ریسک‌پذیری در اقتصاد از الگوی زیر پیروی می‌کنند: پایداری و نبود بحران، انگیزه‌ای می‌شود برای ریسک‌پذیری، خشنودی از خود، و کاهش آگاهی از امکان پیش آمدن مشکل. آنگاه بحرانی پدید می‌آید که پیامد آن پریشانی مردم و هراس ایشان از خرج کردن اندوخته‌شان است.

رویدادهای کمیاب دو گونه‌اند: الف) قوهای سیاه روایت‌شده –آنها که بر زبان‌ها جاری‌اند و احتمال دارد شما از تلویزیون دربارهٔ آنها بشنوید؛ ب) آنها که هیچ‌کس درباره‌شان سخنی نمی‌گوید، چون‌که در الگویی نمی‌گنجند –قوهای سیاهی که شما از سخن گفتن دربارهٔ آنها در پیش جمع شرم دارید چون موجه نمی‌نمایند. من بی‌گمان می‌توانم بگویم سرشت بشر کاملاً سازگار است با اینکه احتمال قوی سیاه نوع الف را دست‌بالا، ولی نوع ب را به‌شدت دست‌کم بگیرد.

اگر شما حرفه‌ای دارید که زیر بار بخت است، از یادآوری پی‌درپی کارهای گذشته‌تان برحسب پیامدهای بعدی آنها، و پشیمانی از آنچه کرده‌اید، ممکن است دچار فرسودگی روانی بشوید. در چنین وضعی نوشتن یادداشت‌های روزانه کمترین کاری است که می‌توانید انجام دهید.

دوستان من، اندرو مارشال و اندرو مایس، در وزارت دفاع با همین دشواری روبه‌رویند. در ارتش، گرایش به این است که منابع را به پیش‌بینی مسائل آتی اختصاص دهند ولی این دو اندیشمند برعکس پیشنهاد می‌کنند سرمایه را در راه آمادگی هزینه کنید نه برای پیش‌بینی. یادتان باشد دیده‌بانی بی‌نهایت غیرممکن است.

عصر دیروز کوشیدم نگاه تازه‌ای به دوروبرم بیندازم تا چیزهای خطی را که می‌بینم فهرست کنم. دیدم مانند کسی شده‌ام که در جنگل‌های استوایی مربع یا مثلث می‌جوید

به یک نفر بی‌دین به نام دیاگوراس که به خدایان باور نداشت الواحی نشان دادند که تصویر نیایشگرانی بر آن نقش بسته بود که با نیایش از حادثهٔ کشتی جان سالم به دربرده بودند. ادعای قضیه این بود که نیایش شما را از غرق شدن دور می‌دارد. آن شخص بی‌دین پرسید: «تمثال کسانی که نیایش کردند و غرق شدند کو؟»

روزی ببینم علم و تصمیم‌گیران، بار دیگر به آنچه مردم باستان همواره می‌دانسته‌اند، برسند و آن این است که بالاترین دستاورد ما احترام است.

وقتی بانکداران «محتاط» سود می‌کنند، خودشان پاداش می‌گیرند؛ وقتی زیان می‌بینند، ما خرجش را می‌دهیم.

ما به‌طورخودبه‌خود نمی‌فهمیم که «حواسمان نیست که یاد نمی‌گیریم».