بریده‌هایی از کتاب گروه محکومین

که هر کوششی به‌طور مسخره‌آمیزی محدود است.

«آیا جز فریبندگی چیز دیگری را می‌شناسی؟

وادی اندیشه را پیمود و دست تهی برگشت:

«نه‌تنها به‌علت وضع اجتماعی؛ بلکه به فراخور سرشت خودم است که من آدم تودار، کم‌حرف، کم‌معاشرت و ناکام بار آمده‌ام. نمی‌توانم این را از بدبختی خودم بدانم؛ زیرا پرتوی از مقصد خودم است.»

آدمیزاد، یکه و تنها و بی‌پشت و پناه است و در سرزمین ناسازگار گمنامی زیست می‌کند که زادوبوم او نیست. با هیچکس نمی‌تواند پیوند و دلبستگی داشته باشد؛ خودش هم می‌داند؛ چون از نگاه و وجناتش پیداست. می‌خواهد چیزی را لاپوشانی بکند، خودش را به‌زور جا بزند، گیرم مچش باز می‌شود و می‌داند که زیادی است؛ حتی در اندیشه و کردار و رفتارش هم آزاد نیست، از دیگران رودرواسی دارد، می‌خواهد خودش را تبرئه بکند؛ دلیل می‌تراشد؛ از دلیلی به دلیل دیگر می‌گریزد؛ اما اسیر دلیل خودش است؛ چون از محیطی که به‌دور او کشیده شده، نمی‌تواند پایش را بیرون بگذارد.

نزدیکی این دو نویسنده چنان است که هر خواننده‌ای با خواندن یک اثر از کافکا و اثری از هدایت بی‌هیچ شبهه‌ای آن را درمی‌یابد. هدایت به‌خاطر همین ویژگی مشترک، دست به ترجمه آثار کافکا نیز زده است. مسخ شاید ماندگارترین اثر کافکا با ترجمه هدایت چنان است که بسیاری از ایرانیان آن را بیشتر با نام هدایت می‌شناسند تا کافکا. قهرمان این داستان گویی شخصیت نویسنده و مترجم آن است. همانگونه که کافکا در آثارش روابط منطقی را برهم می‌زند و قوانین اجتماعی را دگرگون می‌کند، هدایت نیز در آثارش روابط اجتماعی و قوانین بشری را به تمسخر و ریشخند می‌گیرد.

ترس از آدمها جانشین ترس از خدا شده است

انسان موجودی ماشینی است که یک سری رفتارهای بی‌اراده و بیهوده را در طول زندگی‌اش طی می‌کند تا به آخرین مرحله آن که همان مرگ است برسد. انسان در این اودیسه یکه و تنهاست و در جایی زندگی می‌کند که به او تعلق ندارد و درحقیقت در این دنیا موجودی اضافی و سربار است؛ درنتیجه تمام چیزهایی که در زندگی با آن برخورد می‌کند؛ همگی پوچ و بیهوده است.