بریده‌هایی از کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب

جون رابینسون در کتاب «آزادی و ضرورت» می‌گوید: اگر جست‌وجوی سود ملاک رفتار درست باشد، راهی برای فرق گذاشتن میان فعالیت تولیدی و راهزنی وجود ندارد.

امروز را هرگز نمی‌توان همان علم طب قدیم دانست. طب قدیم دقیقاً بر مبانی حکیمانه‌ای، منشأگرفته از دین اسلام استوار بوده و بدین ترتیب، امکان تعلیم و تدریس آن در حوزه‌های علمیه وجود داشته است، حال آن‌که بین پزشکی امروز و مبانی اعتقادی و فلسفی ما پیوندی این‌چنین وجود ندارد. این حرف را به عنوان سرزنش تلقی نکنید؛ مقصود حقیر بیان این نکته است که چرا دیگر امکان تدریس این علوم در حوزه‌های علمیه وجود ندارد.

این نظام آموزشی معلول گرایش عام بشریت به سوی توسعۀ اقتصادی ـ با روش‌های معمول ـ است و در آن علومی را تعلیم می‌دهند که راه این توسعه را با تصرف در عالم و غلبه بر طبیعت هموار می‌کنند.

هر چیزی تا هنگامی خیر است که مطلق نشود و دقیقاً در جایگاه خویش قرار داشته باشد و اگرنه، نه‌تنها دیگر خیر نیست که «بُت» خواهد شد و شکستن آن واجب است.

عصر ما به‌راستی عصر شگفتی‌هاست. از یک سو نظری به آن‌چه در درون آسمان‌خراش‌های «وال‌استریت» می‌گذرد بیندازید و از سوی دیگر به «صلواتی» های جبهه نگاه کنید.

آموزش و فرهنگ در خدمت رفع محرومیت‌ها و از بین بردن فقر قرار نمی‌گیرد، بلکه مبارزه با فقر در خدمت اعتلای معنوی و فرهنگی است.

آموزش و فرهنگ در خدمت رفع محرومیت‌ها و از بین بردن فقر قرار نمی‌گیرد، بلکه مبارزه با فقر در خدمت اعتلای معنوی و فرهنگی است.

تجربۀ انسان در همۀ طول تاریخ مدون، هرگز گواهی نمی‌دهد که چیزی خودبه‌خود به وجود آمده باشد.

مشکل این‌جاست که قریب به اتفاق مردم جهان از همان آغاز کودکی که از بیش‌ترین استعداد روحی و جسمی برای آموزش بهره‌مند هستند، در مدارسی که برای آموزش علوم غربی پایه‌گذاری شده‌اند برای پذیرش فرضیه‌های علمی تمدن غرب آماده می‌گردند.

باشد و روایت اَلْخَیرُ فیü ماوَقَع ـ خیر در آن چیزی است که رخ داده است ـ و آیۀ مبارکۀ: و مَکرُوا و مَکرَ ٱلله ُ وَ ٱلله ُ خَیرُ المْاکرینَ، هر دو اشاره به همین حقیقت دارند. وقایع فی‌نفسه در جهت حاکمیت حق اتفاق می‌افتند و سیر تاریخ، لاجرم به دولت جهانی عدل خواهد رسید

ابطال فرضیات پُر سر و صدا و جانشین شدن فرضیات پُر سر و صدای دیگر مکرراً در تاریخ علوم غربی رخ داده است، تا آن‌جا که آنها رفته‌رفته حقیقت را امری نسبی پنداشته‌اند و این مسئله نباید برای ما عجیب جلوه کند، چرا که اصلاً از طریق تجربۀ حسی راهی برای رسیدن به حقیقت وجود ندارد و اگر دریافتِ حسی با عقلِ کلی راهبری نشود مسلماً دچار انحراف خواهد شد.

اما آیا به‌راستی انسان با این علوم از خرافات و جهل نجات پیدا کرده و یا نه، در جهل و خرافاتی بسیار عمیق‌تر فرو رفته است؟

سیر تاریخی جامعۀ غرب به سوی استقرار فرهنگ سان‌سات می‌رود و این لازمۀ جامعه‌ای ماورای صنعتی و مافوق توسعه‌یافته است. و بعد، فرهنگ سان‌سات را با این صفات معرفی می‌کند: زمینی... تخیلی، روزانه، مشغول‌کننده، جالب، شهری، شیطانی، تازه و نو... مد روز، عالی (از لحاظ فنی)، امپرسیونیست، ماتریالیست، تجاری، حرفه‌ای. و البته آقای هرمن کان مرحلۀ بعد از این فرهنگ را نیز پیش‌بینی کرده است و این مشخصاتِ آن است: جهنمی،... عاصی، پوسیده،... هیجان‌جو، محرک، فاسدشده، ظاهرساز،... عامیانه، زشت، نفرت‌انگیز، نیهیلیست، پورونوگرافیک، سادیک.

توسعۀ اقتصادی آرمان پُرجاذبۀ عصری است که بشر خدا را فراموش کرده و از جاودانگی روح خویش غفلت کرده است. در

چرا که انتخاب اسوه و تبعیت از آن ضرورت خلقت بشر است و در این میان اگر از اسوه‌های حسنه اعراض کند، نه این‌چنین است که بتواند خود را در وضعیتی خنثی محفوظ بدارد و به سوی نمونه‌های سوء گرایش نیابد؛ خیر! اگر بشر از اسوه‌های حسنه اعراض کند، به‌ناچار به سوی ائمۀ کفر خواهد گرایید.

انقلاب اسلامی ایران آغاز عصر فرهنگی جدیدی در عالم و سرمنشأ تحولی فرهنگی است که در آینده بنیان همه چیز را، از اقتصاد و هنر گرفته تا سیاست و تمدن، زیر و رو خواهد کرد و طرحی نو در خواهد افکند.

ابطال فرضیات پُر سر و صدا و جانشین شدن فرضیات پُر سر و صدای دیگر مکرراً در تاریخ علوم غربی رخ داده است، تا آن‌جا که آنها رفته‌رفته حقیقت را امری نسبی پنداشته‌اند و این مسئله نباید برای ما عجیب جلوه کند، چرا که اصلاً از طریق تجربۀ حسی راهی برای رسیدن به حقیقت وجود ندارد و اگر دریافتِ حسی با عقلِ کلی راهبری نشود مسلماً دچار انحراف خواهد شد.

در مسیر تاریخی رودررویی ما با غرب، به‌روشنی انتظار می‌رفت که بسیاری از دوستان در کمال خوش‌بینی و با نیتی پاک سعی کنند که بین اسلام و فرضیه‌های علوم تجربی غربی آشتی بدهند و از این طریق بخواهند با گسترش الحاد و بی‌دینی مبارزه کنند. اما باید اذعان داشت که بعضاً ضربه‌ای که اسلام از این دوستان عزیز خورده است بسیار مهلک‌تر است، چرا که همۀ فرضیه‌های علمی که مقبولیت نسبی پیدا می‌کنند لزوماً مبتنی بر حقیقت نیستند و سیر تاریخی علم در مغرب‌زمین نیز صراحتاً نشان‌دهندۀ همین معناست

رودررویی انقلاب اسلامی ایران در اصل با «تفکر غربی» است و ما ان‌شاءالله در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد یک رجعت همه‌جانبۀ فرهنگی به اصول و مبانی اسلام خواهیم بود و خواهیم دید که چگونه تمدن اسلام مبتنی بر همین رجعت وسیع فرهنگی، تحولات عظیمی را در ارکان و ظواهر حیات اجتماعی انسان ایجاد خواهد کرد و نظامات تازه‌ای را در همۀ زمینه‌های علمی، فرهنگی، سیاسی و مدنی برقرار خواهد داشت.

در علم امروز که بنیان آن بر «پدیده‌شناسی» است، همۀ امور همچون پدیده‌هایی صرفاً فیزیکی و مادی مورد بررسی قرار می‌گیرند، و به‌راستی با این بینش چگونه می‌توان عشق به کربلا را معنا کرد؟